نماينده مردم تبريز در مجلس شوراي اسلامي منافذ فساد در گمرکات را تشريح کرد
تغییر هویت کالاها در مبادی ورودی
شرق: گمرك كه گلوگاه ورود كالا به كشور است، يكي از مراكزي است كه بیدقتی در مديريت آن ميتواند زمينه بروز سودهاي كلان را براي عدهاي خاص فراهم كند. در واقع، گمرك تنها گلوگاه ورود كالا نيست؛ بلكه يكي از گلوگاههاي مهم بروز فساد در كشور نیز به شمار ميرود. آنطور كه شهابالدين بيمقدار، نماينده مردم تبريز و عضو كميسيون شوراها و امور داخلي مجلس، به تبيين جنبههاي مختلف فساد در گمرك ميپردازد، دستكاري در تعرفه كالاها و وزن محمولههاي وارداتي، سبب بروز تغييراتی جدي در حقوق گمركي ميشود؛ به همين علت، متخلفان بهراحتي دست به جيب شده و به ترخيصكاران رشوه پرداخت ميكنند تا پول كمتري را به حساب دولت واريز كنند. همچنين به اعتقاد بيمقدار، پارتيبازي در انتصاب مأموران و کارمندان گمرک سبب ميشود احساس دِين در کارمندان ايجاد شده و اين حس زمينه بروز تخلفات در گمرك را فراهم كند؛ زيرا فرد براي اداي دِين خود، ممكن است چشمش را روي تخلفات فردي که از او در انتصابش حمايت کرده است، ببندد. اين نماينده مجلس همچنين معتقد است اگر قانون پرداخت جايزه به افشاكنندگان فساد اجرائي شود، تا حد زيادي از بروز فساد در كشور جلوگيري خواهد شد. مشروح گفتوگو با شهابالدين بيمقدار، نماينده مردم تبريز در مجلس شوراي اسلامي، در ادامه ميآيد.
چه منافذي براي بروز فساد در گمرك وجود دارد؟
درحالحاضر در همه بخشهاي كشور منافذي براي بروز فساد وجود دارد؛ اما به نظر من، اگر همه كارها به صورت الكترونيك انجام شود، مشخص ميشود كسي كه براي ترخيص كالا به گمرك مراجعه كرده، حقوق گمركي خود را پرداخت كرده است يا خیر. همچنين روشن ميشود اين فرد چه كالايي وارد كرده است. در گمرك براي دو موضوع ترخيص كالا و جابهجايي تعرفهها -با هدف كاهش هزينهها- به مأموران رشوه داده ميشود. به نظر من، اگر سيستم الكترونيكي قويای داشته باشيم، اين موضوع از بين خواهد رفت.
اگر سيستم الكترونيكي در گمرك مستقر شود، همه مشكلات حل ميشود؟
با سيستم الكترونيكي بخشي از مشكلات حل ميشود. اعتقاد من اين است كه در كل كشور اگر پارتيبازي و رفيقبازي را جمع كنيم، بخش ديگري از مشكلات رفع ميشود. براي هر پست و شغلي كه نيرو انتخاب ميكنيم، انتخابها بايد با استفاده از سيستم و مدلی تعريفشده انجام شود. همه داوطلب شوند، امتحان بدهند و بسته به پست و شغلي كه وجود دارد، توانايي افراد را بسنجند و آنها را براي تصدي پستها انتخاب كنند. درحالحاضر به دليل پارتيبازي، مردم به هم بدهكار هستند. يكي پارتيبازي ميكند و نيروي مدنظر خود را در پستهاي گمرك ميگذارد؛ مثلا پست ترخيصكار را به فاميل خود ميدهد و به دليل اين آشناييها، ترخيصكار نميتواند جلوي تخلفات كسي را كه به او مديون است، بگيرد. در نتيجه اين رفتارها، سوءاستفادههايي ميشود كه مشكلساز است. شخصا معتقدم امالفساد ايران، پارتيبازي و رفيقبازي است. همه انتخابهاي ما متأسفانه با همين شيوه است؛ يا فاميلبازي است يا رفيقبازي؛ يا ميگوييم از اين فرد شناخت دارم. در كارهاي حساس نبايد اينگونه باشد. در دنيا، انتخابها به اين شكل نيست. براي انتخاب معلم در ژاپن و آلمان، چند لايه گزينش انجام ميدهند كه معلمي را
پيدا كنند تا بچهها را طوري بار بياورد كه در آن كشور فساد نباشد، اخلاق حاكم باشد و روحيه برادري بين مردم جريان يابد. ما همواره شعار ميدهيم و عمل نميكنيم.
