عربستان دنبال ايجاد اتحاد با كشورهاي حوزه درياي سرخ
مهندسي اتحادهاي جديد
عربستان سعودي نااميد از کارآمدي شوراي همکاري خليج‌فارس و شايد در تکميل نقش رهبري خود در منطقه، دنبال ايجاد اتحادي با کشورهاي درياي سرخ و خليج عدن است؛ منطقه‌اي به‌شدت استراتژيک و حياتي در حوزه حملونقل دريايي جهان. آن‌طور که خبرگزاري‌هاي عربي ازجمله الجزيره گزارش داده‌اند، عربستان در ادامه رقابت با رقباي منطقه‌اي خود به‌ویژه ايران، ترکيه و قطر، دنبال ايجاد اتحادي با شش كشور مرزي درياي سرخ و خليج عدن است. نمايندگان مصر، جيبوتي، سومالي، سودان، يمن و اردن به‌تازگی در رياض با يکديگر ديدار و درباره مقدمات اين اتحاد گفت‌وگو کردند. هرچند اين مذاکرات بدون توافق‌نامه‌اي نهايي به کار خود پايان داد، اما انتظار مي‌رود تيمي از کارشناسان به‌زودي براي گفت‌و‌گوهاي فني با يکديگر در قاهره، پايتخت مصر، ديدار کنند. در اين ديدار، رهبران اين کشورها درباره تقويت سرمايه‌گذاري، تجارت و محافظت از حملونقل دريايي گفت‌وگو کردند. در نشست روز چهارشنبه سران اين کشورها در رياض، کشور اريتره که جزايري در درياي سرخ داشته و هزار‌و 150 کيلومتر مرز آبي با اين دريا دارد، حضور نداشت. اتيوپي نیز که پرجمعيت‌ترين کشور شاخ آفريقاست، در اين نشست
حاضر نبود؛ اگرچه اين کشور به درياي سرخ دسترسي ندارد. همکاري سياسي و اقتصادي با شرکاي عربستان در منطقه؛ يعني با مصر و اردن، نیز از ديگر برنامه‌هاي عربستان است. همه اين کشورها به استثناي اردن، در حاشيه درياي سرخ واقع هستند.
رياض در حالي ابتکار عمل چنين اتحادي را در دست گرفته که بر اساس گزارش‌ها، اهداف سياسي و منافع اقتصادي اين کشورها با يکديگر ناسازگار است؛ اما اهميت درياي سرخ براي پادشاهي سعودي اميدها به آينده اين اتحاد را افزايش داده است. عادل الجبير، وزير خارجه عربستان سعودي، پس از يک روز مذاکره پشت درهاي بسته، به خبرنگاران گفت: «اين بخشي از تلاش‌هاي پادشاهي (عربستان) براي حفاظت از منافع خود و همسايگانش است». او همچنين افزود: «هدف ما؛ يعني همه کشورهايي که در اين منطقه زندگي مي‌کنند، ايجاد ثبات، همکاري و همياري بين همه اين کشورهاي متفاوت است». به گفته عادل الجبير «هرچه همکاري و تلاش مشترک بين کشورهاي اين منطقه افزايش يابد، احتمال نفوذ منفي از خارج در اين منطقه کمتر مي‌شود».
آن‌طور که خبرگزاري بلومبرگ گزارش داده است، يکي از اهداف عربستان در ايجاد چنين بلوکي، افزايش روابط تجاري و ناوبري دريايي در اين منطقه است. کشورهاي حوزه خليج‌فارس در حال تقويت نقش خود در شاخ آفريقا هستند و اين موضوع در بيانيه پاياني نشست هفته گذشته شوراي همکاري خليج‌فارس در عربستان نیز نمود پيدا کرد؛ براي مثال عربستان سعودي در ماه سپتامبر ميانجيگر صلح ميان اريتره و اتيوپي بود. ارتيره در نزديکي باب‌المندب واقع شده که يکي از شاهراه‌هاي حملونقل دريايي در درياي سرخ است و تانکرهاي نفتي و ديگر کشتي‌هاي باري راهي آمريکا و کشورهاي اروپايي از طريق کانال سوئز از اين مسير عبور مي‌کنند. امارات متحده عربي نیز که يکي از مهم‌ترين هم‌پيمانان عربي عربستان در منطقه به‌شمار مي‌رود، از اين ابتکار عمل رياض استقبال کرده است. وزير خارجه امارات در پي اين نشست گفته بود تلاش عربستان سعودي براي ايجاد ثبات و همکاري در منطقه درياي سرخ، الهام‌بخش است و اين ابتکار عمل به‌خودي‌خود موفقيتي ديپلماتيک براي کشورهاي منطقه به‌شمار مي‌رود.
