سياسي‌كاري سياسيون در مديريت سيلاب

ليلا مرگن: محمد نوری، مدیر دفتر فنی آب منطقه‌ای گلستان، مي‌گويد: بارشي بي‌سابقه يكباره تمام رودخانه‌هاي استان گلستان را دچار طغيان كرد؛ اما آنچه مديريت اين سيلاب را براي پرسنل آب منطقه‌اي اين استان دچار مشكل كرده است، اين است كه هركس در بالادست به فكر نجات زمين زراعي و اموال خود است و اصلا اهميت نمي‌دهد كه در پايين‌دست چه اتفاقي رخ خواهد داد. به گفته نوري، سياسيوني كه حاضر نيستند مردم را ناراضي كنند، زمين مديريت سيلاب را خالي كرده‌اند و فقط وزارت نيرو در ميانه ميدان مديريت سيل باقي مانده است. اين سخنان با اظهارات يكي از كارشناسان حاضر در نشستي با هدف تحليل سيل‌هاي گلستان تكميل شد. به گفته اين كارشناس، بخشي از فرمانداران به دليل حضور در انتخابات مجلس كه چند ماه ديگر برگزار مي‌شود، از سمت‌هاي خود استعفا داده‌اند و طبيعي است كه اين افراد، تمايلي به ناراضي‌كردن مردمي كه مي‌خواهند رأي دهند، نداشته باشند. به‌اين‌ترتيب كارشناساني كه قصد مديريت سيلاب را دارند، تنها خواهند ماند.
ديروز كميته ملي سدهاي بزرگ در محل اين كميته نشستي با هدف «بررسي سيلاب اخير گلستان» برگزار كرد. در اين نشست درباره همراهي‌نکردن مردم با سياست‌هاي اعمال‌شده مديريت سيلاب سخناني به ميان آمد. از نگاه محمد نوري، مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان، يكي از سخت‌ترين كارها در مديريت سيلاب، بخش اجتماعي داستان است.
به گفته او در بالادست هر كسي مي‌خواهد خود و زمين كشاورزي خود را نجات دهد؛ به‌همين‌دليل مسيرهايي که براي عبور آب از سوی كارشناسان وزارت نيرو ساخته مي‌شد، به وسيله روستاييان تغيير مي‌كرد و برخي دايك‌هاي عبور آب تخريب مي‌شد. در نتيجه تمام محاسبات پخش آب در سيلاب دشت‌ها تغيير مي‌كرد.
به اعتقاد نوري دستگاه‌هاي سياسي در مديريت سيلاب خيلي دخيل هستند؛ اما هيچ‌كس حاضر نيست خود را با مردم درگير كند.
سخنان او با اظهارات يكي ديگر از كارشناسان حاضر در نشست بر مبناي اخباري كه در رسانه‌ها منتشر شده است، تكميل شد. به گفته اين كارشناس، فرمانداراني كه بخشي از آنها براي حضور در انتخابات مجلس در ميانه سيلابي كه هنوز به پايان نرسيده، استعفا داده‌اند، براي آنكه به رأي مردم نياز دارند، حاضر نيستند به افراد فشار آورند و نبود مديريت مسائل اجتماعي، مي‌تواند خسارات سيلاب را افزايش دهد.
بارش‌هاي هم‌زمان، عامل بروز سيل
به اعتقاد مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان یکی از تفاوت‌های شاخص این سیلاب، بارندگی در کل استان گلستان به صورت هم‌زمان بود. همه حوضه‌های آبریز دچار بارش شدند. سه حوضه آبريز استان درگير سيل شد و همه رودخانه‌هاي استان گلستان با حداكثر ظرفيت خود آب را منتقل كردند.
او ادامه داد: بر روي سيل‌خيزترين رودخانه استان گلستان يعني گرگان‌رود سه سد احداث شده است. سدهاي «بوستان» و «گلستان» در بالادست شهر گنبد و در پايين‌دست شهر آق‌قلا هم سد «وشمگير» وجود دارد و اين سدها در كنترل سيلاب‌هاي گذشته و اخير نقش مهمي ايفا كرده‌اند.
