|

توافق در سوئد، فشار در آمریکا

گام اول برای پایان جنگ یمن

دو تحول در کمتر از 24 ساعت، امیدها را برای پایان جنگ یمن افزایش داد. روز پنجشنبه نمایندگان حوثی‌های یمن و فرستادگان دولت این کشور، با نظارت سازمان ملل در سوئد مذاکراتی برای برقراری آتش‌بس و آغاز روند سیاسی برای پایان‌دادن به بحران یمن انجام دادند که در گام اول موفقیت‌آمیز بود و از امروز آتش‌بس در بندر الحدیده برقرار شد.
بر اساس جزئیات توافق آتش‌بس، شبه‌نظامیان حوثی و نیروهای وابسته به دولت یمن از بندر الحدیده خارج می‌شوند و نیروهایی که سازمان ملل آنها را «نیروهای محلی» خوانده است، جایگزین می‌شوند. به گفته دبیرکل سازمان ملل، این نهاد «نقشی محوری» در نظارت بر این بندر خواهد داشت و با اجرائی‌شدن آتش‌بس، به امدادرسانی به غیرنظامیان کمک خواهد کرد.
بر اساس این توافق، هر دو طرف متعهد شدند هیچ‌گونه تجهیزات نظامی به الحدیده وارد نکرده و تمام درگیری‌ها را در این شهر و همچنین بنادر «الصلیف» و «رأس عیسی» متوقف کنند. مهلت عقب‌نشینی گروه‌های مسلح طرفین درگیر دو هفته در نظر گرفته شده است.
در بخشی دیگر از توافق، قید شده است که تمام درآمدهای بنادر الحدیده، الصلیف و رأس عیسی به بانک مرکزی یمن انتقال یابد تا حقوق کارمندان پرداخت شود. بر همین اساس، طرفین درگیر باید رفت‌وآمد غیرنظامیان و ورود کالاها به شهر الحدیده و بنادر الحدیده، الصلیف و رأس عیسی را تسهیل کنند و مانع ورود کمک‌های بشردوستانه نشوند. برای نظارت بر جزئیات این توافق و اجرائی‌شدن آن، حضور سازمان ملل در شهر الحدیده و دو بندر دیگر افزایش می‌یابد. مسئولیت برقراری امنیت این سه بندر بر عهده نیروهای امنیتی محلی خواهد بود.
دولت یمن به رهبری عبد ربه منصور هادی که سازمان ملل آن را به رسمیت می‌شناسد، در سال 2015 تسلط خود را بر بندر حدیده و صنعا، پایتخت یمن، از دست داد. در حدود سه سال اخیر، عملیات نظامی عربستان ‌سعودی و امارات متحده عربی نتوانست این مناطق را به‌طور کامل از کنترل حوثی‌ها خارج کند.
استقبال ایران، آمریکا و عربستان
توافق طرف‌های درگیر در یمن برای آتش‌بس با استقبال ایران، عربستان و آمریکا روبه‌رو شد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، از این توافق استقبال کرد و گفت: «این توافق نشان می‌دهد گروه‌های یمنی مشارکت‌کننده در مذاکرات سوئد، شرایط اسف‌بار مردم یمن را درک کرده و برای جلوگیری از وخامت بیشتر اوضاع، دسترسی مردم به کمک‌های انسانی را بر منافع گروهی خود ترجیح دادند».
خالد بن‌سلمان، سفیر عربستان در آمریکا، نیز با صدور بیانیه‌ای از این توافق استقبال کرده و تلاش‌های مارتین گریفیث، نماینده ویژه سازمان ملل را ستود. امارات نیز به‌عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان مهم در ائتلاف عربستان در جنگ یمن، توافق آتش‌بس را گامی مهم برای حل بحران انسانی این کشور دانست.
وزارت خارجه آمریکا نیز با صدور بیانیه‌ای با تشکر از تلاش‌های سازمان ملل، عربستان، امارات، عمان و کویت، از توافق طرف‌های یمنی استقبال کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «توافق در سوئد، گام مهمی برای حل بحران یمن است. اقدامات پیش‌رو باید شامل کاهش تنش‌ها و خشونت‌ها باشد تا فرصت واقعی برای موفقیت مذاکرات آتی به دست‌ آید. صلح ممکن است و پایان این مذاکرات احتمالا آغاز فصل جدیدی در یمن است». پیش از این، جیمز متیس، وزیر دفاع و مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، از عربستان خواسته بودند تا طی یک ماه آتش‌بس در بندر حدیده برقرار شده و تلاش‌های دیپلماتیک برای حل بحران یمن وارد فاز جدی‌تری شود.