پرسشي که مطرح مي‌شود، اين است که چرا عربستان سعودي در چنين لحظه‌اي اقدام به طرح اين اتحاد و همکاري بين کشورهاي حوزه درياي سرخ كرده است؟ نگاهي به اوضاع سياسي حاکم بر منطقه نشان مي‌دهد پادشاهي عربستان در‌حال‌حاضر با چند چالش مختلف در عرصه سياست خارجي روبه‌رو است؛ از پرونده قتل جمال خاشقجي تا حضور و نقش اين کشور در جنگ يمن. از سوي ديگر، در شوراي همکاري خليج‌فارس نيز مناسبات عربستان با ديگر کشورها چندان براي پادشاهي عربستان رضايت‌بخش نيست؛ تنها مي‌توان به مشکلات حاکم بر بحرين اشاره کرد يا به تنش موجود در روابط ديپلماتيک عربستان و قطر. سياست‌هايي که عربستان در ارتباط با بازار نفت و سازمان اوپک دنبال کرده، با موافقت و رضايت متحدان اين کشور در منطقه همراه نبوده و همين موضوع به برخي از اختلافات دامن زده است. از‌اين‌رو، ناظران با توجه به مشکلات سياسي برخاسته از پرونده قتل خاشقجي در مناسبات بين کاخ سفيد و رياض و همچنين موارد يادشده، به اهميت تلاش‌هاي عربستان براي مهندسي اتحادهاي جديد در منطقه اشاره کرده‌اند.
همه اين عوامل در کنار پروژه‌هاي اقتصادي عربستان در درياي سرخ، اين اتحاد را براي اين پادشاهي حائز اهميت کرده است. اين کشور در راستاي برنامه اقتصادي محمد بن‌سلمان، وليعهد جوان سعودي، در حال پيگيري پروژه‌هايي در حوزه گردشگري در اين منطقه است تا طبق برنامه، وابستگي خود را به نفت کاهش دهد. پروژه درياي سرخ قرار است مقصدي فوق‌لوکس براي گردشگران خارجي باشد و بناست موقعيت اين پادشاهي را در نقشه گردشگري جهاني ارتقا دهد و در کنار حفاظت از آثار فرهنگي و محيط‌زيستي عربستان، فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري بي‌بديلي را براي بخش‌هاي خصوصي داخلي ايجاد کند. اين پروژه در ماه جولای سال 2017 از سوي محمد بن‌سلمان راه‌اندازي شد. به گفته تحليلگران، هم‌زمان با پيشرفت پروژه‌هاي گردشگري دريای سرخ، تضمين ثبات و امنيت اين منطقه آبي براي رياض بسيار مهم است.
عربستان سعودي نااميد از کارآمدي شوراي همکاري خليج‌فارس و شايد در تکميل نقش رهبري خود در منطقه، دنبال ايجاد اتحادي با کشورهاي درياي سرخ و خليج عدن است؛ منطقه‌اي به‌شدت استراتژيک و حياتي در حوزه حملونقل دريايي جهان. آن‌طور که خبرگزاري‌هاي عربي ازجمله الجزيره گزارش داده‌اند، عربستان در ادامه رقابت با رقباي منطقه‌اي خود به‌ویژه ايران، ترکيه و قطر، دنبال ايجاد اتحادي با شش كشور مرزي درياي سرخ و خليج عدن است. نمايندگان مصر، جيبوتي، سومالي، سودان، يمن و اردن به‌تازگی در رياض با يکديگر ديدار و درباره مقدمات اين اتحاد گفت‌وگو کردند. هرچند اين مذاکرات بدون توافق‌نامه‌اي نهايي به کار خود پايان داد، اما انتظار مي‌رود تيمي از کارشناسان به‌زودي براي گفت‌و‌گوهاي فني با يکديگر در قاهره، پايتخت مصر، ديدار کنند. در اين ديدار، رهبران اين کشورها درباره تقويت سرمايه‌گذاري، تجارت و محافظت از حملونقل دريايي گفت‌وگو کردند. در نشست روز چهارشنبه سران اين کشورها در رياض، کشور اريتره که جزايري در درياي سرخ داشته و هزار‌و 150 کيلومتر مرز آبي با اين دريا دارد، حضور نداشت. اتيوپي نیز که پرجمعيت‌ترين کشور شاخ آفريقاست، در اين نشست
حاضر نبود؛ اگرچه اين کشور به درياي سرخ دسترسي ندارد. همکاري سياسي و اقتصادي با شرکاي عربستان در منطقه؛ يعني با مصر و اردن، نیز از ديگر برنامه‌هاي عربستان است. همه اين کشورها به استثناي اردن، در حاشيه درياي سرخ واقع هستند.