تفاوت نرخ ارز بر بروز فساد در مجموعه گمرك تأثيرگذار است؟
قيمت ارز نیز از مواردي است كه فساد ميآورد؛ مثلا افراد براي واردات دان مرغ ارز چهارهزارو 200توماني ميگيرند، بعد كالاي ديگري وارد ميكنند و سندسازي ميشود كه دان مرغ وارد شده است. اگر ارز تكنرخي بشود، جلوي اين مشكلات گرفته ميشود و اين مدل فسادها اتفاق نميافتد. ما در بخشهاي مختلف، بازرسيهاي مختلف هم داريم. وقتي همه اينها با هم جمع ميشود، شرايط بدي به وجود ميآورد.
به نظر شما، خوداظهاري در گمرك ميتواند زمينه بروز فساد را فراهم كند؟
نه؛ خوداظهاري مشكل ايجاد نميكند. اينها كلك است. كساني كه خوداظهاري ميكنند، كمتر مشكل دارند؛ البته افراد متخلف در گمرك تعدادشان زياد نيست. اعتقاد دارم بايد به بخش خصوصي واقعي اعتماد كنيم. آنها ميتوانند بسياري از مشكلات را حل كنند. در قديم، مگر بازار چطور مديريت ميشد؟ بهراحتي يك شاگرد ميگذاشتند و كار انجام ميشد. بيشتر فسادها از پارتيبازيها ميآيد؛ آدمهاي خودشان را در پستها ميگذارند. ميگردند برادر فلان آقا را در پستهاي مختلف ميگذارند و آن فرد هم يك تلفن ميزند تا كارها رايگان انجام شود. بعد از آن هم به اين نتيجه ميرسد كه وقتي ميشود كارها را رايگان انجام داد، ميتوان بابت انجام اين كارها پول هم دريافت كرد.
اگر دريافتها و پرداختهاي گمرك از مجراي خزانهداري كل انجام شود، زمينه بروز فساد كاهش مييابد؟
تبادلات رسمي از مجراي خزانهداري انجام ميشود؛ اما پرداختهاي غيررسمي را در پاكت ميگذارند. دلار، يورو و سكه ميدهند. اينها كه در حسابوكتاب نميآيد.
در شرايطي كه پرداختهاي رسمي از مجراي خزانهداري كل انجام ميشود، امكان دستكاري در ارقام حقوق گمركي و... وجود دارد؟
نه، اگر از مجراي خزانهداري كل باشد، امكان دستكاري وجود ندارد. مثلا كالايي وارد ميكنيد و يك حقوق گمركي قانوني دارد. آن را نميتوانند كم و زياد كنند. روي تعرفهاي كه ميزنند يا وزن را كم ميزنند يا تعرفه خروج را طوري ميزنند كه افراد بتوانند وزن بيشتري خارج كنند، در اين موارد براي دستكاريها پول (يا همان رشوه) پرداخت ميكنند.
تمام دريافت و پرداختها در گمرك به صورت الكترونيك انجام ميشود؟
در حال حاضر دريافت و پرداختها به ترخيصكاران به صورت دستي انجام ميشود. اگر حساب ترخيصكاران را كنترل كنند و دريافت و پرداختها به صورت الكترونيكي باشد، جلوي فساد گرفته ميشود. ترخيصكاران بايد موظف باشند كه با دستگاه كارتخوان پرداختها را انجام دهند. اگر حساب اين افراد كنترل شود، مشخص ميشود كه پولها كجا رفته است. در حال حاضر به صورت دستي پرداختها انجام ميشود و نميتوان فهميد كه در پاكت چيست.