نوري گفت: همه سيلاب‌هاي قبلي استان گلستان در فصل تابستان و زماني كه سدها خالي بودند، رخ مي‌داد؛ اما سيلاب اخير در انتهاي فصل زمستان و زماني كه سدها پر بود، اتفاق افتاد؛ به‌همين‌دليل نقش سدها در سيلاب كم‌رنگ‌تر بود. البته ظرفیت سدهایی که در استان هستند، مجموعا 118 میلیون متر مکعب است. حجم سیلاب تولید‌شده 327 میلیون مترمکعب است.
اگر ظرفیت سدها کاملا خالی بود، هم سدها نمي‌توانستند سيل را كنترل كنند؛ زيرا سه برابر حجم ظرفیت سدهای ما، حجم رواناب بوده است.
از نگاه او مهم‌ترین عامل بروز سيلاب در گلستان شدت بارندگی و تداوم بارش بود. در سیلاب‌های دهه 80 نهایتا 12 ساعت بارش در اين استان وجود داشت؛ اما در سیل اخیر پنج روز امتداد در بارش، منجر به توليد رواناب زياد و سيل شد.
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان اضافه كرد: بخش زیادی از بارش‌ها در 24 ساعت اول يعني 27 اسفند 97 رخ داد و رواناب زیادی تولید کرد. زمان دبی اوج سیل هم زیاد بود.
راه‌آهن و كمربندي عامل آب‌گرفتگي آق‌قلا
آن‌طور كه نوري اعلام كرد: ظرفيت گذردهي آب در رودخانه گرگان‌رود هرچه به سمت دريا مي‌رويم، كاهش مي‌يابد. در اين منطقه خاك از جنس رس است كه نفوذپذيري كمي دارد. شيب كم منطقه، سرعت حركت آب را كاهش مي‌دهد. در كنار اين شيب كم، سازه‌هاي تقاطعي و زيرساخت‌هايي مثل راه‌آهن و جاده‌هاي دسترسي كه عمود بر شيب رودخانه احداث شده است، جلوي حركت آب به سمت دريا را مسدود كرده است.
او افزود: كاهش پوشش گياهي عامل ديگري است كه منجر به افزايش سيلاب از بالادست به پايين‌دست شد. در ميان سه استان شمالي، گلستان بيشترين درصد تخريب جنگل را دارد.
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان گفت: راه‌آهنی که از چند سال پیش وزارت راه از گرگان به اینچه‌برون احداث کرده است، عمود بر گرگان‌رود و در پایین‌دست آق‌قلا است؛ راه‌آهن و کمربندی که به موازات هم هستند. با توجه به شیب منطقه، آب با سرعت کم حرکت می‌کند.
بعد از ورود آب به رودخانه گرگان‌رود، حجم عظیمی از آن سرریز می‌شود و در دو جبهه شمالی و جنوبی آق‌قلا با سرعت کم حرکت می‌کند. در مسير اوليه حركت آب، شهر آق‌قلا را آب نمی‌گیرد، اما بعد از برخورد سيلاب با کمربندی و راه‌آهن، این آب كه بايد به سمت گمیشان حرکت می‌کرد، به‌دليل سرعت كم و حجم زياد بر‌مي‌گردد و كل شهر 80 هزار نفري آق‌قلا را آب مي‌گيرد.
او اضافه مي‌كند: طراحان این راه می‌گویند در تمام زمین‌های کشاورزی نمی‌توانیم پل بزنیم. مسئله اینجاست که به مسیل‌ها هم توجه نشده است. اگر مسیل‌ها پل داشت، قابلیت گذردهی آب بیشتر می‌شد. ما مکاتباتی داریم که نشان مي‌دهد كه به مجريان پروژه اعلام كرده‌ايم كه نبايد در مسيل‌ها ساخت‌و‌ساز شود اما با فشار سیاسی پروژه اجرا شد. 500 نقطه‌اي كه نبايد در آنها ساخت‌و‌ساز انجام شود به مسئولان استان معرفي شده است.
به گفته نوري، دوره بازگشت سیل را برای یک رودخانه مشخص و معرفی می‌کنند و نمي‌توان يك دوره بازگشت را به تمام سطح استان تعميم داد. دوره بازگشت سيل در رودخانه گرگان‌رود، بر اساس اطلاعات خروجي سد وشمگير، 500 ساله بوده است.
