اقتصاد اروپا قربانی جنگ قدرت آمریکا
پس از گذشت سال‌ها از پایان جنگ سرد اکنون دوباره شاهد کشمکش‌های روسیه و آمریکا بر سر منافع استراتژیکشان در سطح خاورمیانه و جهان هستیم. روسیه امروز با تکیه بر پتانسیل‌های به‌جامانده از شوروی سابق و با تأثیرگذاشتن بر معادلات سیاسی و اقتصادی، چه در سطح جهان و چه در سطح خاورمیانه جایگاه خود را تقویت کرده است. اولین تنش‌های جدی بین روسیه و آمریکا در سال ۲۰۱۴ و در جریان الحاق شبه‌جزیره کریمه به فدراسیون روسیه به وجود آمد که بعضی از آن به‌عنوان منازعات ژئوپلیتیکی عصر جدید بین این دو کشور یاد می‌کنند، اما این تنها آغاز تنش‌ها بین این دو کشور نبود.
اختلافات بین این دو کشور در جریانات سوریه به اوج خود رسید؛ به علاوه آنکه در انتخابات اخیر آمریکا نیز مسائلی از قبیل دخالت روس‌ها در انتخابات آمریکا مطرح شد که خشم هر دو طیف جمهوری‌خواه و دموکرات را برانگیخت. بعد از به‌تصویب‌رسیدن با اکثریت قاطع این تحریم‌های جدید در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، برای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری این کشور، راهی جز امضای لایحه جدید باقی نماند. می‌توان گفت که ترامپ در رویارویی بین کاخ سفید و بدنه قانون‌گذار اولین شکست خود را تجربه کرد. فرق عمده‌ای که تحریم‌های این‌بار روسیه با دفعات قبل دارد آن است که این‌بار طرح تحریم‌های روسیه در قالب قانون جامه‌عمل می‌پوشد؛ در دفعات قبل تحریم‌ها در قالب دستورات رئیس‌جمهور اجرائی می‌شدند که رئیس‌جمهور بعدی، امکان کاهش یا لغو این دستورات را داشت، اما لایحه جدید به صورت قانون درمی‌آید و در نظام سیاسی آمریکا نهادینه می‌شود و قابلیت آن را دارد که در سال‌های آتی تمدید شود و در درازمدت به اقتصاد روسیه خسارت‌هایی را وارد کند.
تحریم‌های کنونی نسبت به تحریم‌های پیشین که کنگره در ماه ژانویه علیه روسیه به تصویب رساند، ملایم‌تر شده‌اند، اما درکل اقداماتی که باعث محدودشدن روسیه در تعاملات اقتصادی می‌شود، بسیار گسترده‌تر از دوره ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» است و به‌همین‌دلیل بسته تحریم‌های کنونی «شدیداللحن‌ترین» تحریم‌ها از زمان جنگ سرد تا به امروز نام گرفته است.
بسته تحریم‌های جدید آمریکا شامل طرح‌های بازدارنده برای مسائلی از قبیل شبه‌جزیره کریمه و منطقه دونباس اوکراین، جریانات سوریه و مخاطره‌آمیزبودن روسیه برای امنیت سایبری آمریکاست. بنابراین، این بسته جدید علاوه بر تحریم‌های اقتصادی، شامل تحریم‌های نظامی و اطلاعاتی روسیه نیز می‌شود. از طرفی ترامپ تنها رئیس‌جمهور در بین رؤسای‌جمهور ایالات متحده است که با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه، ارتباط گرم و نزدیکی دارد که برخلاف سنت روس‌ستیزی در بین سیاست‌مداران آمریکایی است. ازاین‌رو بدنه قانون‌گذار آمریکا علاوه بر فشار بر روسیه قصد فشار آوردن بر ترامپ را نیز دارد و حتی کنگره پا را فراتر گذاشته و به دنبال سازوکاری است که رئیس‌جمهور ایالات متحده نتواند اقدام به لغو تحریم‌ها کند.
اما در این میان واکنش اتحادیه اروپا قابل‌تأمل خواهد بود. با توجه به تصویب با اکثریت قاطع این طرح تحریم‌ها، هم در سنا (٩٨ رأی مثبت) و هم در مجلس نمایندگان (٤١٩ رأی مثبت) بعید به نظر می‌رسد که هیئت‌ها و لابی‌های اتحادیه اروپا بتوانند تغییراتی در این تحریم‌ها به نفع خود ایجاد کنند زیرا که این قوانین به تصویب رسیده‌اند و امکان الحاق ماده‌ای جدید برای کاهش آثار تحریم بر اقتصاد اروپا بسیار دور از انتظار می‌نماید.
ازاین‌رو بروکسل با اقدامات تنبیهی شامل محدودکردن قدرت آمریکا در شرکت‌های اتحادیه اروپا و افزایش تعرفه‌ها برای واردات از آمریکا بر شرکت‌های آمریکایی اعمال فشار خواهد کرد، اما درکل آمریکا موضع قدرتمندی در این خصوص دارد زیرا کسب‌وکار آنها به‌‌جز شرکت‌های بسیار بزرگ نفت و گاز، به اندازه شرکت‌های اروپایی تحت‌تأثیر این اقدامات قرار نخواهند گرفت. اتحادیه اروپا سابقه طولانی آسیب‌پذیری از اثرات فراسرزمینی تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا، داشته و در اکثر آنها نیز مجبور به همراهی متحد خود شده است، اما با توجه به فضای جدید و روابط جدید بین دو متحد قدیمی و شکاف روزافزون در موضوعات مختلف تجاری، امنیتی و زیست‌محیطی، اتحادیه اروپا این‌بار به‌گونه‌ای متفاوت اقدام خواهد کرد.
به نظر می‌رسد این‌بار اتحادیه اروپا فراتر از اقدامات تنبیهی و افزایش تعرفه‌ای رفته و بی‌توجهی به تحریم‌های جدید را با توجه به قوانین بین‌المللی تجاری و سازمان جهانی تجارت در پیش گیرد. روسیه سومین شریک اقتصادی اتحادیه اروپاست و مهم‌ترین چالش پیش‌روی بعضی از این کشورها مباحثی مربوط به انرژی است. می‌توان اذعان کرد که امنیت انرژی بعضی از کشورهای حوزه یورو مستقیما به روسیه وابسته است. همان‌گونه که ذکر شد، بخشی از تحریم‌های روسیه مربوط به حوزه انرژی این کشور است. این قانون بدون هماهنگی با اتحادیه اروپا به تصویب رسید و این در حالی است که پس از اشغال و انضمام شبه‌جزیره کریمه از سوی روسیه، آمریکا و اتحادیه اروپا بر آن شدند که در واردکردن فشار به روسیه شیوه مشترکی را اتخاذ کنند.
بر اساس این تحریم‌های جدید، شرکت‌هایی که در بخش انرژی روسیه سرمایه‌گذاری کنند، مجازات خواهند شد. همچنین از جمله طرح‌هایی که در این زمینه در دست اجراست، طرح بسیار مهمی است که مربوط به احداث خط لوله برای انتقال گاز از روسیه به شمال آلمان است؛ بر اساس این قانون، شرکت‌های کشورهای ثالث در صورت سرمایه‌گذاری و کمک به بخش انرژی روسیه از امکاناتی در بازار آمریکا محروم خواهند شد. وزیر اقتصاد آلمان قبل از قانونی‌شدن طرح گفته بود که اگر رئیس‌جمهوری آمریکا مصوبه کنگره برای تشدید تحریم روسیه را امضا کند، آلمان واکنش تلافی‌جویانه نسبت به آن را مورد بررسی قرار خواهد داد. این موضوع در سخنان اخیر وزرای خارجه اتریش و آلمان نیز مشهود است و به علاوه آنکه بعضی از صنایع اروپایی‌ها از جمله صنعت خودرو اروپا بازار مهمی را از دست خواهند داد.