به نظر شما ارتقاي تجهيزات و تكنولوژي در گمرك چقدر ميتواند مانع بروز تخلفات شود؟
به نظر من تجهيز گمرك به ايكسري بسيار ضروري است. اين تجهيزات 90 درصد جلوي تخلفات را ميگيرد. چون هر كاميوني كه از جلوي ايكسري رد ميشود، آنجا ثبت و ضبط ميشود كه اين كاميون چه آورده است. مثلا يك كاميون كالايي مثل كاغذ بار ميزند اما به جاي آن ورق نازك آلومينيومي خارج ميكنند. وقتي ايكسري بگذارند، به دليل اينكه نوع كالا ثبت و ضبط ميشود، جلوي اين تخلفات گرفته ميشود.
دستگاههاي ايكسري بهطور خودكار اطلاعات را ثبت و ضبط ميكنند و امكان دستكاري در آنها وجود ندارند؟
بله. سيستم بايد طوري باشد كه همه چيز را ضبط و نگهداري كند و به مركز پايش اطلاعات بفرستد. دستگاه ايكسري اين قابليت را دارد كه اطلاعات را به سيستمهاي الكترونيك بفرستد. وقتي دستگاه ايكسري اطلاعات فرستاد، ديگر نميتوان بار يك كاميون را كه كاغذ بوده تغيير داد زيرا اگر كارشناس گمرك اظهار كند ورق آلومینيومي بار اين كاميون شده است، سيستم اجازه ورود نميدهد. اگر دولت الكترونيك در كشور حاكم شود، بخش زيادي از اين فسادها را جمع ميكند.
برخي بر اين باورند كه بوروكراسي اداري زياد در گمرك، زمينه بروز فساد را فراهم ميكند. آيا قوانين گمرك پيچيده است؟
بوروكراسي اداري پيچيده نيست. نيت كه خوب نباشد، بوروكراسي را پيچيده ميكنند كه پول بگيرند.
فكر ميكنيد قوانين مناسب هستند؟
قوانين مشكلي ندارند. قانون امور گمركي بسيار ساده است و پيچيده نيست. پيچيدگي را ايجاد ميكنند تا رابطه را برقرار كنند و بخورند. اين كارها را عمدي انجام ميدهند. به مردم گفتم؛ هرجا رفتيد، چه در گمرك و چه در جاهاي ديگر و شما را پيچاندند، پول پرداخت نكنيد. به ما گزارش كنيد تا ما پيگيري و مسائل را حل كنيم. منظوري دارند كه قوانين را پيچيده ميكنند. وگرنه قانون مشخص است. اظهارنامه و ساير مواد قانوني مشخص است و قوانين خيلي هم ساده نوشته شده است. گمرك اگر در ورود و خروجش را درست كنترل كند، خيلي چيزها كنترل ميشود. اگر درِ ورود و خروج گمرك ايكسري باشد، وقتي با كاميون بار را خارج ميكنند، اگر بار تغيير كرده باشد، دستگاه ايكسري آلارم ميدهد كه اين كاميوني كه عبور كرده و در حال خروج از گمرك است، آن كاميون قبلي نيست و بارش تغيير كرده است.
اجراي قانون انتشار و آزادي دسترسي به اطلاعات چقدر در كاهش فساد در گمرك مؤثر است؟
اين قانون خيلي ميتواند مؤثر باشد. البته من طرح ديگري را هم امضا كردم كه به جلوگيري از بروز فساد كمك ميكند. بر اساس قانوني كه امضا كردم، كساني كه اطلاعات فساد را گزارش دهند، جايزه ميگيرند. اين قانون بسيار مؤثر است. اگر اين اطلاعرساني در زمينه فساد انجام شود، خيلي در كاهش فساد اثر ميگذارد. البته در انتها بايد بگويم اكثريت نيروهاي گمرك آدمهاي سالمي هستند و اين بيچارهها به خاطر تخلف عدهاي كوچك، خراب ميشوند.