تأخير هواشناسي در اعلام اخطار
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان به تأخير در صدور اخطاريه سازمان هواشناسي اشاره كرد و افزود: اخطاریه سازمان هواشناسی روز 25 اسفند به ما اعلام شد. همان روز جلسه تشکیل و دریچه سدهاي استان باز شد. بارندگی 30 ساعت بعد شروع شد. زمان زیادی برای تخلیه سدها نداشتیم.
او ادامه داد: سازمان هواشناسی آمار را دیر اعلام می‌کند و عدم قطعیت آمارهاي اين سازمان بالاست. اخبار را خیلی جدی اعلام نمی‌کند.
نوري گفت: ما فرصتی برای تخلیه سدها نداشتیم اما روستاها و مناطق تولید تخلیه شد. بیشتر مشکل آب‌گرفتگی در استان گلستان داشتيم.
به گفته او، بعد از شكستن بخش‌هايي از راه‌آهن براي مقابله با ورود آب به شهر گميشان، دايك‌هاي مختلفي به‌دست ارتش و سپاه اجرا شد. به همين دليل آب وارد شهر گميشان نشد اما اين شهر تقريبا تبديل به جزيره شد و جاده‌ها و مسيرهاي دسترسي‌اش زير آب رفت. مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان تأكيد كرد: حجم آبي كه به دليل بارش‌ها وارد استان شده است، به حدي زياد بوده كه حتي اگر مخزن سدها خالي بود، براي مديريت سيلاب ميزان آب خروجي از سدها به 450 مترمكعب بر ثانيه مي‌رسيد.او اضافه كرد: ما دو پروژه نرماب و آقدکش را به صورت نيمه‌تمام در استان داریم که اگر تكميل مي‌شد، مي‌توانست 64 میلیون مترمکعب آب بیشتری را در سیلاب اخیر کنترل کند.نوري در بخش ديگري از سخنان خود با انتقاد از تعيين يك عدد مشخص به عنوان حريم رودخانه‌ها در سراسر كشور، تأكيد كرد: نمي‌توان از يك عدد به عنوان تعيين‌كننده حريم براي تمام رودخانه‌هاي ايران استفاده كرد و بايد اجازه دهند كه اين اعداد در استان‌هاي مختلف بومي شود.

ليلا مرگن: محمد نوری، مدیر دفتر فنی آب منطقه‌ای گلستان، مي‌گويد: بارشي بي‌سابقه يكباره تمام رودخانه‌هاي استان گلستان را دچار طغيان كرد؛ اما آنچه مديريت اين سيلاب را براي پرسنل آب منطقه‌اي اين استان دچار مشكل كرده است، اين است كه هركس در بالادست به فكر نجات زمين زراعي و اموال خود است و اصلا اهميت نمي‌دهد كه در پايين‌دست چه اتفاقي رخ خواهد داد. به گفته نوري، سياسيوني كه حاضر نيستند مردم را ناراضي كنند، زمين مديريت سيلاب را خالي كرده‌اند و فقط وزارت نيرو در ميانه ميدان مديريت سيل باقي مانده است. اين سخنان با اظهارات يكي از كارشناسان حاضر در نشستي با هدف تحليل سيل‌هاي گلستان تكميل شد. به گفته اين كارشناس، بخشي از فرمانداران به دليل حضور در انتخابات مجلس كه چند ماه ديگر برگزار مي‌شود، از سمت‌هاي خود استعفا داده‌اند و طبيعي است كه اين افراد، تمايلي به ناراضي‌كردن مردمي كه مي‌خواهند رأي دهند، نداشته باشند. به‌اين‌ترتيب كارشناساني كه قصد مديريت سيلاب را دارند، تنها خواهند ماند.
ديروز كميته ملي سدهاي بزرگ در محل اين كميته نشستي با هدف «بررسي سيلاب اخير گلستان» برگزار كرد. در اين نشست درباره همراهي‌نکردن مردم با سياست‌هاي اعمال‌شده مديريت سيلاب سخناني به ميان آمد. از نگاه محمد نوري، مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان، يكي از سخت‌ترين كارها در مديريت سيلاب، بخش اجتماعي داستان است.