در‌صورتی‌که توافق‌های حاصل‌شده در سوئد به‌طور کامل اجرائی شود، پیشرفت بزرگی برای حل بحران یمن خواهد بود. با توجه به اینکه مسیر‌های زمینی ورود به یمن از سوی عربستان مسدود شده است، بندر حدیده مهم‌ترین مسیر برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به داخل یمن محسوب می‌شود. قرار است دور بعدی مذاکرات صلح یمن در ژانویه 2019 برگزار ‌شود و در جریان آن، طرفین تلاش می‌کنند به چارچوبی سیاسی برای پایان درگیری‌ها در یمن دست پیدا کنند.
2 قطع‌نامه علیه عربستان
هم‌زمان با توافق طرفین درگیر در یمن، سنای آمریکا دو قطع‌نامه مرتبط با حکومت عربستان صادر کرد. در یکی از قطع‌نامه‌ها سنا خواستار اعمال فشار بر حکومت عربستان برای پایان‌دادن به جنگ یمن شد ‌و در قطع‌نامه دیگر، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، به‌عنوان «مسئول» قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، معرفی شده است.
این قطع‌نامه‌ها در حالی در سنا تصویب شده‌اند که در حدود دو ماهی که از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در ترکیه می‌گذرد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، حاضر به تأیید ارزیابی‌های «سیا» درباره اطلاع‌داشتن بن‌سلمان از قتل خاشقجی نشده و بر نامشخص‌بودن مسئول مرگ خاشقجی تأکید داشته و حتی از حکومت عربستان به‌عنوان متحد ایالات متحده تمجید کرده است. نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده نتیجه‌گیری کرده‌اند که محمد بن‌سلمان،‌ ولیعهد عربستان، حداقل از طرح قتل اطلاع داشته است و رهبران کنگره نیز پس از استماع گزارش جینا هاسپل، رئیس سیا، اعلام کردند کمترین تردیدی درباره مسئولیت بن‌سلمان در این قتل ندارند.
بر اساس این قطع‌نامه، سنای آمریکا باور دارد ولیعهد عربستان مسئول قتل خاشقجی است و حکومت ریاض باید تضمین دهد که در ارتباط با مجازات عاملان و آمران قتل خاشقجی، اقدامات کامل را انجام خواهد داد. با‌این‌حال سنا خواستار تداوم رابطه واشنگتن و ریاض در راستای تأمین منافع آمریکا شده است. باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنا، با مشارکت میچ مک‌کانل، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه سنای آمریکا، قطع‌نامه محکومیت عربستان در ارتباط با قتل جمال خاشقجی را تهیه کرده‌اند.
در قطع‌نامه غیرالزام‌آور دیگری که با 56 رأی موافق در مقابل 41 رأی مخالف در سنا تصویب شد، به دولت آمریکا توصیه شده است حمایت از ائتلاف عربستان در جنگ یمن را متوقف کند.
برنی سندرز، سناتور مستقل و سرشناس سوسیالیست از ایالت ورمونت که با همراهی سناتور مایک لی از ایالت یوتا قطع‌نامه پایان حمایت نظامی از ائتلاف عربستان در جنگ یمن را آماده کرده بود، رأی مثبت سنا را «لحظه‌ای تاریخی» دانست. با‌این‌حال بعید است مجلس نمایندگان آمریکا این قطع‌نامه را تصویب کند. از سوی دیگر، دونالد ترامپ نیز پیش از این هشدار داده بود حتی اگر کنگره نیز این قطع‌نامه را تصویب کند، آن را وتو خواهد کرد.
آمریکا در حملات ائتلاف عربستان به یمن، مشارکت نظامی مستقیم نداشته است؛ اما اطلاعات نظامی در اختیار عربستان ‌سعودی قرار می‌داد و خلبانان این ائتلاف را نیز آموزش می‌داد. آمریکا تا پایان ماه نوامبر به جت‌های جنگنده ائتلاف سوخت‌رسانی می‌کرد. فشارهای بین‌المللی برای پایان‌دادن به جنگ یمن پس از قتل جمال خاشقجی شدت بیشتری گرفته است. حکومت عربستان و به‌ویژه محمد بن‌سلمان، ولیعهد این کشور، به دلیل آمریت در این قتل، در مظان اتهام قرار گرفته‌اند و به همین دلیل، تعدادی از متحدان غربی عربستان در اعتراض به قتل خاشقجی، فروش اسلحه به عربستان را متوقف کرده‌اند.

