عربستان به هاب نوآوری منطقه در اکوسیستم استارتاپی تبدیل می‌شود

موقعیت استراتژیک عربستان سعودی این کشور را به یک هاب برای کسب‌وکارها تبدیل کرده است. با امکان دسترسی به بازار وسیع منطقه منا و ۴۵۰ میلیون مصرف‌کننده، عربستان از محبوب‌ترین کشورها برای کسب‌وکارها محسوب می‌شود. در این کشور بیش از ۱۶۰۰ استارتاپ وجود دارد که مورد حمایت بیش از ۱۴۰ برنامه و شبکه‌ای از سرمایه‌گذاران خطرپذیر است. عامل دیگر تقویت نوآوری در این کشور، تنوع بنیان‌گذاران است. به‌عبارت‌دیگر، بنیان‌گذارانی از سراسر دنیا به عربستان آمده‌اند و با تأسیس استارتاپ، اکوسیستم عربستان را متنوع کرده‌اند.

به‌علاوه، عربستان سعودی افزایش قابل‌توجهی در جذب سرمایه داشته و توانسته در نیمه اول سال ۲۰۲۳ رتبه اول سرمایه‌گذاری خطرپذیر را در منطقه منا به دست آورد و 52 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های منطقه را به خود اختصاص دهد. این امر، جایگاه عربستان سعودی را در اکوسیستم فناوری منا برجسته می‌کند. اکوسیستم استارتاپی عربستان در سال ۲۰۲۳ توانست به جایگاه چهارم در منطقه و جایگاه ۶۶ در جهان دست یابد. البته این جایگاه در منطقه، سه ماه بعد یعنی در پایان سه‌ماه اول 2023 به کشور ترکیه اختصاص یافت.

عوامل رشد سریع اکوسیستم استارتاپی عربستان

دولت به نمایندگی از وزارت فناوری ارتباطات و اطلاعات عربستان نقش مهمی در تقویت اکوسیستم کارآفرینی از طریق طرح‌ها و برنامه‌های مختلف ایفا می‌کند. برای مثال برنامه ملی توسعه فناوری یک برنامه ملی است که به توسعه اکوسیستم فناوری در کشور و افزایش اثربخشی آن با هدایت رشد پایدار از طریق مکانیسم‌های حمایتی کمک می‌کند. این برنامه نقشی اساسی در تقویت عوامل مؤثر بر رشد بازار فناوری دارد. هدف این برنامه تبدیل عربستان به یک هاب منطقه‌ای جذاب برای نوآوری و سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارتاپی است.

«سعودی یونیکورن» نیز یک برنامه ملی دیگر است که از شرکت‌های فناوری با رشد بالا حمایت می‌کند و خدمات مختلفی را برای گسترش این شرکت‌ها ارائه می‌دهد. همچنین می‌توان به مرکز کارآفرینی دیجیتال این کشور به‌عنوان یکی دیگر از طرح‌ها و برنامه‌ها اشاره کرد. هدف این مرکز فناوری سرمایه‌گذاری بر رشد اقتصاد دیجیتال عربستان از طریق تسریع و رهبری توسعه دانش دیجیتال، توانمندسازی استعدادها و توانمندسازی کارآفرینی دیجیتال در تمام مراحل راه‌اندازی آن است.

 تأمین مالی؛ رکن مهم رشد اکوسیستم

هنگام ارزیابی موفقیت یک اکوسیستم فناوری و سرمایه‌گذاری، یکی از مهم‌ترین معیارها تعداد استارتاپ‌هایی است که تأمین مالی شده‌اند. این معیار اهمیت قابل توجهی دارد، زیرا توانایی اکوسیستم برای جذب سرمایه‌گذاری و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های کارآفرینی را منعکس می‌کند. در عربستان سعودی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگی مانند جادا و اس‌وی‌سی به حمایت مالی از استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر اختصاص دارند. افزون بر این، در عربستان صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیاری وجود دارند که استارتاپ‌ها را در هر مرحله‌ای که باشند حمایت می‌کنند.