به گفته او در بالادست هر كسي مي‌خواهد خود و زمين كشاورزي خود را نجات دهد؛ به‌همين‌دليل مسيرهايي که براي عبور آب از سوی كارشناسان وزارت نيرو ساخته مي‌شد، به وسيله روستاييان تغيير مي‌كرد و برخي دايك‌هاي عبور آب تخريب مي‌شد. در نتيجه تمام محاسبات پخش آب در سيلاب دشت‌ها تغيير مي‌كرد.
به اعتقاد نوري دستگاه‌هاي سياسي در مديريت سيلاب خيلي دخيل هستند؛ اما هيچ‌كس حاضر نيست خود را با مردم درگير كند.
سخنان او با اظهارات يكي ديگر از كارشناسان حاضر در نشست بر مبناي اخباري كه در رسانه‌ها منتشر شده است، تكميل شد. به گفته اين كارشناس، فرمانداراني كه بخشي از آنها براي حضور در انتخابات مجلس در ميانه سيلابي كه هنوز به پايان نرسيده، استعفا داده‌اند، براي آنكه به رأي مردم نياز دارند، حاضر نيستند به افراد فشار آورند و نبود مديريت مسائل اجتماعي، مي‌تواند خسارات سيلاب را افزايش دهد.
بارش‌هاي هم‌زمان، عامل بروز سيل
به اعتقاد مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان یکی از تفاوت‌های شاخص این سیلاب، بارندگی در کل استان گلستان به صورت هم‌زمان بود. همه حوضه‌های آبریز دچار بارش شدند. سه حوضه آبريز استان درگير سيل شد و همه رودخانه‌هاي استان گلستان با حداكثر ظرفيت خود آب را منتقل كردند.
او ادامه داد: بر روي سيل‌خيزترين رودخانه استان گلستان يعني گرگان‌رود سه سد احداث شده است. سدهاي «بوستان» و «گلستان» در بالادست شهر گنبد و در پايين‌دست شهر آق‌قلا هم سد «وشمگير» وجود دارد و اين سدها در كنترل سيلاب‌هاي گذشته و اخير نقش مهمي ايفا كرده‌اند.
نوري گفت: همه سيلاب‌هاي قبلي استان گلستان در فصل تابستان و زماني كه سدها خالي بودند، رخ مي‌داد؛ اما سيلاب اخير در انتهاي فصل زمستان و زماني كه سدها پر بود، اتفاق افتاد؛ به‌همين‌دليل نقش سدها در سيلاب كم‌رنگ‌تر بود. البته ظرفیت سدهایی که در استان هستند، مجموعا 118 میلیون متر مکعب است. حجم سیلاب تولید‌شده 327 میلیون مترمکعب است.
اگر ظرفیت سدها کاملا خالی بود، هم سدها نمي‌توانستند سيل را كنترل كنند؛ زيرا سه برابر حجم ظرفیت سدهای ما، حجم رواناب بوده است.
از نگاه او مهم‌ترین عامل بروز سيلاب در گلستان شدت بارندگی و تداوم بارش بود. در سیلاب‌های دهه 80 نهایتا 12 ساعت بارش در اين استان وجود داشت؛ اما در سیل اخیر پنج روز امتداد در بارش، منجر به توليد رواناب زياد و سيل شد.
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان اضافه كرد: بخش زیادی از بارش‌ها در 24 ساعت اول يعني 27 اسفند 97 رخ داد و رواناب زیادی تولید کرد. زمان دبی اوج سیل هم زیاد بود.
راه‌آهن و كمربندي عامل آب‌گرفتگي آق‌قلا
آن‌طور كه نوري اعلام كرد: ظرفيت گذردهي آب در رودخانه گرگان‌رود هرچه به سمت دريا مي‌رويم، كاهش مي‌يابد. در اين منطقه خاك از جنس رس است كه نفوذپذيري كمي دارد. شيب كم منطقه، سرعت حركت آب را كاهش مي‌دهد. در كنار اين شيب كم، سازه‌هاي تقاطعي و زيرساخت‌هايي مثل راه‌آهن و جاده‌هاي دسترسي كه عمود بر شيب رودخانه احداث شده است، جلوي حركت آب به سمت دريا را مسدود كرده است.
او افزود: كاهش پوشش گياهي عامل ديگري است كه منجر به افزايش سيلاب از بالادست به پايين‌دست شد. در ميان سه استان شمالي، گلستان بيشترين درصد تخريب جنگل را دارد.
