شعری که زندگی‌ست

احمد شاملو درباره مجموعه آثارش گفته بود که «آثار من، خود اتوبیوگرافى کاملى‌ست. من به این حقیقت معتقدم که شعر، برداشت‌هایى از زندگى نیست؛ بلکه یک‌سره خود ِزندگى است». این گفته شاملو نه‌فقط محدود به اشعار او که قابل تعمیم به کل آثاری است که از او به‌جا مانده است. شاملو هنرمندی بود چندساحتی که در عرصه‌های گوناگون و متنوعی فعالیت داشت هرچند که حساب شعر او در این میان جداست اما تأثیر قدرتمند او را در سایر زمینه‌ها از جمله ترجمه شعر و ژورنالیسم ادبی نیز نادیده نمی‌توان گرفت که این‌ها همه در کنار هم نه‌فقط بیوگرافی شاملو که بخشی از تاریخ فرهنگ یک دوره و از آن فراتر، چنان‌که محمد قراگوزلو در کتابی با عنوان «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو» که اخیرا در نشر نگاه به چاپ رسیده، اشاره کرده است «بازنمود یا بُرِشی از وقایع اتفاقیه‌ی دوران ما» است.
موسسه انتشارات نگاه که هر سه‌شنبه آثار یکی از مولفانی را که کتاب‌هایشان در این نشر منتشر شده با تخفیفی بیست‌‌ویک‌درصدی عرضه می‌کند، سه‌شنبه دوم مردادماه را، که سالمرگ احمد شاملو است، به عرضه مجموعه آثار او با همان تخفیفِ بیست‌‌ویک‌درصدی اختصاص داد. این آثار دفتر شعرهای شاملو، ترجمه‌های او از اشعار شاعران بزرگ جهان، ترجمه‌هایش از داستان‌های کوتاه نویسندگان مطرح دنیا، نمایشنامه‌هایی که او ترجمه کرده است و دیگر آثار او در زمینه تألیف و ترجمه است که تاکنون در نشر نگاه منتشر شده. همچنین نسخه صوتی ترجمه شاملو از «شازده‌کوچولو» هم در این روز با تخفیف عرضه شد.
اما چنان‌که گفته شد اخیرا در نشر نگاه کتابی هم از محمد قراگوزلو درباره احمد شاملو به چاپ رسیده است با عنوان «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو». قراگوزلو در این کتاب به اندیشه اجتماعی احمد شاملو و سیر تحول و دگرگونی این اندیشه پرداخته است و به این‌که تاریخ معاصر ایران با همه فرازوفرودهایش چگونه در شعر و اندیشه شاملو نمود یافته است. او در این کتاب بیوگرافی شاملو و دوره‌های شعری او را به موازات وقایع تاریخ معاصر ایران روایت و تحلیل کرده است چراکه چنان‌که در مقدمه کتاب اشاره کرده معتقد است: «جمع و یا دست‌کم برآیند کاروند هیچ شاعر، نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگاری به اندازه کلکسیون یا ویترینی که احمد شاملو برای ما به میراث نهاده است، قادر به بازخوانی حوادث مهم تاریخ اجتماعی معاصر ما نیست».
کتاب «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو» از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به سیر تطور اندیشه اجتماعی احمد شاملو اختصاص دارد. در بخش دوم کتاب با عنوان «جوینده‌گان شادی» به آن مبارزان سیاسی پرداخته شده که شاملو اشعار خود را به آن‌ها تقدیم کرده است و به آن دسته از شعرهای شاملو که به این مبارزان تقدیم شده است. بخش سوم کتاب با عنوان «دشنه‌ها و دشنام‌ها» به تفسیرهای مختلفی که از شاملو و شعر او شده از منظری انتقادی پرداخته شده است. نقد نویسنده در این بخش هم متوجه ستایشگران افراطی شاملو است و هم متوجه آن‌ها که به اعتقاد او از منظر لیبرالی و نولیبرالی شاملو را نقد کرده‌اند.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید بخشی از درآمد این کتاب است: «احمد شاملو پدیده‌ی شگفت‌ناکی است. غولی زیبا یا جانوری حیرت‌انگیز از تبار دایناسورهای منقرض‌شده. احمد شاملو از آن آدم‌هایی است که در هر یکی دو سده، یکی دوبار - آن هم به ندرت و سخت غافل‌گیرکننده - سروکله‌ی خاکی‌شان پیدا شده است و بعد گویی برای همیشه تخم‌شان را ملخ خورده است. شاملو خود در مقدمه‌یی جنجالی بر روایتی دیگرسان از غزل‌های حافظ گفته بود: حافظ راز عجیبی است...
اما من شاملو را با تمام مانسته‌گی قامت بلند شعر و اندیشه‌اَش به حافظ، با وجود همه‌ی رازناکی، ایماژ و پیچیده‌گی عمیق شعر بی‌ماننداَش، نه رازی عجیب که نشانه‌یی غریب می‌دانم. از آن‌سان که پنداری بی‌گاهان و چند ده قرن یا هزاره‌یی زودتر به شتاب در سیاره‌ی ما فرود آمده بود».