اکوسیستم استارتاپی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ توانست ۱.۳۸ میلیارد دلار جذب کند. همان‌طور که گفته شد سهم این کشور از مجموع سرمایه خطرپذیر در منطقه منا افزایش قابل‌ توجهی داشت و از ۳۰ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۵۲ درصد در سال ۲۰۲۳ جهش کرد.  بودجه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیز ۳۳ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش پیدا کرد. این بودجه در سال ۲۰۲۲ معادل ۹۸۷ میلیون دلار بود.

گزارش مگنیت نیز از رشد مداوم بخش سرمایه‌گذاری خطرپذیر عربستان سعودی از سال ۲۰۱۹ تا کنون خبر داد و گفت این بخش توانسته در سال ۲۰۲۳ به نرخ رشد مرکب سالانه ۸۶ درصدی دست یابد.

با این که عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ افزایش قابل توجهی در سرمایه‌گذاری داشته، اما تعداد معاملات در مقایسه با سال قبل ۲۰ درصد کاهش داشته است. عربستان ۲۶ درصد از کل معاملات منطقه منا را به خود اختصاص داده که نسبت به سال ۲۰۲۲، ۲۲ درصد رشد کرده است. همچنین عمده معاملات یعنی حدود ۸۱ درصد مربوط به استارتاپ‌های مراحل اولیه می‌شوند.

افزایش ۱۸۱ درصدی سرمایه‌گذاری در بخش فین‌تک

عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ رشد قابل توجهی را در بخش فین‌تک خود تجربه کرد و توانست ۷۰۴ میلیون دلار در این بخش سرمایه جذب کند. این عدد نشان می‌دهد جذب سرمایه در بخش فین‌تک نسبت به سال قبل، ۱۸۱ درصد رشد کرده است. این افزایش تا حد زیادی با ظهور دو یونیکورن تابی و تامارا اتفاق افتاد. هر کدام از این یونیکورن‌ها توانسته بودند سرمایه‌های قابل توجهی جذب کنند و ارزش خود را به بیش از یک میلیارد دلار برسانند.

تابی، یک پلتفرم BNPL شناخته شده در منطقه منا است که توانست اولین یونیکورن حوزه فین‌تک منطقه منا شود. این امر پس از چهارمین دور تأمین مالی این شرکت محقق شد که تابی توانست در این دور ۲۰۰ میلیون دلار جذب کند و ارزش خود را به ۱.۵ میلیارد دلار رساند. تابی در امارات تأسیس شد؛ اما اخیراً دفتر مرکزی خود را به عربستان سعودی منتقل کرده است. تامارا نیز از دیگر بازیگران BNPL است. تامارا اولین استارتاپ فین‌تکی عربستان بود که اکنون ۱ میلیارد دلار ارزش دارد. تامارا با جذب ۳۴۰ میلیون دلار در سومین دور تأمین مالی خود توانست به یونیکورن تبدیل شود. این دو تأمین مالی نقش مهمی در تقویت موقعیت عربستان سعودی در حوزه فین‌تک داشتند.

تجارت الکترونیک نیز از دیگر بخش‌هایی است که در این سال رشد خوبی را تجربه کرد. استارتاپ‌های این حوزه نیز در سال ۲۰۲۳ با جذب ۴۲۸ میلیون دلار سرمایه توانستند به رشد ۱۵۳ درصدی این حوزه منجر شوند.

رشد اکوسیستم استارتاپی در عربستان مدیون عوامل زیادی است اما شاید مهم‌ترین آنها را بتوان برنامه‌های حمایتی دولت و توانایی جذب سرمایه در این اکوسیستم دانست. رشد یونیکورن‌های این کشور در سال ۲۰۲۳ نشان‌دهنده موفقیت برنامه‌های دولت به‌خصوص سعودی یونیکورن است. چنانچه اشاره شد این کشور فقط در بخش فین‌تک شاهد ظهور دو یونیکورن در سال ۲۰۲۳ بود. همچنین عربستان مانند سایر کشورهای منطقه منا توانسته سرمایه‌گذاری بر استارتاپ‌های مراحل اولیه را بالا نگه دارد و از این طریق به نوآوری جانی دوباره بخشد و رتبه چهارم منطقه را در نیمی از سال 2023 از آن خود کند.