تأثیر پیروزی ائتلاف «سائرون» بر روابط عراق و روسیه
فرصت صدر برای مسکو
نتایج انتخابات پارلمانی 12 می در عراق از لحاظ تأثیر آن بر روابط روسیه و عراق به دقت توسط مسکو رصد و ارزیابی میشود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با ابراز امیدواری برای رویکارآمدن یک دولت مقتدر و کارآمد، از این انتخابات بهعنوان «لحظهای سرنوشتساز در مسیر این کشور به سوی ثبات» یاد کرده است. در بیانیهاي رسمی بر تداوم همکاری عراق و روسیه تأکید شده بود. در شرایطی که مسکو از نتایج انتخابات استقبال کرده است، باید دید که جریان صدر و متعاقبا دولت آتی عراق چه مسیری را در قبال مسکو در پیش میگیرد.
در نگاه اول، به نظر ائتلاف سائرونِ مقتدی صدر که بیشترین کرسی را به خود اختصاص داد، از هیچ ارتباط مستحکمی با مسکو برخوردار نیست. بااینحال، این به آن معنی نیست که مسکو تنها نظارهگر تشکیل دولت جدید عراق خواهد ماند. بیانیه صدر درخصوص لزوم ایجاد پیوندهای عملی با دیگر بازیگران در عرصه سیاسی عراق حاکی از آن است که این روحانی شیعه بانفوذ در صورت تشکیل دولت، به احتمال زیاد رویکردی مشابه را در سیاست خارجی در پیش خواهد گرفت. اگر این مسئله درست باشد، فرصت مناسبی برای مسکو ایجاد شده تا نهتنها سطح فعلی روابط خود با بغداد را حفظ کند بلکه سطح این روابط و همکاریها را گسترش نیز دهد.
مشکل صدر و ائتلاف او به نظر به شماری از عوامل بههموابستهای مربوط میشود که میتواند بر اولویتهای سیاست خارجی دولت آتی تأثیر بگذارد. اول از همه، ائتلاف سائرون نتوانست اکثریت قاطع و لازم برای پیشبرد دستور کار خود را به دست آورد. این امر صدر را به سمت آشتی با دیگر نیروها و متعاقبا ائتلاف با آنها سوق داده است. دوم اینکه خود سائرون نیز ائتلافی یکدست نیست. این تنوع آرایش نیروها کمک کرده تا آراي بیشتری در سبد این ائتلاف قرار بگیرد اما همین تنوع میتواند ائتلاف را با مشکلاتی نیز مواجه کند. نیروهای بانفوذ در این ائتلاف که از آن جمله میتوان به حزب کمونیست عراق اشاره کرد، ممکن است در میان خود بر سر تمامی مسائل اتفاق نظر نداشته باشند و این مسئله میتواند با خط کلی ائتلاف در تضاد قرار گیرد. سوم اینکه، هرگاه یک فرد مقتدر در سیاست عراق ظهور میکند، دیگر بازیگران سیاسی درصدد محدودکردن قابلیتهای او برمیآیند و صدر باید به این قضیه توجه داشته باشد. در بحث سیاست خارجی عراق، این به معنای حفظکردن چندجانبهگرایی در قبال قدرتهای منطقهای و جهانی در آن واحد است.
این اشتباه است که فکر کنیم چپگراها در ائتلاف صدر میتوانند بیشترین نقش را در تعمیق روابط روسیه و عراق داشته باشند. مهمترین عامل و عنصر در اینجا از نظر روسیه، حضور نیروهای سکولار در این ائتلاف است که میتواند تأثیر مثبتی بر سیاست داخلی عراق بگذارد. برای عراقیها، فارغ از دیدگاه سیاسیشان، داشتن مسکو در این چندجانبهگرایی، مفید و سودمند است. از این گذشته، روسیه در بحث همکاری فنی و نظامی از نظر بخش زیادی از عراقیها میتواند شریک مطمئن و سودمندی برای بغداد باشد. ابراهیم الجعفری، رئیس دفتر صدر، در 15 می در گفتوگو با خبرگزاری «آرایای» روسیه از تلاش برای افزایش توانمندیهای دفاعی عراق و مجریان قانون در برابر تهدیدات داخلی و خارجی سخن گفته بود. هرچند او تأکید کرده بود که به هیچ کشوری اجازه دخالت در مسائل داخلی عراق را نمیدهد.