رياض در حالي ابتکار عمل چنين اتحادي را در دست گرفته که بر اساس گزارش‌ها، اهداف سياسي و منافع اقتصادي اين کشورها با يکديگر ناسازگار است؛ اما اهميت درياي سرخ براي پادشاهي سعودي اميدها به آينده اين اتحاد را افزايش داده است. عادل الجبير، وزير خارجه عربستان سعودي، پس از يک روز مذاکره پشت درهاي بسته، به خبرنگاران گفت: «اين بخشي از تلاش‌هاي پادشاهي (عربستان) براي حفاظت از منافع خود و همسايگانش است». او همچنين افزود: «هدف ما؛ يعني همه کشورهايي که در اين منطقه زندگي مي‌کنند، ايجاد ثبات، همکاري و همياري بين همه اين کشورهاي متفاوت است». به گفته عادل الجبير «هرچه همکاري و تلاش مشترک بين کشورهاي اين منطقه افزايش يابد، احتمال نفوذ منفي از خارج در اين منطقه کمتر مي‌شود».
آن‌طور که خبرگزاري بلومبرگ گزارش داده است، يکي از اهداف عربستان در ايجاد چنين بلوکي، افزايش روابط تجاري و ناوبري دريايي در اين منطقه است. کشورهاي حوزه خليج‌فارس در حال تقويت نقش خود در شاخ آفريقا هستند و اين موضوع در بيانيه پاياني نشست هفته گذشته شوراي همکاري خليج‌فارس در عربستان نیز نمود پيدا کرد؛ براي مثال عربستان سعودي در ماه سپتامبر ميانجيگر صلح ميان اريتره و اتيوپي بود. ارتيره در نزديکي باب‌المندب واقع شده که يکي از شاهراه‌هاي حملونقل دريايي در درياي سرخ است و تانکرهاي نفتي و ديگر کشتي‌هاي باري راهي آمريکا و کشورهاي اروپايي از طريق کانال سوئز از اين مسير عبور مي‌کنند. امارات متحده عربي نیز که يکي از مهم‌ترين هم‌پيمانان عربي عربستان در منطقه به‌شمار مي‌رود، از اين ابتکار عمل رياض استقبال کرده است. وزير خارجه امارات در پي اين نشست گفته بود تلاش عربستان سعودي براي ايجاد ثبات و همکاري در منطقه درياي سرخ، الهام‌بخش است و اين ابتکار عمل به‌خودي‌خود موفقيتي ديپلماتيک براي کشورهاي منطقه به‌شمار مي‌رود.
پرسشي که مطرح مي‌شود، اين است که چرا عربستان سعودي در چنين لحظه‌اي اقدام به طرح اين اتحاد و همکاري بين کشورهاي حوزه درياي سرخ كرده است؟ نگاهي به اوضاع سياسي حاکم بر منطقه نشان مي‌دهد پادشاهي عربستان در‌حال‌حاضر با چند چالش مختلف در عرصه سياست خارجي روبه‌رو است؛ از پرونده قتل جمال خاشقجي تا حضور و نقش اين کشور در جنگ يمن. از سوي ديگر، در شوراي همکاري خليج‌فارس نيز مناسبات عربستان با ديگر کشورها چندان براي پادشاهي عربستان رضايت‌بخش نيست؛ تنها مي‌توان به مشکلات حاکم بر بحرين اشاره کرد يا به تنش موجود در روابط ديپلماتيک عربستان و قطر. سياست‌هايي که عربستان در ارتباط با بازار نفت و سازمان اوپک دنبال کرده، با موافقت و رضايت متحدان اين کشور در منطقه همراه نبوده و همين موضوع به برخي از اختلافات دامن زده است. از‌اين‌رو، ناظران با توجه به مشکلات سياسي برخاسته از پرونده قتل خاشقجي در مناسبات بين کاخ سفيد و رياض و همچنين موارد يادشده، به اهميت تلاش‌هاي عربستان براي مهندسي اتحادهاي جديد در منطقه اشاره کرده‌اند.
همه اين عوامل در کنار پروژه‌هاي اقتصادي عربستان در درياي سرخ، اين اتحاد را براي اين پادشاهي حائز اهميت کرده است. اين کشور در راستاي برنامه اقتصادي محمد بن‌سلمان، وليعهد جوان سعودي، در حال پيگيري پروژه‌هايي در حوزه گردشگري در اين منطقه است تا طبق برنامه، وابستگي خود را به نفت کاهش دهد. پروژه درياي سرخ قرار است مقصدي فوق‌لوکس براي گردشگران خارجي باشد و بناست موقعيت اين پادشاهي را در نقشه گردشگري جهاني ارتقا دهد و در کنار حفاظت از آثار فرهنگي و محيط‌زيستي عربستان، فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري بي‌بديلي را براي بخش‌هاي خصوصي داخلي ايجاد کند. اين پروژه در ماه جولای سال 2017 از سوي محمد بن‌سلمان راه‌اندازي شد. به گفته تحليلگران، هم‌زمان با پيشرفت پروژه‌هاي گردشگري دريای سرخ، تضمين ثبات و امنيت اين منطقه آبي براي رياض بسيار مهم است.