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان گفت: راه‌آهنی که از چند سال پیش وزارت راه از گرگان به اینچه‌برون احداث کرده است، عمود بر گرگان‌رود و در پایین‌دست آق‌قلا است؛ راه‌آهن و کمربندی که به موازات هم هستند. با توجه به شیب منطقه، آب با سرعت کم حرکت می‌کند.
بعد از ورود آب به رودخانه گرگان‌رود، حجم عظیمی از آن سرریز می‌شود و در دو جبهه شمالی و جنوبی آق‌قلا با سرعت کم حرکت می‌کند. در مسير اوليه حركت آب، شهر آق‌قلا را آب نمی‌گیرد، اما بعد از برخورد سيلاب با کمربندی و راه‌آهن، این آب كه بايد به سمت گمیشان حرکت می‌کرد، به‌دليل سرعت كم و حجم زياد بر‌مي‌گردد و كل شهر 80 هزار نفري آق‌قلا را آب مي‌گيرد.
او اضافه مي‌كند: طراحان این راه می‌گویند در تمام زمین‌های کشاورزی نمی‌توانیم پل بزنیم. مسئله اینجاست که به مسیل‌ها هم توجه نشده است. اگر مسیل‌ها پل داشت، قابلیت گذردهی آب بیشتر می‌شد. ما مکاتباتی داریم که نشان مي‌دهد كه به مجريان پروژه اعلام كرده‌ايم كه نبايد در مسيل‌ها ساخت‌و‌ساز شود اما با فشار سیاسی پروژه اجرا شد. 500 نقطه‌اي كه نبايد در آنها ساخت‌و‌ساز انجام شود به مسئولان استان معرفي شده است.
به گفته نوري، دوره بازگشت سیل را برای یک رودخانه مشخص و معرفی می‌کنند و نمي‌توان يك دوره بازگشت را به تمام سطح استان تعميم داد. دوره بازگشت سيل در رودخانه گرگان‌رود، بر اساس اطلاعات خروجي سد وشمگير، 500 ساله بوده است.
تأخير هواشناسي در اعلام اخطار
مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان به تأخير در صدور اخطاريه سازمان هواشناسي اشاره كرد و افزود: اخطاریه سازمان هواشناسی روز 25 اسفند به ما اعلام شد. همان روز جلسه تشکیل و دریچه سدهاي استان باز شد. بارندگی 30 ساعت بعد شروع شد. زمان زیادی برای تخلیه سدها نداشتیم.
او ادامه داد: سازمان هواشناسی آمار را دیر اعلام می‌کند و عدم قطعیت آمارهاي اين سازمان بالاست. اخبار را خیلی جدی اعلام نمی‌کند.
نوري گفت: ما فرصتی برای تخلیه سدها نداشتیم اما روستاها و مناطق تولید تخلیه شد. بیشتر مشکل آب‌گرفتگی در استان گلستان داشتيم.
به گفته او، بعد از شكستن بخش‌هايي از راه‌آهن براي مقابله با ورود آب به شهر گميشان، دايك‌هاي مختلفي به‌دست ارتش و سپاه اجرا شد. به همين دليل آب وارد شهر گميشان نشد اما اين شهر تقريبا تبديل به جزيره شد و جاده‌ها و مسيرهاي دسترسي‌اش زير آب رفت. مدير دفتر فني آب منطقه‌اي گلستان تأكيد كرد: حجم آبي كه به دليل بارش‌ها وارد استان شده است، به حدي زياد بوده كه حتي اگر مخزن سدها خالي بود، براي مديريت سيلاب ميزان آب خروجي از سدها به 450 مترمكعب بر ثانيه مي‌رسيد.او اضافه كرد: ما دو پروژه نرماب و آقدکش را به صورت نيمه‌تمام در استان داریم که اگر تكميل مي‌شد، مي‌توانست 64 میلیون مترمکعب آب بیشتری را در سیلاب اخیر کنترل کند.نوري در بخش ديگري از سخنان خود با انتقاد از تعيين يك عدد مشخص به عنوان حريم رودخانه‌ها در سراسر كشور، تأكيد كرد: نمي‌توان از يك عدد به عنوان تعيين‌كننده حريم براي تمام رودخانه‌هاي ايران استفاده كرد و بايد اجازه دهند كه اين اعداد در استان‌هاي مختلف بومي شود.