دوگانه سیاحتی-زیارتی کردن مشهد
محمدعلي ابطحي
مدتی است که آیت‌الله علم‌الهدی، امام‌جمعه محترم مشهد، باب بحثی را باز کرده‌اند که آیا شهر مشهد، شهری گردشگری است یا زیارتی. این دوگانه سیاحتی یا زیارتی از دوگانه‌های غیر‌واقعی است.
سیاحت و زیارت نمی‌توانند نقیض یکدیگر باشند و در حقیقت این دو بیشتر از اینکه متناقض باشند، مکمل یکدیگر هستند.
تلفیق گردشگری و زیارتی‌بودن، بیشتر از هر چیز به نفع زیارت است؛ زیرا زائران اولا در رفاه بیشتری هستند و در کنار زیارت می‌توانند از منافع و لذت‌های یک شهر تفریحی هم بهره ببرند.
فرزندان‌شان همیشه از این شهر مذهبی و زیارتی خاطره خوبی خواهند داشت و خود این تبلیغ بسیار خوبی برای ثبت مشهد به‌عنوان شهر زیارتی لذت‌بخش در ذهن زائران است.
البته زائری که برای زیارت به مشهد می‌آید، در‌هر‌صورت برای زیارت خواهد آمد؛ اما این وظیفه متولیان شهر مشهد است که شرایط بهتری ایجاد کنند که زائران بتوانند در آرامش بیشتری باشند و از منافع جانبی بهره ببرند. معادله اگر بر‌عکس بود و هیچ مسئول شهری به گردشگری و زیر‌ساخت‌های سازماندهی مراکز خرید توجه نمی‌کرد و شهر مشهد از تسهیلات برخوردار نبود، امام‌جمعه شهر و مسئولان روحانی باید اعتراض‌های گسترده می‌کردند که چرا به یک شهر زیارتی که مرقد منور امام رضا علیه‌السلام در آن قرار دارد، چنین بی‌توجهی فاحشی می‌شود و این در شأن علی ابن موسی‌الرضا نیست. شهرهای زیارتی همیشه به کمک تقویت اقتصادی که مسافران به آن تزریق می‌کنند، اشتهار داشته‌اند. هیچ‌کس نمی‌تواند در این شک کند که محور شهر مشهد مرقد ملائک پاسبان علی ابن موسی‌الرضا است. اطراف این مرقد که شهر مشهد است، هرچه دارای امکانات مختلف سیاحتی و گردشگری و خرید باشد، باعث تقویت محوریت حرم مطهر است. نکته مهم دیگر این است که مشهد یکی از چند شهر بزرگ ایران است که شهروندان زیادی دارد و توجه به آنان و رفاه و رشد توسعه در این شهر مثل دیگر شهرها یک امر ضروری و لازم است. وجود
با‌برکت امام رضا که نباید به معنای آسیب‌دیدن شهروندان و مجاوران امام رضا باشد. مشهدی‌ها به دلیل اینکه متولد شهر امام رضا هستند و در این شهر به دنیا آمده‌اند و خوشحال هستند که مشهدی هستند، باید از لحاظ توسعه و امکانات شهری مورد توجه بیشتر قرار گیرند. مردم مشهد باید مثل شهرهای بزرگ دیگر از زندگی و رفاه متناسب با شهرهای دیگر بهره ببرند. منطق اینکه چون مرقد مطهر امام رضا علیه‌السلام در اینجا است و به‌این‌دلیل مسئولان شهری به توسعه شهر نباید بپردازند، منطقی ضد زائر و غیر‌موجه و عامل آسیب‌دیدن بخش زیارتی شهر هم می‌شود. توسعه، گردشگری و تأمین زیر‌ساخت‌های اقتصادی، در نظام جمهوری اسلامی برای همه شهرها و از‌جمله مشهد، ضروری است و منافاتی با شأن هم‌جواری با امام رضا علیه‌السلام ندارد.
البته هنجار‌شکنی در همه جای ایران بد است. معالجه هنجار‌شکنی راهکار خودش را دارد و با دوگانه سیاحتی-زیارتی کردن مشهد این مشکل حل نمی‌شود. هنجار‌شکنان مشهدی که گه‌گاه مورد انتقاد آیت‌الله علم‌الهدی قرار می‌گیرند، عمدتا سن اجتماعی‌شان به اندازه سن امامت جمعه ایشان است که هر هفته خطبه خوانده‌اند و بیشترین رسانه را داشته‌اند؛ اما به دلیل همین نظرات ایشان، اثر فراوان نداشته است.
آیت‌الله با این‌همه امکانات تبلیغی باید پاسخ‌گوی این هنجار‌شکنی‌های مشهدی‌ها باشد؛ نه مدعی.
