|

ایده‌پردازی برای تغییر نظام بین‌الملل در دوحه

عباس پرورده . کارشناس مسائل خاورمیانه

نشست بین‌المللی دوحه (Doha Forum 2018) از روز گذشته برای دو روز در پایتخت قطر برپا خواهد بود. موضوع این نشست با عنوان «شکل‌گیری سیاست در جهان به‌هم‌پیوسته»، با تمرکز بر «امنیت»، «صلح و میانجیگری»، «توسعه اقتصادی» و «روندها» برگزار می‌شود. آینده انرژی و تحولات منطقه نیز از دیگر محورهای نشست دوحه هستند و گفته شده است سیاست‌گذاری‌ها و تبعات آن برای ملت‌ها نیز در این نشست بررسی می‌شوند.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در این نشست حضور یافته است؛ نشستی که طیف متنوع و نسبتا ناهمخوانی از مدعوین در آن حضور دارند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، ماریا فرناندا اسپینوزا گارسز، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، شیخ محمد بن‌عبدالرحمان آل‌ثانی، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، حسن خیر، نخست‌وزیر سومالی، تارو کونو، وزیر خارجه ژاپن، آلیستر برت، معاون وزیر خارجه انگلیس در امور خاورمیانه و نادیا مراد، دختر ایزدی برنده صلح نوبل، از شرکت‌کنندگان و سخنرانان آن هستند. در واقع، این نشست یک «فورم» است؛ به معنی جلسه «هم‌اندیشی» و آن‌گونه که در اخبار گفته شده، موضوع آن شکل‌گیری سیاست در جهان به‌هم‌پیوسته است؛ گزاره‌ای برای نام‌گذاری این نشست که حاکی از ایده‌پردازی برگزارکنندگان برای تغییر نظری و عملی در مناسبات نظام بین‌الملل است. ضمن اینکه ترکیب نامتجانس افراد شرکت‌کننده در این نشست هم‌اندیشی نیز بر ویژگی‌های ایده‌پردازانه، توصیه‌گرایانه و مشورتی‌بودن آن صحه می‌گذارد.
از این نظر، حضور محمدجواد ظریف به‌عنوان وزیر خارجه ایران در این نشست، در شرایط کنونی منطقه با اهداف و احتمالا دستاوردهایی چندگانه همراه خواهد بود. همان‌گونه که در خبرهای روز اول نشست اعلام شد، توسعه و تعمیق روابط دوجانبه، امنیت و ثبات منطقه‌ای و نیز ابراز حمایت از پیشرفت مذاکرات صلح در یمن از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی ظریف و نخست‌وزیر قطر در حاشیه این نشست بود. برگزاری چنین نشست‌هایی این پیام را دارد که اساسا در فضای کنونی نظام بین‌الملل، اگرچه گروهی از کشورها به‌لحاظ ساختار سیاسی و توان ژئوپلیتیک با هم تفاوت‌هایی دارند، اما برای تغییر قواعد موجود نظام بین‌الملل، به یک تفاهم نانوشته رسیده‌اند و سیطره سنتی قدرت‌های هژمون نظامی و اقتصادی را به رسمیت نمی‌شناسند. البته هریک از این کشورها نیز انگیزه‌های خاصی برای تغییر وضع موجود با تبعیت از منافع ملی دارند. قطر و ایران دو کشور خاورمیانه‌ای این جریان محسوب می‌شوند.