شرق: گمرك كه گلوگاه ورود كالا به كشور است، يكي از مراكزي است كه بیدقتی در مديريت آن ميتواند زمينه بروز سودهاي كلان را براي عدهاي خاص فراهم كند. در واقع، گمرك تنها گلوگاه ورود كالا نيست؛ بلكه يكي از گلوگاههاي مهم بروز فساد در كشور نیز به شمار ميرود. آنطور كه شهابالدين بيمقدار، نماينده مردم تبريز و عضو كميسيون شوراها و امور داخلي مجلس، به تبيين جنبههاي مختلف فساد در گمرك ميپردازد، دستكاري در تعرفه كالاها و وزن محمولههاي وارداتي، سبب بروز تغييراتی جدي در حقوق گمركي ميشود؛ به همين علت، متخلفان بهراحتي دست به جيب شده و به ترخيصكاران رشوه پرداخت ميكنند تا پول كمتري را به حساب دولت واريز كنند. همچنين به اعتقاد بيمقدار، پارتيبازي در انتصاب مأموران و کارمندان گمرک سبب ميشود احساس دِين در کارمندان ايجاد شده و اين حس زمينه بروز تخلفات در گمرك را فراهم كند؛ زيرا فرد براي اداي دِين خود، ممكن است چشمش را روي تخلفات فردي که از او در انتصابش حمايت کرده است، ببندد. اين نماينده مجلس همچنين معتقد است اگر قانون پرداخت جايزه به افشاكنندگان فساد اجرائي شود، تا حد زيادي از بروز فساد در كشور جلوگيري خواهد شد. مشروح گفتوگو با شهابالدين بيمقدار، نماينده مردم تبريز در مجلس شوراي اسلامي، در ادامه ميآيد.
چه منافذي براي بروز فساد در گمرك وجود دارد؟
درحالحاضر در همه بخشهاي كشور منافذي براي بروز فساد وجود دارد؛ اما به نظر من، اگر همه كارها به صورت الكترونيك انجام شود، مشخص ميشود كسي كه براي ترخيص كالا به گمرك مراجعه كرده، حقوق گمركي خود را پرداخت كرده است يا خیر. همچنين روشن ميشود اين فرد چه كالايي وارد كرده است. در گمرك براي دو موضوع ترخيص كالا و جابهجايي تعرفهها -با هدف كاهش هزينهها- به مأموران رشوه داده ميشود. به نظر من، اگر سيستم الكترونيكي قويای داشته باشيم، اين موضوع از بين خواهد رفت.
اگر سيستم الكترونيكي در گمرك مستقر شود، همه مشكلات حل ميشود؟
با سيستم الكترونيكي بخشي از مشكلات حل ميشود. اعتقاد من اين است كه در كل كشور اگر پارتيبازي و رفيقبازي را جمع كنيم، بخش ديگري از مشكلات رفع ميشود. براي هر پست و شغلي كه نيرو انتخاب ميكنيم، انتخابها بايد با استفاده از سيستم و مدلی تعريفشده انجام شود. همه داوطلب شوند، امتحان بدهند و بسته به پست و شغلي كه وجود دارد، توانايي افراد را بسنجند و آنها را براي تصدي پستها انتخاب كنند. درحالحاضر به دليل پارتيبازي، مردم به هم بدهكار هستند. يكي پارتيبازي ميكند و نيروي مدنظر خود را در پستهاي گمرك ميگذارد؛ مثلا پست ترخيصكار را به فاميل خود ميدهد و به دليل اين آشناييها، ترخيصكار نميتواند جلوي تخلفات كسي را كه به او مديون است، بگيرد. در نتيجه اين رفتارها، سوءاستفادههايي ميشود كه مشكلساز است. شخصا معتقدم امالفساد ايران، پارتيبازي و رفيقبازي است. همه انتخابهاي ما متأسفانه با همين شيوه است؛ يا فاميلبازي است يا رفيقبازي؛ يا ميگوييم از اين فرد شناخت دارم. در كارهاي حساس نبايد اينگونه باشد. در دنيا، انتخابها به اين شكل نيست. براي انتخاب معلم در ژاپن و آلمان، چند لايه گزينش انجام ميدهند كه معلمي را
پيدا كنند تا بچهها را طوري بار بياورد كه در آن كشور فساد نباشد، اخلاق حاكم باشد و روحيه برادري بين مردم جريان يابد. ما همواره شعار ميدهيم و عمل نميكنيم.