احمد شاملو درباره مجموعه آثارش گفته بود که «آثار من، خود اتوبیوگرافى کاملى‌ست. من به این حقیقت معتقدم که شعر، برداشت‌هایى از زندگى نیست؛ بلکه یک‌سره خود ِزندگى است». این گفته شاملو نه‌فقط محدود به اشعار او که قابل تعمیم به کل آثاری است که از او به‌جا مانده است. شاملو هنرمندی بود چندساحتی که در عرصه‌های گوناگون و متنوعی فعالیت داشت هرچند که حساب شعر او در این میان جداست اما تأثیر قدرتمند او را در سایر زمینه‌ها از جمله ترجمه شعر و ژورنالیسم ادبی نیز نادیده نمی‌توان گرفت که این‌ها همه در کنار هم نه‌فقط بیوگرافی شاملو که بخشی از تاریخ فرهنگ یک دوره و از آن فراتر، چنان‌که محمد قراگوزلو در کتابی با عنوان «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو» که اخیرا در نشر نگاه به چاپ رسیده، اشاره کرده است «بازنمود یا بُرِشی از وقایع اتفاقیه‌ی دوران ما» است.
موسسه انتشارات نگاه که هر سه‌شنبه آثار یکی از مولفانی را که کتاب‌هایشان در این نشر منتشر شده با تخفیفی بیست‌‌ویک‌درصدی عرضه می‌کند، سه‌شنبه دوم مردادماه را، که سالمرگ احمد شاملو است، به عرضه مجموعه آثار او با همان تخفیفِ بیست‌‌ویک‌درصدی اختصاص داد. این آثار دفتر شعرهای شاملو، ترجمه‌های او از اشعار شاعران بزرگ جهان، ترجمه‌هایش از داستان‌های کوتاه نویسندگان مطرح دنیا، نمایشنامه‌هایی که او ترجمه کرده است و دیگر آثار او در زمینه تألیف و ترجمه است که تاکنون در نشر نگاه منتشر شده. همچنین نسخه صوتی ترجمه شاملو از «شازده‌کوچولو» هم در این روز با تخفیف عرضه شد.
اما چنان‌که گفته شد اخیرا در نشر نگاه کتابی هم از محمد قراگوزلو درباره احمد شاملو به چاپ رسیده است با عنوان «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو». قراگوزلو در این کتاب به اندیشه اجتماعی احمد شاملو و سیر تحول و دگرگونی این اندیشه پرداخته است و به این‌که تاریخ معاصر ایران با همه فرازوفرودهایش چگونه در شعر و اندیشه شاملو نمود یافته است. او در این کتاب بیوگرافی شاملو و دوره‌های شعری او را به موازات وقایع تاریخ معاصر ایران روایت و تحلیل کرده است چراکه چنان‌که در مقدمه کتاب اشاره کرده معتقد است: «جمع و یا دست‌کم برآیند کاروند هیچ شاعر، نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگاری به اندازه کلکسیون یا ویترینی که احمد شاملو برای ما به میراث نهاده است، قادر به بازخوانی حوادث مهم تاریخ اجتماعی معاصر ما نیست».
کتاب «تاریخ تلخ؛ به روایت احمد شاملو» از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول به سیر تطور اندیشه اجتماعی احمد شاملو اختصاص دارد. در بخش دوم کتاب با عنوان «جوینده‌گان شادی» به آن مبارزان سیاسی پرداخته شده که شاملو اشعار خود را به آن‌ها تقدیم کرده است و به آن دسته از شعرهای شاملو که به این مبارزان تقدیم شده است. بخش سوم کتاب با عنوان «دشنه‌ها و دشنام‌ها» به تفسیرهای مختلفی که از شاملو و شعر او شده از منظری انتقادی پرداخته شده است. نقد نویسنده در این بخش هم متوجه ستایشگران افراطی شاملو است و هم متوجه آن‌ها که به اعتقاد او از منظر لیبرالی و نولیبرالی شاملو را نقد کرده‌اند.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید بخشی از درآمد این کتاب است: «احمد شاملو پدیده‌ی شگفت‌ناکی است. غولی زیبا یا جانوری حیرت‌انگیز از تبار دایناسورهای منقرض‌شده. احمد شاملو از آن آدم‌هایی است که در هر یکی دو سده، یکی دوبار - آن هم به ندرت و سخت غافل‌گیرکننده - سروکله‌ی خاکی‌شان پیدا شده است و بعد گویی برای همیشه تخم‌شان را ملخ خورده است. شاملو خود در مقدمه‌یی جنجالی بر روایتی دیگرسان از غزل‌های حافظ گفته بود: حافظ راز عجیبی است...
اما من شاملو را با تمام مانسته‌گی قامت بلند شعر و اندیشه‌اَش به حافظ، با وجود همه‌ی رازناکی، ایماژ و پیچیده‌گی عمیق شعر بی‌ماننداَش، نه رازی عجیب که نشانه‌یی غریب می‌دانم. از آن‌سان که پنداری بی‌گاهان و چند ده قرن یا هزاره‌یی زودتر به شتاب در سیاره‌ی ما فرود آمده بود».