نگاه ظریف به‌عنوان وزیر خارجه ایران به نظام بین‌الملل، برخاسته از روند مأموریت‌های او به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و پیگیری سیاست خارجی ایران و همچنین نگاه «تحول‌خواه» به نظام بین‌الملل در شرایط کنونی است. سخنان ظریف در مجامع سیاسی و دانشگاهی نیز بیانگر اعتقادات او درباره نقد نظام موجود جهان و ارائه راهکارهایی نظری و عملی برای تغییر است. سخنان ظریف در چهارمین کنگره سراسری حزب ندای ایرانیان در روز جمعه که بازتاب خبری فراوانی یافت، گویای این واقعیت است. او اظهار کرد در جهان کنونی، ابزارهای قدرت و اقتدار تغییر کرده و شما وقتی درباره قدرت صحبت می‌کنید، فقط درباره قدرت نظامی، اقتصادی و حتی قدرت منطقه‌ای صحبت نمی‌کنید، بلکه درباره منظومه‌ای از ابزارها صحبت می‌کنید و این ابزارهاست که توان تأثیرگذاری، استقلال و دادن این امکان به شما را که بتوانید بدون دخالت بیگانه تصمیم بگیرید، فراهم می‌کنند و اینها برای ما قدرت می‌آورد. وزیر خارجه بر همین استدلال که دنیای امروز ما دنیای پساغربی است و دوران جدیدی پیدا شده و زمانی که غربی‌ها به‌عنوان بازیگران و کنشگران اصلی در هرچه در دنیا اتفاق می‌افتاد تأثیرگذار اصلی بودند، سپری شده است، اطمینان داد همه باید به آینده امیدوار باشند. از این جهت، نشست‌هایی از جنس هم‌اندیشی 2018 دوحه قطر فرصت مناسبی برای بیان دیدگاه‌های خاص شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و گروه‌های غیردولتی درباره ضرورت‌های تغییر در مناسبات کنونی جهان است که وزیر خارجه ایران می‌تواند در راستای انتشار نظرات خود از آن بهره گیرد. ضمنا مطرح‌شدن تغییرات در نظام بین‌الملل با ابزار گفت‌وگوهای چندجانبه و تکثرگرا و با حضور افراد و گروه‌هایی از بخش‌های غیردولتی و مجامع بین‌المللی، تغییر زمین بازی از محافل کلیشه‌ای مثل شورای امنیت برای بحث و بررسی درباره تحولات جدید جهانی خواهد بود. همچنین با توجه به اینکه قطر در مواجهه با ائتلاف عربی به رهبری عربستان در جنگ یمن، مخالف اقدامات این ائتلاف و تحریم و تحدید دیگر کشورهای منطقه است، دیدار با مقامات حاضر در این نشست ازجمله نخست‌وزیر قطر و همچنین دیدارهای احتمالی با دبیرکل سازمان ملل متحد درباره خاتمه جنگ در یمن نیز می‌تواند به پایان یکی از بزرگ‌ترین تراژدی‌های انسانی قرن حاضر کمک کند. از‌این‌رو حضور ظریف در نشست هم‌اندیشی قطر احتمالا با اهداف چندگانه گفته‌شده و پیگیری مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراه خواهد بود.

نشست بین‌المللی دوحه (Doha Forum 2018) از روز گذشته برای دو روز در پایتخت قطر برپا خواهد بود. موضوع این نشست با عنوان «شکل‌گیری سیاست در جهان به‌هم‌پیوسته»، با تمرکز بر «امنیت»، «صلح و میانجیگری»، «توسعه اقتصادی» و «روندها» برگزار می‌شود. آینده انرژی و تحولات منطقه نیز از دیگر محورهای نشست دوحه هستند و گفته شده است سیاست‌گذاری‌ها و تبعات آن برای ملت‌ها نیز در این نشست بررسی می‌شوند.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در این نشست حضور یافته است؛ نشستی که طیف متنوع و نسبتا ناهمخوانی از مدعوین در آن حضور دارند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، ماریا فرناندا اسپینوزا گارسز، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، شیخ محمد بن‌عبدالرحمان آل‌ثانی، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، حسن خیر، نخست‌وزیر سومالی، تارو کونو، وزیر خارجه ژاپن، آلیستر برت، معاون وزیر خارجه انگلیس در امور خاورمیانه و نادیا مراد، دختر ایزدی برنده صلح نوبل، از شرکت‌کنندگان و سخنرانان آن هستند. در واقع، این نشست یک «فورم» است؛ به معنی جلسه «هم‌اندیشی» و آن‌گونه که در اخبار گفته شده، موضوع آن شکل‌گیری سیاست در جهان به‌هم‌پیوسته است؛ گزاره‌ای برای نام‌گذاری این نشست که حاکی از ایده‌پردازی برگزارکنندگان برای تغییر نظری و عملی در مناسبات نظام بین‌الملل است. ضمن اینکه ترکیب نامتجانس افراد شرکت‌کننده در این نشست هم‌اندیشی نیز بر ویژگی‌های ایده‌پردازانه، توصیه‌گرایانه و مشورتی‌بودن آن صحه می‌گذارد.