تفاوت نرخ ارز بر بروز فساد در مجموعه گمرك تأثيرگذار است؟
قيمت ارز نیز از مواردي است كه فساد ميآورد؛ مثلا افراد براي واردات دان مرغ ارز چهارهزارو 200توماني ميگيرند، بعد كالاي ديگري وارد ميكنند و سندسازي ميشود كه دان مرغ وارد شده است. اگر ارز تكنرخي بشود، جلوي اين مشكلات گرفته ميشود و اين مدل فسادها اتفاق نميافتد. ما در بخشهاي مختلف، بازرسيهاي مختلف هم داريم. وقتي همه اينها با هم جمع ميشود، شرايط بدي به وجود ميآورد.
به نظر شما، خوداظهاري در گمرك ميتواند زمينه بروز فساد را فراهم كند؟
نه؛ خوداظهاري مشكل ايجاد نميكند. اينها كلك است. كساني كه خوداظهاري ميكنند، كمتر مشكل دارند؛ البته افراد متخلف در گمرك تعدادشان زياد نيست. اعتقاد دارم بايد به بخش خصوصي واقعي اعتماد كنيم. آنها ميتوانند بسياري از مشكلات را حل كنند. در قديم، مگر بازار چطور مديريت ميشد؟ بهراحتي يك شاگرد ميگذاشتند و كار انجام ميشد. بيشتر فسادها از پارتيبازيها ميآيد؛ آدمهاي خودشان را در پستها ميگذارند. ميگردند برادر فلان آقا را در پستهاي مختلف ميگذارند و آن فرد هم يك تلفن ميزند تا كارها رايگان انجام شود. بعد از آن هم به اين نتيجه ميرسد كه وقتي ميشود كارها را رايگان انجام داد، ميتوان بابت انجام اين كارها پول هم دريافت كرد.
اگر دريافتها و پرداختهاي گمرك از مجراي خزانهداري كل انجام شود، زمينه بروز فساد كاهش مييابد؟
تبادلات رسمي از مجراي خزانهداري انجام ميشود؛ اما پرداختهاي غيررسمي را در پاكت ميگذارند. دلار، يورو و سكه ميدهند. اينها كه در حسابوكتاب نميآيد.
در شرايطي كه پرداختهاي رسمي از مجراي خزانهداري كل انجام ميشود، امكان دستكاري در ارقام حقوق گمركي و... وجود دارد؟
نه، اگر از مجراي خزانهداري كل باشد، امكان دستكاري وجود ندارد. مثلا كالايي وارد ميكنيد و يك حقوق گمركي قانوني دارد. آن را نميتوانند كم و زياد كنند. روي تعرفهاي كه ميزنند يا وزن را كم ميزنند يا تعرفه خروج را طوري ميزنند كه افراد بتوانند وزن بيشتري خارج كنند، در اين موارد براي دستكاريها پول (يا همان رشوه) پرداخت ميكنند.
تمام دريافت و پرداختها در گمرك به صورت الكترونيك انجام ميشود؟
در حال حاضر دريافت و پرداختها به ترخيصكاران به صورت دستي انجام ميشود. اگر حساب ترخيصكاران را كنترل كنند و دريافت و پرداختها به صورت الكترونيكي باشد، جلوي فساد گرفته ميشود. ترخيصكاران بايد موظف باشند كه با دستگاه كارتخوان پرداختها را انجام دهند. اگر حساب اين افراد كنترل شود، مشخص ميشود كه پولها كجا رفته است. در حال حاضر به صورت دستي پرداختها انجام ميشود و نميتوان فهميد كه در پاكت چيست.
