|

مردمی‌بودن؛ راز ماندگاری عاشورا

علی شفیعی . پژوهشگر

ماندگاری واقعه تلخ عاشورا در طول تاریخ علت‌های متعددی داشته است که تنها راه بقای آن توجه به تداوم آن علت‌هاست. علت‌هایی مانند مردمی‌بودن، پاک و زلال‌بودن، جاذبه‌داشتن، قابل فهم همگان بودن و... که می‌توان علاوه بر اینها از نقش شخصیت خالص و ناب امام حسین علیه‌السلام و یارانش از یک سو و رهاوردهای معرفتی و اخلاقی آن سوی دیگر نیز یاد کرد که مانایی این واقعه تلخ را تا به امروز تضمین کرده‌اند. در این میان از دو نکته مهم در راستای جاودانگی این واقعه نباید غفلت کرد که چندی است با چالش مواجه شده‌اند. ‌

عاشورا به‌مثابه یک امر مردمی: عاشورا را باید فراتر از نهادها دید و نباید به هیچ نهادی آن را گره زد. گرچه عاشورا در ارتباطی دوسویه با نهاد روحانیت هم به آن سود رسانده و هم از آن کام گرفته است. عاشورا را مردم با تمام فراز و فرودها مانند آب زلالی از لابه‌لای تمام سنگلاخ‌ها و گاه سدها گذر داده‌اند و تا امروز رسانده‌اند و باید تلاش کرد همین‌گونه آن را ادامه داد. عموم مسلمانان چه شیعیان و چه اهل سنت، چه در ایران و چه در عراق، چه در هند و چه در پاکستان و... عاشورا را از خود می‌دانستند و خود را موظف به حفظ و انتقال آن به نسل‌های پس از خویش می‌دانستند. عاشورا نهضت بود و باید نهضت بماند. تلاش برای مدیریت آن با حجم فراوان - از مرثیه‌خوانانی با اهداف ویژه تا هدایت عزاداری‌ها به سمت و سویه‌های خاص- جز آسیب برای عاشورا رهاورد دیگری نداشته است. نگرانی برخی مراجع از توسعه و تکثیر غیرطبیعی برخی مجموعه‌ها و تبدیل آنها به جایگزینی برای نهاد سنتی روحانیت را نباید ساده انگاشت. آنچه باید به‌صورت جدی یادآوری کرد این است که ورود نهادها عملا به کم‌رنگ‌شدن نقش مردم در این واقعه منجر می‌شود که در درازمدت نه‌تنها به نفع عاشورا نیست، بلکه حتما آسیب‌های متعددی را به‌دنبال خواهد داشت. به گمان نگارنده حتی ورود نهادهای عمومی مثل شهرداری‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیست، بلکه در درازمدت نقش منفی خود را نشان خواهد داد. مردم باید مانند گذشته احساس کنند حسین (علیه‌السلام) از آنِ همگان است و عاشورا را باید همگان زنده نگه دارند و خود را اخلاقا به آن موظف بدانند.
دهه محرم به‌مثابه امر تکرارناشدنی: هرگونه حرکتی که دهه عاشورا را تحت تأثیر قرار دهد، آسیب‌های چندی را به‌دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
الف) ابهت و هیمنه دهه عاشورا را کم‌رنگ می‌کند یا از آن می‌ستاند. ب) اهتمام عموم مردم را به دهه محرم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
ج) نگاه قدسی مردم به دهه عاشورا را به نگاهی عرفی تبدیل می‌کند.

نتظار می‌رود نخبگان جامعه از یک سو و مدیران دغدغه‌مند از سوی دیگر تلاش کنند تا اولا از هر رفتاری که مردمی‌بودن عاشورا را با چالش مواجه می‌کند دوری کنند؛ ثانیا تا جایی که امکان دارد از تلاش برای تحفظ بر ماندگاری دهه عاشورا به‌عنوان دهه‌ای که مشروعیت و مقبولیتش مردمی و تاریخی است، دریغ نورزند و از اهتمام دیگران به این امر حمایت کنند.