دو تحول در کمتر از 24 ساعت، امیدها را برای پایان جنگ یمن افزایش داد. روز پنجشنبه نمایندگان حوثی‌های یمن و فرستادگان دولت این کشور، با نظارت سازمان ملل در سوئد مذاکراتی برای برقراری آتش‌بس و آغاز روند سیاسی برای پایان‌دادن به بحران یمن انجام دادند که در گام اول موفقیت‌آمیز بود و از امروز آتش‌بس در بندر الحدیده برقرار شد.
بر اساس جزئیات توافق آتش‌بس، شبه‌نظامیان حوثی و نیروهای وابسته به دولت یمن از بندر الحدیده خارج می‌شوند و نیروهایی که سازمان ملل آنها را «نیروهای محلی» خوانده است، جایگزین می‌شوند. به گفته دبیرکل سازمان ملل، این نهاد «نقشی محوری» در نظارت بر این بندر خواهد داشت و با اجرائی‌شدن آتش‌بس، به امدادرسانی به غیرنظامیان کمک خواهد کرد.
بر اساس این توافق، هر دو طرف متعهد شدند هیچ‌گونه تجهیزات نظامی به الحدیده وارد نکرده و تمام درگیری‌ها را در این شهر و همچنین بنادر «الصلیف» و «رأس عیسی» متوقف کنند. مهلت عقب‌نشینی گروه‌های مسلح طرفین درگیر دو هفته در نظر گرفته شده است.
در بخشی دیگر از توافق، قید شده است که تمام درآمدهای بنادر الحدیده، الصلیف و رأس عیسی به بانک مرکزی یمن انتقال یابد تا حقوق کارمندان پرداخت شود. بر همین اساس، طرفین درگیر باید رفت‌وآمد غیرنظامیان و ورود کالاها به شهر الحدیده و بنادر الحدیده، الصلیف و رأس عیسی را تسهیل کنند و مانع ورود کمک‌های بشردوستانه نشوند. برای نظارت بر جزئیات این توافق و اجرائی‌شدن آن، حضور سازمان ملل در شهر الحدیده و دو بندر دیگر افزایش می‌یابد. مسئولیت برقراری امنیت این سه بندر بر عهده نیروهای امنیتی محلی خواهد بود.
دولت یمن به رهبری عبد ربه منصور هادی که سازمان ملل آن را به رسمیت می‌شناسد، در سال 2015 تسلط خود را بر بندر حدیده و صنعا، پایتخت یمن، از دست داد. در حدود سه سال اخیر، عملیات نظامی عربستان ‌سعودی و امارات متحده عربی نتوانست این مناطق را به‌طور کامل از کنترل حوثی‌ها خارج کند.
استقبال ایران، آمریکا و عربستان
توافق طرف‌های درگیر در یمن برای آتش‌بس با استقبال ایران، عربستان و آمریکا روبه‌رو شد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، از این توافق استقبال کرد و گفت: «این توافق نشان می‌دهد گروه‌های یمنی مشارکت‌کننده در مذاکرات سوئد، شرایط اسف‌بار مردم یمن را درک کرده و برای جلوگیری از وخامت بیشتر اوضاع، دسترسی مردم به کمک‌های انسانی را بر منافع گروهی خود ترجیح دادند».
خالد بن‌سلمان، سفیر عربستان در آمریکا، نیز با صدور بیانیه‌ای از این توافق استقبال کرده و تلاش‌های مارتین گریفیث، نماینده ویژه سازمان ملل را ستود. امارات نیز به‌عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان مهم در ائتلاف عربستان در جنگ یمن، توافق آتش‌بس را گامی مهم برای حل بحران انسانی این کشور دانست.
وزارت خارجه آمریکا نیز با صدور بیانیه‌ای با تشکر از تلاش‌های سازمان ملل، عربستان، امارات، عمان و کویت، از توافق طرف‌های یمنی استقبال کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «توافق در سوئد، گام مهمی برای حل بحران یمن است. اقدامات پیش‌رو باید شامل کاهش تنش‌ها و خشونت‌ها باشد تا فرصت واقعی برای موفقیت مذاکرات آتی به دست‌ آید. صلح ممکن است و پایان این مذاکرات احتمالا آغاز فصل جدیدی در یمن است». پیش از این، جیمز متیس، وزیر دفاع و مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، از عربستان خواسته بودند تا طی یک ماه آتش‌بس در بندر حدیده برقرار شده و تلاش‌های دیپلماتیک برای حل بحران یمن وارد فاز جدی‌تری شود.