به نظر شما ارتقاي تجهيزات و تكنولوژي در گمرك چقدر ميتواند مانع بروز تخلفات شود؟
به نظر من تجهيز گمرك به ايكسري بسيار ضروري است. اين تجهيزات 90 درصد جلوي تخلفات را ميگيرد. چون هر كاميوني كه از جلوي ايكسري رد ميشود، آنجا ثبت و ضبط ميشود كه اين كاميون چه آورده است. مثلا يك كاميون كالايي مثل كاغذ بار ميزند اما به جاي آن ورق نازك آلومينيومي خارج ميكنند. وقتي ايكسري بگذارند، به دليل اينكه نوع كالا ثبت و ضبط ميشود، جلوي اين تخلفات گرفته ميشود.
دستگاههاي ايكسري بهطور خودكار اطلاعات را ثبت و ضبط ميكنند و امكان دستكاري در آنها وجود ندارند؟
بله. سيستم بايد طوري باشد كه همه چيز را ضبط و نگهداري كند و به مركز پايش اطلاعات بفرستد. دستگاه ايكسري اين قابليت را دارد كه اطلاعات را به سيستمهاي الكترونيك بفرستد. وقتي دستگاه ايكسري اطلاعات فرستاد، ديگر نميتوان بار يك كاميون را كه كاغذ بوده تغيير داد زيرا اگر كارشناس گمرك اظهار كند ورق آلومینيومي بار اين كاميون شده است، سيستم اجازه ورود نميدهد. اگر دولت الكترونيك در كشور حاكم شود، بخش زيادي از اين فسادها را جمع ميكند.
برخي بر اين باورند كه بوروكراسي اداري زياد در گمرك، زمينه بروز فساد را فراهم ميكند. آيا قوانين گمرك پيچيده است؟
بوروكراسي اداري پيچيده نيست. نيت كه خوب نباشد، بوروكراسي را پيچيده ميكنند كه پول بگيرند.
فكر ميكنيد قوانين مناسب هستند؟
قوانين مشكلي ندارند. قانون امور گمركي بسيار ساده است و پيچيده نيست. پيچيدگي را ايجاد ميكنند تا رابطه را برقرار كنند و بخورند. اين كارها را عمدي انجام ميدهند. به مردم گفتم؛ هرجا رفتيد، چه در گمرك و چه در جاهاي ديگر و شما را پيچاندند، پول پرداخت نكنيد. به ما گزارش كنيد تا ما پيگيري و مسائل را حل كنيم. منظوري دارند كه قوانين را پيچيده ميكنند. وگرنه قانون مشخص است. اظهارنامه و ساير مواد قانوني مشخص است و قوانين خيلي هم ساده نوشته شده است. گمرك اگر در ورود و خروجش را درست كنترل كند، خيلي چيزها كنترل ميشود. اگر درِ ورود و خروج گمرك ايكسري باشد، وقتي با كاميون بار را خارج ميكنند، اگر بار تغيير كرده باشد، دستگاه ايكسري آلارم ميدهد كه اين كاميوني كه عبور كرده و در حال خروج از گمرك است، آن كاميون قبلي نيست و بارش تغيير كرده است.
اجراي قانون انتشار و آزادي دسترسي به اطلاعات چقدر در كاهش فساد در گمرك مؤثر است؟
اين قانون خيلي ميتواند مؤثر باشد. البته من طرح ديگري را هم امضا كردم كه به جلوگيري از بروز فساد كمك ميكند. بر اساس قانوني كه امضا كردم، كساني كه اطلاعات فساد را گزارش دهند، جايزه ميگيرند. اين قانون بسيار مؤثر است. اگر اين اطلاعرساني در زمينه فساد انجام شود، خيلي در كاهش فساد اثر ميگذارد. البته در انتها بايد بگويم اكثريت نيروهاي گمرك آدمهاي سالمي هستند و اين بيچارهها به خاطر تخلف عدهاي كوچك، خراب ميشوند.