آیا سازمان ملی هوش مصنوعی نیامده منحل خواهد شد؟

رئیس‌جمهور در جلسه روز گذشته هیئت دولت (۲۵ آذر) اعلام کرد که ایجاد سازمانی مستقل برای مدیریت هوش مصنوعی در ایران «قابل قبول» نیست. مسعود پزشکیان در این جلسه به «ستار هاشمی»، وزیر ارتباطات مأموریت داده تا با استفاده از تجربیات بین‌المللی، رویکرد ملی هوش مصنوعی را تدوین کند.

به گزارش «فن‌زی»،  این تصمیم که بازتاب تغییر رویکرد دولت نسبت به مدیریت این فناوری استراتژیک را نشان می‌دهد، سوالات زیادی درباره آینده هوش مصنوعی در ایران و سیاست‌های آن به وجود آورده است. از جمله اینکه چرا در شرایطی که مسعود پزشکیان، محمدرضا عارف معاون اول خود را به سمت رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی منصوب کرده، حالا فعالیت این سازمان را قابل قبول نمی‌داند؟  آیا تمرکز سیاست‌گذاری در وزارت ارتباطات می‌تواند به توسعه سریع‌تر منجر شود، یا حذف سازمان مستقل باعث پراکندگی مسئولیت‌ها و کاهش تخصص‌گرایی خواهد شد؟

تصمیم دولت: تغییر مسیر یا جلوگیری از پراکندگی؟

تصمیم «مسعود پزشکیان» برای عدم ایجاد سازمان مستقل در حوزه هوش مصنوعی، تغییری جدی در سیاست‌های قبلی محسوب می‌شود. سازمان ملی هوش مصنوعی که در دولت پیشین معرفی شده بود، توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به مرحله نهایی راه‌اندازی رسید. ۱۹ تیر ۱۴۰۳ بود که سازمان ملی هوش مصنوعی با حضور «محمد مخبر»، سرپرست ریاست‌جمهوری (دولت سیزدهم) و «روح‌الله دهقانی فیروزآبادی» معاون وقت علمی رئیس‌جمهور افتتاح و نخستین جلسه شورای ملی راهبری هوش مصنوعی با حضور او برگزار شد. با این حال تا امروز برنامه‌های مشخص دیگری از سمت این سازمان انجام نشده است. در آن زمان اعلام شده بود این سازمان با هدف تمرکز سیاست‌گذاری، ایجاد زیرساخت‌ها و هماهنگی نهادهای مرتبط راه‌اندازی شده است.

اما اکنون، دولت فعلی به دنبال رویکردی متفاوت است. رئیس‌جمهور «مسعود پزشکیان» در آخرین جلسه هیئات دولت به صراحت اعلام کرده که مدیریت هوش مصنوعی باید در کالبد وظایف وزارت ارتباطات پیش برود. این تصمیم درواقع مخالفتی با ایجاد سازمانی است که در روزهای پایانی دولت قبل ایجاد شد؛ سازمانی که خود ریاست جمهوری و اعضای کابینه به همراه چند تن از مقامات دیگر حاکمیتی اعضای اصلی آن را تشکیل می‌دهند و ساختمان آن در خیابان ملاصدرای تهران، هنوز بوی تازگی می‌دهد. نظر جدید پزشکیان ضمن حذف نهاد مستقل پیشنهادی، نشان‌دهنده تمرکز بر بهره‌گیری از ساختارهای موجود است.

یکی از نکات قابل‌توجه در این تغییر موضع دولت، انتخاب «محمدرضا عارف» به‌عنوان رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی در همین ماه گذشته بود که با حکم شخص رئیس‌جمهور، «مسعود پزشکیان» انجام شده بود. این پرسش مطرح است که چرا پس از این انتصاب، رئیس‌جمهور به این نتیجه رسیده که ایجاد چنین سازمانی «قابل قبول» نیست.

یک فرضیه می‌تواند به تخصص و سابقه وزیر ارتباطات فعلی بازگردد. وزیر ارتباطات دکترای هوش مصنوعی دارد و به‌عنوان یکی از متخصصان این حوزه شناخته می‌شود. او  در مصاحبه‌های خبری خود چند باری تأکید کرده بود که برنامه‌های جامعی برای توسعه این فناوری دارد. شاید دولت تصمیم گرفته است به جای تکیه بر نهادی جدید، با تمرکز بر دانش و تخصص وزیر ارتباطات، این حوزه را از طریق ساختارهای موجود مدیریت کند.

این تغییر موضع، می‌تواند نشان‌دهنده اعتماد بالای رئیس‌جمهور به ظرفیت‌های وزارت ارتباطات است، اما سوالاتی درباره سرنوشت تصمیمات قبلی و دلیل تغییر استراتژی در این حوزه باقی می‌گذارد. آیا این تغییر مسیر می‌تواند به بهره‌وری بالاتر منجر شود، یا خطر از دست دادن تمرکز و انسجام را به همراه دارد؟ پاسخ این سوال، به نتایج عملی تصمیمات آتی بستگی خواهد داشت.

آینده هوش مصنوعی در ایران

هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تحول دیجیتال، نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، سرمایه‌گذاری پایدار و زیرساخت‌های قوی است. تصمیم اخیر رئیس‌جمهور برای تغییر رویکرد مدیریت این فناوری، فرصتی برای بازنگری در سیاست‌های ملی است.

اگر دولت بتواند با بهره‌گیری از تجربیات جهانی و تقویت وزارت ارتباطات، چارچوبی شفاف و مؤثر ارائه دهد، این تصمیم می‌تواند به کاهش موانع و تسریع پیشرفت منجر شود. اما در غیر این صورت، خطر عقب‌ماندگی و از دست رفتن مزایای رقابتی این فناوری برای ایران وجود دارد.

این تصمیم، نه تنها آزمونی برای سیاست‌گذاری دولت است، بلکه نقشه راه آینده ایران در یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فناوری جهان را ترسیم خواهد کرد.