البته دیدگاهها و سوابق صدر نشان میدهد که او را نمیتوان لقمهاي راحت برای روسیه دانست. بااینحال عملگرایی و عقلانیت او میتواند بهترین نتیجه را در روابط روسیه و عراق رقم بزند. حکیم الزمیلی، رئیس کمیته دفاع و امنیت پارلمان که ارتباط نزدیکی با جریان صدر دارد، در جریان جنگ با داعش، از نقش روسیه در مبارزه علیه داعش قدردانی کرد. او در ادامه نیز با انتشار بیانیهای بر حق عراق برای برخورداری از سامانه دفاعی اس400 به منظور دفاع از حریم هوایی و زمینی این کشور تأکید کرد. هرچند تحویل سامانه اس400 به عراق در ادامه توسط حیدر منصور هادی، سفیر عراق در روسیه تکذیب شد، اما مطرحشدن همین اظهارات نیز میتواند زمینه را برای نزدیکی میان مسکو و بغداد فراهم كند. از دیگر سو، نباید فراموش کرد که سابقه جریان صدر در مبارزه با اشغالگری آمریکا، میتواند زمینه را برای افزایش روابط بغداد با مسکو به عنوان رقیب اصلی واشنگتن در منطقه فراهم كند.
از دیگر سو، روسیه و عراق علاوه بر سطح قابلتوجه تعامل دوجانبه از دیدگاهی مشترک در قبال مسائل منطقهای برخوردارند. هرچند انتصابهای جدید در هر دو کشور میتواند بر روند روابط نهادی دو کشور تأثیر بگذارد اما به نظر نمیرسد که تغییري ماهوی در روابط دو کشور ایجاد کند. علاوه بر این، شرکتهای انرژی روسی از جمله گازپرام نفت و لوکاویل همچنان به کار روی غنیترین منابع نفتی عراق ادامه خواهند داد؛ امری که از سوی بغداد مثبت ارزیابی میشود. با این اوصاف، به نظر نمیرسد دولت جدیدی که در عراق به سر کار میآید، بخواهد خرید تجهیزات نظامی از مسکو، همکاری برای توسعه میادین نفتی و اجرای پروژههای بازسازی به کمک روسیه را متوقف کند.
نتایج انتخابات پارلمانی 12 می در عراق از لحاظ تأثیر آن بر روابط روسیه و عراق به دقت توسط مسکو رصد و ارزیابی میشود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با ابراز امیدواری برای رویکارآمدن یک دولت مقتدر و کارآمد، از این انتخابات بهعنوان «لحظهای سرنوشتساز در مسیر این کشور به سوی ثبات» یاد کرده است. در بیانیهاي رسمی بر تداوم همکاری عراق و روسیه تأکید شده بود. در شرایطی که مسکو از نتایج انتخابات استقبال کرده است، باید دید که جریان صدر و متعاقبا دولت آتی عراق چه مسیری را در قبال مسکو در پیش میگیرد.
در نگاه اول، به نظر ائتلاف سائرونِ مقتدی صدر که بیشترین کرسی را به خود اختصاص داد، از هیچ ارتباط مستحکمی با مسکو برخوردار نیست. بااینحال، این به آن معنی نیست که مسکو تنها نظارهگر تشکیل دولت جدید عراق خواهد ماند. بیانیه صدر درخصوص لزوم ایجاد پیوندهای عملی با دیگر بازیگران در عرصه سیاسی عراق حاکی از آن است که این روحانی شیعه بانفوذ در صورت تشکیل دولت، به احتمال زیاد رویکردی مشابه را در سیاست خارجی در پیش خواهد گرفت. اگر این مسئله درست باشد، فرصت مناسبی برای مسکو ایجاد شده تا نهتنها سطح فعلی روابط خود با بغداد را حفظ کند بلکه سطح این روابط و همکاریها را گسترش نیز دهد.
مشکل صدر و ائتلاف او به نظر به شماری از عوامل بههموابستهای مربوط میشود که میتواند بر اولویتهای سیاست خارجی دولت آتی تأثیر بگذارد. اول از همه، ائتلاف سائرون نتوانست اکثریت قاطع و لازم برای پیشبرد دستور کار خود را به دست آورد. این امر صدر را به سمت آشتی با دیگر نیروها و متعاقبا ائتلاف با آنها سوق داده است. دوم اینکه خود سائرون نیز ائتلافی یکدست نیست. این تنوع آرایش نیروها کمک کرده تا آراي بیشتری در سبد این ائتلاف قرار بگیرد اما همین تنوع میتواند ائتلاف را با مشکلاتی نیز مواجه کند. نیروهای بانفوذ در این ائتلاف که از آن جمله میتوان به حزب کمونیست عراق اشاره کرد، ممکن است در میان خود بر سر تمامی مسائل اتفاق نظر نداشته باشند و این مسئله میتواند با خط کلی ائتلاف در تضاد قرار گیرد. سوم اینکه، هرگاه یک فرد مقتدر در سیاست عراق ظهور میکند، دیگر بازیگران سیاسی درصدد محدودکردن قابلیتهای او برمیآیند و صدر باید به این قضیه توجه داشته باشد. در بحث سیاست خارجی عراق، این به معنای حفظکردن چندجانبهگرایی در قبال قدرتهای منطقهای و جهانی در آن واحد است.
این اشتباه است که فکر کنیم چپگراها در ائتلاف صدر میتوانند بیشترین نقش را در تعمیق روابط روسیه و عراق داشته باشند. مهمترین عامل و عنصر در اینجا از نظر روسیه، حضور نیروهای سکولار در این ائتلاف است که میتواند تأثیر مثبتی بر سیاست داخلی عراق بگذارد. برای عراقیها، فارغ از دیدگاه سیاسیشان، داشتن مسکو در این چندجانبهگرایی، مفید و سودمند است. از این گذشته، روسیه در بحث همکاری فنی و نظامی از نظر بخش زیادی از عراقیها میتواند شریک مطمئن و سودمندی برای بغداد باشد. ابراهیم الجعفری، رئیس دفتر صدر، در 15 می در گفتوگو با خبرگزاری «آرایای» روسیه از تلاش برای افزایش توانمندیهای دفاعی عراق و مجریان قانون در برابر تهدیدات داخلی و خارجی سخن گفته بود. هرچند او تأکید کرده بود که به هیچ کشوری اجازه دخالت در مسائل داخلی عراق را نمیدهد.
البته دیدگاهها و سوابق صدر نشان میدهد که او را نمیتوان لقمهاي راحت برای روسیه دانست. بااینحال عملگرایی و عقلانیت او میتواند بهترین نتیجه را در روابط روسیه و عراق رقم بزند. حکیم الزمیلی، رئیس کمیته دفاع و امنیت پارلمان که ارتباط نزدیکی با جریان صدر دارد، در جریان جنگ با داعش، از نقش روسیه در مبارزه علیه داعش قدردانی کرد. او در ادامه نیز با انتشار بیانیهای بر حق عراق برای برخورداری از سامانه دفاعی اس400 به منظور دفاع از حریم هوایی و زمینی این کشور تأکید کرد. هرچند تحویل سامانه اس400 به عراق در ادامه توسط حیدر منصور هادی، سفیر عراق در روسیه تکذیب شد، اما مطرحشدن همین اظهارات نیز میتواند زمینه را برای نزدیکی میان مسکو و بغداد فراهم كند. از دیگر سو، نباید فراموش کرد که سابقه جریان صدر در مبارزه با اشغالگری آمریکا، میتواند زمینه را برای افزایش روابط بغداد با مسکو به عنوان رقیب اصلی واشنگتن در منطقه فراهم كند.
از دیگر سو، روسیه و عراق علاوه بر سطح قابلتوجه تعامل دوجانبه از دیدگاهی مشترک در قبال مسائل منطقهای برخوردارند. هرچند انتصابهای جدید در هر دو کشور میتواند بر روند روابط نهادی دو کشور تأثیر بگذارد اما به نظر نمیرسد که تغییري ماهوی در روابط دو کشور ایجاد کند. علاوه بر این، شرکتهای انرژی روسی از جمله گازپرام نفت و لوکاویل همچنان به کار روی غنیترین منابع نفتی عراق ادامه خواهند داد؛ امری که از سوی بغداد مثبت ارزیابی میشود. با این اوصاف، به نظر نمیرسد دولت جدیدی که در عراق به سر کار میآید، بخواهد خرید تجهیزات نظامی از مسکو، همکاری برای توسعه میادین نفتی و اجرای پروژههای بازسازی به کمک روسیه را متوقف کند.