مدتی است که آیت‌الله علم‌الهدی، امام‌جمعه محترم مشهد، باب بحثی را باز کرده‌اند که آیا شهر مشهد، شهری گردشگری است یا زیارتی. این دوگانه سیاحتی یا زیارتی از دوگانه‌های غیر‌واقعی است.
سیاحت و زیارت نمی‌توانند نقیض یکدیگر باشند و در حقیقت این دو بیشتر از اینکه متناقض باشند، مکمل یکدیگر هستند.
تلفیق گردشگری و زیارتی‌بودن، بیشتر از هر چیز به نفع زیارت است؛ زیرا زائران اولا در رفاه بیشتری هستند و در کنار زیارت می‌توانند از منافع و لذت‌های یک شهر تفریحی هم بهره ببرند.
فرزندان‌شان همیشه از این شهر مذهبی و زیارتی خاطره خوبی خواهند داشت و خود این تبلیغ بسیار خوبی برای ثبت مشهد به‌عنوان شهر زیارتی لذت‌بخش در ذهن زائران است.
البته زائری که برای زیارت به مشهد می‌آید، در‌هر‌صورت برای زیارت خواهد آمد؛ اما این وظیفه متولیان شهر مشهد است که شرایط بهتری ایجاد کنند که زائران بتوانند در آرامش بیشتری باشند و از منافع جانبی بهره ببرند. معادله اگر بر‌عکس بود و هیچ مسئول شهری به گردشگری و زیر‌ساخت‌های سازماندهی مراکز خرید توجه نمی‌کرد و شهر مشهد از تسهیلات برخوردار نبود، امام‌جمعه شهر و مسئولان روحانی باید اعتراض‌های گسترده می‌کردند که چرا به یک شهر زیارتی که مرقد منور امام رضا علیه‌السلام در آن قرار دارد، چنین بی‌توجهی فاحشی می‌شود و این در شأن علی ابن موسی‌الرضا نیست. شهرهای زیارتی همیشه به کمک تقویت اقتصادی که مسافران به آن تزریق می‌کنند، اشتهار داشته‌اند. هیچ‌کس نمی‌تواند در این شک کند که محور شهر مشهد مرقد ملائک پاسبان علی ابن موسی‌الرضا است. اطراف این مرقد که شهر مشهد است، هرچه دارای امکانات مختلف سیاحتی و گردشگری و خرید باشد، باعث تقویت محوریت حرم مطهر است. نکته مهم دیگر این است که مشهد یکی از چند شهر بزرگ ایران است که شهروندان زیادی دارد و توجه به آنان و رفاه و رشد توسعه در این شهر مثل دیگر شهرها یک امر ضروری و لازم است. وجود
با‌برکت امام رضا که نباید به معنای آسیب‌دیدن شهروندان و مجاوران امام رضا باشد. مشهدی‌ها به دلیل اینکه متولد شهر امام رضا هستند و در این شهر به دنیا آمده‌اند و خوشحال هستند که مشهدی هستند، باید از لحاظ توسعه و امکانات شهری مورد توجه بیشتر قرار گیرند. مردم مشهد باید مثل شهرهای بزرگ دیگر از زندگی و رفاه متناسب با شهرهای دیگر بهره ببرند. منطق اینکه چون مرقد مطهر امام رضا علیه‌السلام در اینجا است و به‌این‌دلیل مسئولان شهری به توسعه شهر نباید بپردازند، منطقی ضد زائر و غیر‌موجه و عامل آسیب‌دیدن بخش زیارتی شهر هم می‌شود. توسعه، گردشگری و تأمین زیر‌ساخت‌های اقتصادی، در نظام جمهوری اسلامی برای همه شهرها و از‌جمله مشهد، ضروری است و منافاتی با شأن هم‌جواری با امام رضا علیه‌السلام ندارد.
البته هنجار‌شکنی در همه جای ایران بد است. معالجه هنجار‌شکنی راهکار خودش را دارد و با دوگانه سیاحتی-زیارتی کردن مشهد این مشکل حل نمی‌شود. هنجار‌شکنان مشهدی که گه‌گاه مورد انتقاد آیت‌الله علم‌الهدی قرار می‌گیرند، عمدتا سن اجتماعی‌شان به اندازه سن امامت جمعه ایشان است که هر هفته خطبه خوانده‌اند و بیشترین رسانه را داشته‌اند؛ اما به دلیل همین نظرات ایشان، اثر فراوان نداشته است.
آیت‌الله با این‌همه امکانات تبلیغی باید پاسخ‌گوی این هنجار‌شکنی‌های مشهدی‌ها باشد؛ نه مدعی.