پس از گذشت سال‌ها از پایان جنگ سرد اکنون دوباره شاهد کشمکش‌های روسیه و آمریکا بر سر منافع استراتژیکشان در سطح خاورمیانه و جهان هستیم. روسیه امروز با تکیه بر پتانسیل‌های به‌جامانده از شوروی سابق و با تأثیرگذاشتن بر معادلات سیاسی و اقتصادی، چه در سطح جهان و چه در سطح خاورمیانه جایگاه خود را تقویت کرده است. اولین تنش‌های جدی بین روسیه و آمریکا در سال ۲۰۱۴ و در جریان الحاق شبه‌جزیره کریمه به فدراسیون روسیه به وجود آمد که بعضی از آن به‌عنوان منازعات ژئوپلیتیکی عصر جدید بین این دو کشور یاد می‌کنند، اما این تنها آغاز تنش‌ها بین این دو کشور نبود.
اختلافات بین این دو کشور در جریانات سوریه به اوج خود رسید؛ به علاوه آنکه در انتخابات اخیر آمریکا نیز مسائلی از قبیل دخالت روس‌ها در انتخابات آمریکا مطرح شد که خشم هر دو طیف جمهوری‌خواه و دموکرات را برانگیخت. بعد از به‌تصویب‌رسیدن با اکثریت قاطع این تحریم‌های جدید در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، برای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری این کشور، راهی جز امضای لایحه جدید باقی نماند. می‌توان گفت که ترامپ در رویارویی بین کاخ سفید و بدنه قانون‌گذار اولین شکست خود را تجربه کرد. فرق عمده‌ای که تحریم‌های این‌بار روسیه با دفعات قبل دارد آن است که این‌بار طرح تحریم‌های روسیه در قالب قانون جامه‌عمل می‌پوشد؛ در دفعات قبل تحریم‌ها در قالب دستورات رئیس‌جمهور اجرائی می‌شدند که رئیس‌جمهور بعدی، امکان کاهش یا لغو این دستورات را داشت، اما لایحه جدید به صورت قانون درمی‌آید و در نظام سیاسی آمریکا نهادینه می‌شود و قابلیت آن را دارد که در سال‌های آتی تمدید شود و در درازمدت به اقتصاد روسیه خسارت‌هایی را وارد کند.
تحریم‌های کنونی نسبت به تحریم‌های پیشین که کنگره در ماه ژانویه علیه روسیه به تصویب رساند، ملایم‌تر شده‌اند، اما درکل اقداماتی که باعث محدودشدن روسیه در تعاملات اقتصادی می‌شود، بسیار گسترده‌تر از دوره ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» است و به‌همین‌دلیل بسته تحریم‌های کنونی «شدیداللحن‌ترین» تحریم‌ها از زمان جنگ سرد تا به امروز نام گرفته است.
بسته تحریم‌های جدید آمریکا شامل طرح‌های بازدارنده برای مسائلی از قبیل شبه‌جزیره کریمه و منطقه دونباس اوکراین، جریانات سوریه و مخاطره‌آمیزبودن روسیه برای امنیت سایبری آمریکاست. بنابراین، این بسته جدید علاوه بر تحریم‌های اقتصادی، شامل تحریم‌های نظامی و اطلاعاتی روسیه نیز می‌شود. از طرفی ترامپ تنها رئیس‌جمهور در بین رؤسای‌جمهور ایالات متحده است که با «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه، ارتباط گرم و نزدیکی دارد که برخلاف سنت روس‌ستیزی در بین سیاست‌مداران آمریکایی است. ازاین‌رو بدنه قانون‌گذار آمریکا علاوه بر فشار بر روسیه قصد فشار آوردن بر ترامپ را نیز دارد و حتی کنگره پا را فراتر گذاشته و به دنبال سازوکاری است که رئیس‌جمهور ایالات متحده نتواند اقدام به لغو تحریم‌ها کند.
اما در این میان واکنش اتحادیه اروپا قابل‌تأمل خواهد بود. با توجه به تصویب با اکثریت قاطع این طرح تحریم‌ها، هم در سنا (٩٨ رأی مثبت) و هم در مجلس نمایندگان (٤١٩ رأی مثبت) بعید به نظر می‌رسد که هیئت‌ها و لابی‌های اتحادیه اروپا بتوانند تغییراتی در این تحریم‌ها به نفع خود ایجاد کنند زیرا که این قوانین به تصویب رسیده‌اند و امکان الحاق ماده‌ای جدید برای کاهش آثار تحریم بر اقتصاد اروپا بسیار دور از انتظار می‌نماید.
ازاین‌رو بروکسل با اقدامات تنبیهی شامل محدودکردن قدرت آمریکا در شرکت‌های اتحادیه اروپا و افزایش تعرفه‌ها برای واردات از آمریکا بر شرکت‌های آمریکایی اعمال فشار خواهد کرد، اما درکل آمریکا موضع قدرتمندی در این خصوص دارد زیرا کسب‌وکار آنها به‌‌جز شرکت‌های بسیار بزرگ نفت و گاز، به اندازه شرکت‌های اروپایی تحت‌تأثیر این اقدامات قرار نخواهند گرفت. اتحادیه اروپا سابقه طولانی آسیب‌پذیری از اثرات فراسرزمینی تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا، داشته و در اکثر آنها نیز مجبور به همراهی متحد خود شده است، اما با توجه به فضای جدید و روابط جدید بین دو متحد قدیمی و شکاف روزافزون در موضوعات مختلف تجاری، امنیتی و زیست‌محیطی، اتحادیه اروپا این‌بار به‌گونه‌ای متفاوت اقدام خواهد کرد.
به نظر می‌رسد این‌بار اتحادیه اروپا فراتر از اقدامات تنبیهی و افزایش تعرفه‌ای رفته و بی‌توجهی به تحریم‌های جدید را با توجه به قوانین بین‌المللی تجاری و سازمان جهانی تجارت در پیش گیرد. روسیه سومین شریک اقتصادی اتحادیه اروپاست و مهم‌ترین چالش پیش‌روی بعضی از این کشورها مباحثی مربوط به انرژی است. می‌توان اذعان کرد که امنیت انرژی بعضی از کشورهای حوزه یورو مستقیما به روسیه وابسته است. همان‌گونه که ذکر شد، بخشی از تحریم‌های روسیه مربوط به حوزه انرژی این کشور است. این قانون بدون هماهنگی با اتحادیه اروپا به تصویب رسید و این در حالی است که پس از اشغال و انضمام شبه‌جزیره کریمه از سوی روسیه، آمریکا و اتحادیه اروپا بر آن شدند که در واردکردن فشار به روسیه شیوه مشترکی را اتخاذ کنند.
بر اساس این تحریم‌های جدید، شرکت‌هایی که در بخش انرژی روسیه سرمایه‌گذاری کنند، مجازات خواهند شد. همچنین از جمله طرح‌هایی که در این زمینه در دست اجراست، طرح بسیار مهمی است که مربوط به احداث خط لوله برای انتقال گاز از روسیه به شمال آلمان است؛ بر اساس این قانون، شرکت‌های کشورهای ثالث در صورت سرمایه‌گذاری و کمک به بخش انرژی روسیه از امکاناتی در بازار آمریکا محروم خواهند شد. وزیر اقتصاد آلمان قبل از قانونی‌شدن طرح گفته بود که اگر رئیس‌جمهوری آمریکا مصوبه کنگره برای تشدید تحریم روسیه را امضا کند، آلمان واکنش تلافی‌جویانه نسبت به آن را مورد بررسی قرار خواهد داد. این موضوع در سخنان اخیر وزرای خارجه اتریش و آلمان نیز مشهود است و به علاوه آنکه بعضی از صنایع اروپایی‌ها از جمله صنعت خودرو اروپا بازار مهمی را از دست خواهند داد.