در‌صورتی‌که توافق‌های حاصل‌شده در سوئد به‌طور کامل اجرائی شود، پیشرفت بزرگی برای حل بحران یمن خواهد بود. با توجه به اینکه مسیر‌های زمینی ورود به یمن از سوی عربستان مسدود شده است، بندر حدیده مهم‌ترین مسیر برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به داخل یمن محسوب می‌شود. قرار است دور بعدی مذاکرات صلح یمن در ژانویه 2019 برگزار ‌شود و در جریان آن، طرفین تلاش می‌کنند به چارچوبی سیاسی برای پایان درگیری‌ها در یمن دست پیدا کنند.
2 قطع‌نامه علیه عربستان
هم‌زمان با توافق طرفین درگیر در یمن، سنای آمریکا دو قطع‌نامه مرتبط با حکومت عربستان صادر کرد. در یکی از قطع‌نامه‌ها سنا خواستار اعمال فشار بر حکومت عربستان برای پایان‌دادن به جنگ یمن شد ‌و در قطع‌نامه دیگر، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، به‌عنوان «مسئول» قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، معرفی شده است.
این قطع‌نامه‌ها در حالی در سنا تصویب شده‌اند که در حدود دو ماهی که از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در ترکیه می‌گذرد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، حاضر به تأیید ارزیابی‌های «سیا» درباره اطلاع‌داشتن بن‌سلمان از قتل خاشقجی نشده و بر نامشخص‌بودن مسئول مرگ خاشقجی تأکید داشته و حتی از حکومت عربستان به‌عنوان متحد ایالات متحده تمجید کرده است. نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده نتیجه‌گیری کرده‌اند که محمد بن‌سلمان،‌ ولیعهد عربستان، حداقل از طرح قتل اطلاع داشته است و رهبران کنگره نیز پس از استماع گزارش جینا هاسپل، رئیس سیا، اعلام کردند کمترین تردیدی درباره مسئولیت بن‌سلمان در این قتل ندارند.
بر اساس این قطع‌نامه، سنای آمریکا باور دارد ولیعهد عربستان مسئول قتل خاشقجی است و حکومت ریاض باید تضمین دهد که در ارتباط با مجازات عاملان و آمران قتل خاشقجی، اقدامات کامل را انجام خواهد داد. با‌این‌حال سنا خواستار تداوم رابطه واشنگتن و ریاض در راستای تأمین منافع آمریکا شده است. باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنا، با مشارکت میچ مک‌کانل، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه سنای آمریکا، قطع‌نامه محکومیت عربستان در ارتباط با قتل جمال خاشقجی را تهیه کرده‌اند.
در قطع‌نامه غیرالزام‌آور دیگری که با 56 رأی موافق در مقابل 41 رأی مخالف در سنا تصویب شد، به دولت آمریکا توصیه شده است حمایت از ائتلاف عربستان در جنگ یمن را متوقف کند.
برنی سندرز، سناتور مستقل و سرشناس سوسیالیست از ایالت ورمونت که با همراهی سناتور مایک لی از ایالت یوتا قطع‌نامه پایان حمایت نظامی از ائتلاف عربستان در جنگ یمن را آماده کرده بود، رأی مثبت سنا را «لحظه‌ای تاریخی» دانست. با‌این‌حال بعید است مجلس نمایندگان آمریکا این قطع‌نامه را تصویب کند. از سوی دیگر، دونالد ترامپ نیز پیش از این هشدار داده بود حتی اگر کنگره نیز این قطع‌نامه را تصویب کند، آن را وتو خواهد کرد.
آمریکا در حملات ائتلاف عربستان به یمن، مشارکت نظامی مستقیم نداشته است؛ اما اطلاعات نظامی در اختیار عربستان ‌سعودی قرار می‌داد و خلبانان این ائتلاف را نیز آموزش می‌داد. آمریکا تا پایان ماه نوامبر به جت‌های جنگنده ائتلاف سوخت‌رسانی می‌کرد. فشارهای بین‌المللی برای پایان‌دادن به جنگ یمن پس از قتل جمال خاشقجی شدت بیشتری گرفته است. حکومت عربستان و به‌ویژه محمد بن‌سلمان، ولیعهد این کشور، به دلیل آمریت در این قتل، در مظان اتهام قرار گرفته‌اند و به همین دلیل، تعدادی از متحدان غربی عربستان در اعتراض به قتل خاشقجی، فروش اسلحه به عربستان را متوقف کرده‌اند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها