راهکارهای هدایت صحیح یارانه پنهان
دولت درحال‌حاضر برای تأمین بنزین مورد نیاز کشور مجبور است مقداری بنزین از خارج کشور و با قیمت‌های جهانی وارد كند و با نرخ هزار تومان به مردم تحویل دهد. اختلاف قیمت بنزین جهانی (حدود دو‌هزارو 500 تومان) با قیمت داخلی را دولت به‌عنوان یارانه سوخت پرداخت مي‌كند. همچنین مصرف هر لیتر بنزین در داخل کشور، فرصت درآمد دو‌هزارو 500 تومانی را از دولت گرفته و آن را مجبور به فروش هزار تومانی می‌کند. در کنار بنزین، سوخت دیگری به نام «سی‌ان‌جی» در سبد سوخت حملونقل جاده‌ای کشور وجود دارد که از نظر طی مسافت برای خودرو، هر مترمکعب آن تقریبا معادل یک لیتر بنزین است، درحالی‌که قیمت تمام‌شده آن حدود 50 درصد کمتر از بنزین است. در مجموع، قیمت‌های فعلی بنزین و سی‌ان‌جی، تعداد جایگاه‌های سوخت‌گیری، هزینه‌های جانبی خودروهای بنزینی و گازسوز و سایر عوامل مؤثر دیگر تعادل فعلی بازار را تشکیل داده است که در آن روزانه بیش از 85 میلیون لیتر بنزین و 21 میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی مصرف می‌شود. دولت می‌تواند با تغییر شرایط بازار، تعادل را به سمتی جابه‌جا کند که یارانه سوخت عادلانه‌تر توزیع شود. همچنین در مخارج خود صرفه‌جویی کند و هزینه‌های
حملونقل خانوار را نیز کاهش دهد. مصرف هر متر مکعب سی‌ان‌جی به‌جای بنزین این هزینه را برای دولت ایجاد می‌کند که از درآمد حاصل از صادرات آن بی‌بهره می‌شود، اما هر متر مکعب سی‌ان‌جی می‌تواند جایگزین یک لیتر بنزین باشد و هزینه واردات یا یارانه پنهان یک لیتر بنزین را برای دولت کاهش دهد. ازاین‌رو مصرف سی‌ان‌جی در سال بیش از سه میلیارد دلار سود خالص برای دولت خواهد داشت. از طرفی مصرف بنزین بیش از دو برابر مصرف سی‌ان‌جی برای خانوار هزینه دارد و جایگزینی سی‌ان‌جی با بنزین می‌تواند در صرفه‌جویی کل هزینه‌های حملونقل خانوار مؤثر باشد. برای تغییر تعادل بازار فعلی به تعادلی که هم به نفع مردم و هم به نفع دولت باشد، چند اقدام مهم باید انجام شود. ابتدا باید قیمت بنزین مانند قیمت برق یا گاز خانگی به‌صورت پلکانی تغییر كند. در این صورت، یارانه پنهان سوخت به پرمصرف‌ها تعلق نمی‌‌گیرد و صرفه‌جویی می‌شود. به محض اجرای این طرح، علاوه بر افزایش مصرف خودروهای گازسوز موجود، به مرور تعدادی خودروی گازسوز جدید نیز به بازار اضافه خواهد شد. این موضوع، مشکلات صنعت سی‌ان‌جی کشور را بیش‌از‌پیش خواهد كرد؛ مشکلاتی نظیر صف‌های طولانی
جایگاه‌های سی‌ان‌جی، قیمت بالاتر خودروهای گازسوز نسبت به بنزینی، هزینه‌های دوگانه‌سوزکردن خودرو، هزینه تعمیر و نگهداری و هزینه‌های معاینه فنی سالانه.
دولت با پلکانی‌کردن قیمت بنزین و در نتیجه افزایش فاصله قیمتی آن با سی‌ان‌جی، می‌تواند تعادل را به سمتی جابه‌جا کند که یارانه بنزین کمتری بپردازد و مصرف سی‌ان‌جی را افزایش دهد، اما باید هزینه‌های حملونقل در سبد خانوار ثابت بماند و رفاه مصرف‌کنندگان کاهش نیابد. ازهمین‌رو باید بخشی از یارانه صرفه‌جویی‌شده بنزین به توسعه صنعت سی‌ان‌جی اختصاص یابد.
ریل‌گذاری برای بخش خصوصی در جهت افزایش تعداد جایگاه‌ها نسبت به خودروهای گازسوز و توزیع متناسب آنها در کشور از جمله اصلی‌ترین و مهم‌ترین راهکارهای تسهیل استفاده از سی‌ان‌جی است. همچنین کاهش هزینه‌های مربوط به قیمت خودروهای گازسوز، دوگانه‌سوزکردن خودروهای بنزینی، معاینه فنی و تعمیر و نگهداری موانع بزرگی را از سد راه توسعه سی‌ان‌جی برخواهد داشت. این تخفیف‌ها حتی می‌تواند در قالب ماده 12 رفع موانع تولید صورت پذیرد به این صورت که شرکت نفت مستقیما از محل صرفه‌جویی یارانه سوخت، هزینه‌ها را پرداخت کند یا برای این موضوع سرمایه‌گذارانی جذب کند که مایل باشند در سازوکار ماده 12 در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش
دولت درحال‌حاضر برای تأمین بنزین مورد نیاز کشور مجبور است مقداری بنزین از خارج کشور و با قیمت‌های جهانی وارد كند و با نرخ هزار تومان به مردم تحویل دهد. اختلاف قیمت بنزین جهانی (حدود دو‌هزارو 500 تومان) با قیمت داخلی را دولت به‌عنوان یارانه سوخت پرداخت مي‌كند. همچنین مصرف هر لیتر بنزین در داخل کشور، فرصت درآمد دو‌هزارو 500 تومانی را از دولت گرفته و آن را مجبور به فروش هزار تومانی می‌کند. در کنار بنزین، سوخت دیگری به نام «سی‌ان‌جی» در سبد سوخت حملونقل جاده‌ای کشور وجود دارد که از نظر طی مسافت برای خودرو، هر مترمکعب آن تقریبا معادل یک لیتر بنزین است، درحالی‌که قیمت تمام‌شده آن حدود 50 درصد کمتر از بنزین است. در مجموع، قیمت‌های فعلی بنزین و سی‌ان‌جی، تعداد جایگاه‌های سوخت‌گیری، هزینه‌های جانبی خودروهای بنزینی و گازسوز و سایر عوامل مؤثر دیگر تعادل فعلی بازار را تشکیل داده است که در آن روزانه بیش از 85 میلیون لیتر بنزین و 21 میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی مصرف می‌شود. دولت می‌تواند با تغییر شرایط بازار، تعادل را به سمتی جابه‌جا کند که یارانه سوخت عادلانه‌تر توزیع شود. همچنین در مخارج خود صرفه‌جویی کند و هزینه‌های
حملونقل خانوار را نیز کاهش دهد. مصرف هر متر مکعب سی‌ان‌جی به‌جای بنزین این هزینه را برای دولت ایجاد می‌کند که از درآمد حاصل از صادرات آن بی‌بهره می‌شود، اما هر متر مکعب سی‌ان‌جی می‌تواند جایگزین یک لیتر بنزین باشد و هزینه واردات یا یارانه پنهان یک لیتر بنزین را برای دولت کاهش دهد. ازاین‌رو مصرف سی‌ان‌جی در سال بیش از سه میلیارد دلار سود خالص برای دولت خواهد داشت. از طرفی مصرف بنزین بیش از دو برابر مصرف سی‌ان‌جی برای خانوار هزینه دارد و جایگزینی سی‌ان‌جی با بنزین می‌تواند در صرفه‌جویی کل هزینه‌های حملونقل خانوار مؤثر باشد. برای تغییر تعادل بازار فعلی به تعادلی که هم به نفع مردم و هم به نفع دولت باشد، چند اقدام مهم باید انجام شود. ابتدا باید قیمت بنزین مانند قیمت برق یا گاز خانگی به‌صورت پلکانی تغییر كند. در این صورت، یارانه پنهان سوخت به پرمصرف‌ها تعلق نمی‌‌گیرد و صرفه‌جویی می‌شود. به محض اجرای این طرح، علاوه بر افزایش مصرف خودروهای گازسوز موجود، به مرور تعدادی خودروی گازسوز جدید نیز به بازار اضافه خواهد شد. این موضوع، مشکلات صنعت سی‌ان‌جی کشور را بیش‌از‌پیش خواهد كرد؛ مشکلاتی نظیر صف‌های طولانی
جایگاه‌های سی‌ان‌جی، قیمت بالاتر خودروهای گازسوز نسبت به بنزینی، هزینه‌های دوگانه‌سوزکردن خودرو، هزینه تعمیر و نگهداری و هزینه‌های معاینه فنی سالانه.
دولت با پلکانی‌کردن قیمت بنزین و در نتیجه افزایش فاصله قیمتی آن با سی‌ان‌جی، می‌تواند تعادل را به سمتی جابه‌جا کند که یارانه بنزین کمتری بپردازد و مصرف سی‌ان‌جی را افزایش دهد، اما باید هزینه‌های حملونقل در سبد خانوار ثابت بماند و رفاه مصرف‌کنندگان کاهش نیابد. ازهمین‌رو باید بخشی از یارانه صرفه‌جویی‌شده بنزین به توسعه صنعت سی‌ان‌جی اختصاص یابد.
ریل‌گذاری برای بخش خصوصی در جهت افزایش تعداد جایگاه‌ها نسبت به خودروهای گازسوز و توزیع متناسب آنها در کشور از جمله اصلی‌ترین و مهم‌ترین راهکارهای تسهیل استفاده از سی‌ان‌جی است. همچنین کاهش هزینه‌های مربوط به قیمت خودروهای گازسوز، دوگانه‌سوزکردن خودروهای بنزینی، معاینه فنی و تعمیر و نگهداری موانع بزرگی را از سد راه توسعه سی‌ان‌جی برخواهد داشت. این تخفیف‌ها حتی می‌تواند در قالب ماده 12 رفع موانع تولید صورت پذیرد به این صورت که شرکت نفت مستقیما از محل صرفه‌جویی یارانه سوخت، هزینه‌ها را پرداخت کند یا برای این موضوع سرمایه‌گذارانی جذب کند که مایل باشند در سازوکار ماده 12 در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند.
مرکز مطالعات زنجیره ارزش