ماندگاری واقعه تلخ عاشورا در طول تاریخ علت‌های متعددی داشته است که تنها راه بقای آن توجه به تداوم آن علت‌هاست. علت‌هایی مانند مردمی‌بودن، پاک و زلال‌بودن، جاذبه‌داشتن، قابل فهم همگان بودن و... که می‌توان علاوه بر اینها از نقش شخصیت خالص و ناب امام حسین علیه‌السلام و یارانش از یک سو و رهاوردهای معرفتی و اخلاقی آن سوی دیگر نیز یاد کرد که مانایی این واقعه تلخ را تا به امروز تضمین کرده‌اند. در این میان از دو نکته مهم در راستای جاودانگی این واقعه نباید غفلت کرد که چندی است با چالش مواجه شده‌اند. ‌

عاشورا به‌مثابه یک امر مردمی: عاشورا را باید فراتر از نهادها دید و نباید به هیچ نهادی آن را گره زد. گرچه عاشورا در ارتباطی دوسویه با نهاد روحانیت هم به آن سود رسانده و هم از آن کام گرفته است. عاشورا را مردم با تمام فراز و فرودها مانند آب زلالی از لابه‌لای تمام سنگلاخ‌ها و گاه سدها گذر داده‌اند و تا امروز رسانده‌اند و باید تلاش کرد همین‌گونه آن را ادامه داد. عموم مسلمانان چه شیعیان و چه اهل سنت، چه در ایران و چه در عراق، چه در هند و چه در پاکستان و... عاشورا را از خود می‌دانستند و خود را موظف به حفظ و انتقال آن به نسل‌های پس از خویش می‌دانستند. عاشورا نهضت بود و باید نهضت بماند. تلاش برای مدیریت آن با حجم فراوان - از مرثیه‌خوانانی با اهداف ویژه تا هدایت عزاداری‌ها به سمت و سویه‌های خاص- جز آسیب برای عاشورا رهاورد دیگری نداشته است. نگرانی برخی مراجع از توسعه و تکثیر غیرطبیعی برخی مجموعه‌ها و تبدیل آنها به جایگزینی برای نهاد سنتی روحانیت را نباید ساده انگاشت. آنچه باید به‌صورت جدی یادآوری کرد این است که ورود نهادها عملا به کم‌رنگ‌شدن نقش مردم در این واقعه منجر می‌شود که در درازمدت نه‌تنها به نفع عاشورا نیست، بلکه حتما آسیب‌های متعددی را به‌دنبال خواهد داشت. به گمان نگارنده حتی ورود نهادهای عمومی مثل شهرداری‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیست، بلکه در درازمدت نقش منفی خود را نشان خواهد داد. مردم باید مانند گذشته احساس کنند حسین (علیه‌السلام) از آنِ همگان است و عاشورا را باید همگان زنده نگه دارند و خود را اخلاقا به آن موظف بدانند.
دهه محرم به‌مثابه امر تکرارناشدنی: هرگونه حرکتی که دهه عاشورا را تحت تأثیر قرار دهد، آسیب‌های چندی را به‌دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
الف) ابهت و هیمنه دهه عاشورا را کم‌رنگ می‌کند یا از آن می‌ستاند. ب) اهتمام عموم مردم را به دهه محرم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
ج) نگاه قدسی مردم به دهه عاشورا را به نگاهی عرفی تبدیل می‌کند.

نتظار می‌رود نخبگان جامعه از یک سو و مدیران دغدغه‌مند از سوی دیگر تلاش کنند تا اولا از هر رفتاری که مردمی‌بودن عاشورا را با چالش مواجه می‌کند دوری کنند؛ ثانیا تا جایی که امکان دارد از تلاش برای تحفظ بر ماندگاری دهه عاشورا به‌عنوان دهه‌ای که مشروعیت و مقبولیتش مردمی و تاریخی است، دریغ نورزند و از اهتمام دیگران به این امر حمایت کنند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها