حیوان‌شویی؛ فریبی برای نشان‌دادن حیوان‌دوستی
طی سال‌های گذشته، در این ستون به تعریف و معرفی اصطلاحات مرتبط با حمایت از حیوانات پرداخته‌ام. بیشتر این اصطلاحات به تعریف پدیده‌ها و جریاناتی می‌پردازند که دانستن آنها سبب درک بهتر شرایط و فرایندهای اثرگذار بر حیوانات و زیستگاه آنها می‌شود. هم‌زمان با افزایش توجه عمومی به حفاظت از محیط زیست و حیوانات، شاهد اقدامات نمایشی و تبلیغی هستیم که نه‌تنها اثر مثبتی ندارند، بلکه باعث پنهان‌ماندن حقایق می‌شوند.
سپهر سلیمی: طی سال‌های گذشته، در این ستون به تعریف و معرفی اصطلاحات مرتبط با حمایت از حیوانات پرداخته‌ام. بیشتر این اصطلاحات به تعریف پدیده‌ها و جریاناتی می‌پردازند که دانستن آنها سبب درک بهتر شرایط و فرایندهای اثرگذار بر حیوانات و زیستگاه آنها می‌شود. هم‌زمان با افزایش توجه عمومی به حفاظت از محیط زیست و حیوانات، شاهد اقدامات نمایشی و تبلیغی هستیم که نه‌تنها اثر مثبتی ندارند، بلکه باعث پنهان‌ماندن حقایق می‌شوند.
«حیوان‌شویی» ترجمه‌ای از animalwashing است و از آنجا که تاکنون در منابع فارسی نوشته یا ترجمه‌ای در مورد آن ندیدم، به همین شکل ترجمه کرده‌ام. برای تعریف بهتر حیوان‌شویی لازم است به چند اصطلاح که پیش از این در این ستون درباره آنها نوشته بودم، برگردیم. نخست اصطلاح سبزشویی (greenwashing) که به‌طور خلاصه عبارت است از اقدام یا اقداماتی که باعث می‌شود مؤسسه، شرکت، صنعت یا گروهی خود را به عنوان حامی محیط زیست معرفی کند، در حالی که این ادعا عملا فریبی بیش نیست و صرفا برای جذب مشتری و فروش بیشتر است. شرکت‌ها یا گروه‌ها از طریق پنهان‌کردن واقعیت، ارائه اطلاعات جعلی، برجسته‌‌کردن بخش کوچکی از فعالیتشان، ایجاد نشان‌های ساختگی و امثالهم اقدام به «سبزشویی» می‌کنند.
اصطلاح دیگر welfarewashing است که معادل فارسی «رفاه‌شویی» را می‌توان برای آن در نظر گرفت. رفاه‌شویی تشابه مفهومی زیادی با «سبزشویی» دارد و برگرفته از این اصطلاح است، با این تفاوت که سبزشویی برای اقدامات محیط‌زیستی استفاده می‌شود و «رفاه‌شویی» در حوزه حیوانات کاربرد دارد. با افزایش دانش عمومی نسبت به صنعت دامپروری و جنایاتی که در مراحل تولید تا کشتار متوجه حیوانات می‌شود، شاهد واکنش بخشی از افکار عمومی به صنعت دامپروری و در نتیجه کاهش استفاده از محصولات حیوانی هستیم. رفاه‌شویی تلاش دارد به مخاطب القا کند شرایط نگهداری از حیوانات بهبود یافته است.
اصطلاح دیگری که نزدیکی بسیاری به رفاه‌شویی دارد، humanewashing است. شاید بتوان ترجمه «شست‌وشوی انسانی‌بودن» را برای آن انتخاب کرد، در هر صورت بیش از ترجمه، مفهوم آن اهمیت دارد. این اصطلاح زیرمجموعه‌ای از رفاه‌شویی است با این تفاوت که به‌طور خاص به ادعاهای مربوط به روش‌های «انسانی» در کشتار حیوانات صنعتی اشاره دارد. نسبت به دو اصطلاح قبلی، «حیوان‌شویی» کلی‌تر است و به مجموعه اقدامات برای بهبود تصویر برند یا سازمان با ادعای حمایت از حیوانات اطلاق می‌شود. در حیوان‌شویی شرکت‌ها تلاش دارند خود را حامی حیوانات نشان دهند اما در عمل همچنان از حیوانات یا بخشی از آنها سوءاستفاده یا بهره‌کشی می‌کنند.
برای مثال، باغ‌وحش‌هایی که تلاش می‌کنند خود را حامی حیوانات نشان دهند اما با مشارکت در تکثیر حیوانات در پی بهره‌برداری از آنها هستند، نمونه‌ای از حیوان‌شویی به شمار می‌آیند. برندهای آرایشی-بهداشتی که به دروغ ادعای انجام‌ندادن تست حیوانی روی محصولات خود را دارند و این آزمایش‌ها را به‌طور پنهانی یا توسط برندهای دیگر مرتبط با مجموعه خود انجام می‌دهند نیز حیوان‌شویی می‌کنند. نشان‌های «دوستدار حیوانات» یا «بدون ظلم» یا «گیاهی» که توسط برخی از شرکت‌های غذایی، پوشاک و دارویی استفاده می‌شوند در بسیاری موارد حیوان‌شویی انجام می‌دهند.
نمونه‌های دیگر در‌این‌باره به فعالیت‌های شرکت‌های نفتی BP و Shell مربوط می‌شود که پروژه‌های حفاظت از محیط زیست انجام می‌دهند اما هم‌زمان نشت نفت و مواد شیمیایی در پروژه‌های استخراج نفت آنها باعث نابودی زیستگاه و انواع جانوران می‌شود. همچنین شرکت Aramco در تبلیغاتش از حیات‌وحش عربستان صحبت می‌کند اما فعالیت‌های مخرب آن در سال‌های گذشته باعث آسیب جدی به زیستگاه گونه‌های بومی شده است. در حوزه محصولات آرایشی-بهداشتی نیز برندهایی نظیر L’Oréal یا MAC به دلیل تداوم آزمایش روی حیوانات در بازارهای دیگر متهم به حیوان‌شویی هستند. در حوزه پوشاک نیز برندهایی مثل Canada Goose و Louis Vuitton و Gucci، به این دلیل که با وجود ارائه برخی محصولاتشان با شعار دوستدار حیوانات همچنان از خز، پر، چرم و محصولات حیوانی استفاده می‌کنند، در واقع در حال حیوان‌شویی هستند.
اقدامات منجر به سبزشویی، حیوان‌شویی و زیر مجموعه‌های آن به‌سرعت در حال گسترش در جهان است. بخش مهمی از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها همراه با برنامه‌های حفاظت از محیط زیست و حیوانات است و بر این اساس لازم است درک درستی از فعالیت‌های واقعی اثرگذار و اقدامات دروغین و نمایشی داشته باشیم. برای پی‌بردن به این واقعیت باید تمام ابعاد فعالیت‌های یک مؤسسه یا شرکت را مورد بررسی قرار داد و در این راه از کارشناسان و سازمان‌های فعال در حوزه حقوق حیوانات برای راستی‌آزمایی استفاده کرد.