از این نظر، حضور محمدجواد ظریف به‌عنوان وزیر خارجه ایران در این نشست، در شرایط کنونی منطقه با اهداف و احتمالا دستاوردهایی چندگانه همراه خواهد بود. همان‌گونه که در خبرهای روز اول نشست اعلام شد، توسعه و تعمیق روابط دوجانبه، امنیت و ثبات منطقه‌ای و نیز ابراز حمایت از پیشرفت مذاکرات صلح در یمن از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگوی ظریف و نخست‌وزیر قطر در حاشیه این نشست بود. برگزاری چنین نشست‌هایی این پیام را دارد که اساسا در فضای کنونی نظام بین‌الملل، اگرچه گروهی از کشورها به‌لحاظ ساختار سیاسی و توان ژئوپلیتیک با هم تفاوت‌هایی دارند، اما برای تغییر قواعد موجود نظام بین‌الملل، به یک تفاهم نانوشته رسیده‌اند و سیطره سنتی قدرت‌های هژمون نظامی و اقتصادی را به رسمیت نمی‌شناسند. البته هریک از این کشورها نیز انگیزه‌های خاصی برای تغییر وضع موجود با تبعیت از منافع ملی دارند. قطر و ایران دو کشور خاورمیانه‌ای این جریان محسوب می‌شوند.
نگاه ظریف به‌عنوان وزیر خارجه ایران به نظام بین‌الملل، برخاسته از روند مأموریت‌های او به‌عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و پیگیری سیاست خارجی ایران و همچنین نگاه «تحول‌خواه» به نظام بین‌الملل در شرایط کنونی است. سخنان ظریف در مجامع سیاسی و دانشگاهی نیز بیانگر اعتقادات او درباره نقد نظام موجود جهان و ارائه راهکارهایی نظری و عملی برای تغییر است. سخنان ظریف در چهارمین کنگره سراسری حزب ندای ایرانیان در روز جمعه که بازتاب خبری فراوانی یافت، گویای این واقعیت است. او اظهار کرد در جهان کنونی، ابزارهای قدرت و اقتدار تغییر کرده و شما وقتی درباره قدرت صحبت می‌کنید، فقط درباره قدرت نظامی، اقتصادی و حتی قدرت منطقه‌ای صحبت نمی‌کنید، بلکه درباره منظومه‌ای از ابزارها صحبت می‌کنید و این ابزارهاست که توان تأثیرگذاری، استقلال و دادن این امکان به شما را که بتوانید بدون دخالت بیگانه تصمیم بگیرید، فراهم می‌کنند و اینها برای ما قدرت می‌آورد. وزیر خارجه بر همین استدلال که دنیای امروز ما دنیای پساغربی است و دوران جدیدی پیدا شده و زمانی که غربی‌ها به‌عنوان بازیگران و کنشگران اصلی در هرچه در دنیا اتفاق می‌افتاد تأثیرگذار اصلی بودند، سپری شده است، اطمینان داد همه باید به آینده امیدوار باشند. از این جهت، نشست‌هایی از جنس هم‌اندیشی 2018 دوحه قطر فرصت مناسبی برای بیان دیدگاه‌های خاص شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و گروه‌های غیردولتی درباره ضرورت‌های تغییر در مناسبات کنونی جهان است که وزیر خارجه ایران می‌تواند در راستای انتشار نظرات خود از آن بهره گیرد. ضمنا مطرح‌شدن تغییرات در نظام بین‌الملل با ابزار گفت‌وگوهای چندجانبه و تکثرگرا و با حضور افراد و گروه‌هایی از بخش‌های غیردولتی و مجامع بین‌المللی، تغییر زمین بازی از محافل کلیشه‌ای مثل شورای امنیت برای بحث و بررسی درباره تحولات جدید جهانی خواهد بود. همچنین با توجه به اینکه قطر در مواجهه با ائتلاف عربی به رهبری عربستان در جنگ یمن، مخالف اقدامات این ائتلاف و تحریم و تحدید دیگر کشورهای منطقه است، دیدار با مقامات حاضر در این نشست ازجمله نخست‌وزیر قطر و همچنین دیدارهای احتمالی با دبیرکل سازمان ملل متحد درباره خاتمه جنگ در یمن نیز می‌تواند به پایان یکی از بزرگ‌ترین تراژدی‌های انسانی قرن حاضر کمک کند. از‌این‌رو حضور ظریف در نشست هم‌اندیشی قطر احتمالا با اهداف چندگانه گفته‌شده و پیگیری مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراه خواهد بود.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها