چشم‌انداز 2020 بازار نفت
عليرضا سلطاني . کارشناس اقتصاد انرژي
بازار نفت سال 2019 را با قيمتي بالاتر از پيش‌بيني‌هاي اوليه، يعني نفت 66.50 دلاري پشت‌سر گذاشت. اين رقم البته از متوسط قيمت 62 دلار براي هر بشکه که تقريبا اکثر پيش‌بيني‌هاي بر آن اجماع نظر داشتند، بالاتر بود. متوسط قيمت نفت در سال گذشته (2019) هم از رقم 62 دلار کمي بالاتر، يعني در حدود 63 دلار قرار گرفت که اين تفاوت عمدتا ناشي از تحولات سياسي مانند حمله به تأسيسات نفتي آرامکو، تحرکات اوپک و غيراوپک و همچنين تشديد تحريم‌هاي نفتي عليه ايران و ونزوئلا بود.
بازار نفت اما در سال 2020، شرايطي متفاوت از سال گذشته (2019) را تجربه نخواهد کرد و انتظار نمي‌رود اين بازار شاهد نوسان و تحولات قيمتي و سياستي بزرگ باشد. نهادها و مؤسسات معتبر بين‌المللي اعم از بانک و مؤسسات مالي بين‌المللي، مراکز تحقيقاتي و پژوهشي فعال در حوزه مطالعات نفت و انرژي، سازمان‌هاي بين‌المللي مانند اوپک و سازمان بين‌المللي انرژي (IEO) و تحليلگران ارشد بين‌المللي، هرچند در متوسط قيمت نفت در سال 2020 اختلاف نظر دارند، اما در باب عدم تحول و نوسان بزرگ قيمت به شرط عادي‌بودن اوضاع سياسي و بروز‌نیافتن تحولات ژئوپليتيکي، به‌ویژه در خاورميانه اجماع دارند.
نظرسنجي بلومبرگ نشان مي‌دهد که شاخص قيمت بازار جهاني نفت، در سال 2020 به‌طور ميانگين ۶۴ دلار و ۲۵ سنت در هر بشکه خواهد بود.
نظرسنجي وال‌استريت‌ژورنال از 13 بانک معتبر بين‌المللي نيز نشان مي‌دهد که متوسط قيمت نفت در سال 2020 حدود 61 دلار خواهد بود که اين رقم با پيش‌بيني متوسط قيمتي اين بانک‌ها در سال 2019 تفاوتي ندارد. بانک‌هايي مانند استاندارد چارتر، بالاترين سطح قيمت، يعني 64 دلار را پيش‌بيني مي‌کنند، در مقابل، بانک‌هايي مانند سيتي‌گروپ، دويچه‌‌بانک و جي‌پي‌مورگان رقمی پايين‌تر از 60 دلار را مطرح مي‌كنند. بانک‌هايي مانند مورگان‌استنلي و کامرز بانک نيز به قيمتي حدود 62 دلار معتقدند. اين نظرسنجي و ديگر نظرسنجي‌ها و همچنين تحليل‌هاي موجود بر روند کاهشي قيمت نفت در نيمه نخست سال 2020 و افزايش قيمت در نيمه دوم تقريبا اجماع دارند.
اين نظرسنجي‌ها و پيش‌بيني‌ها نشان از آن دارد که اگر حادثه يا تحول بزرگی غيرقابل پيش‌بيني و ژئوپلیتيکي در سال 2020 حادث نشود، قيمت نفت روند سال 2019 را تداوم خواهد داد، اما اين به معناي به‌وجودنیامدن نوسان اندک در بازار نفت نخواهد بود؛ به‌طور‌کلي چند متغير مي‌تواند بر بروز نوسانات اندک در بازار 2020 نفت تأثيرگذار باشد. جنگ تجاري آمريکا و چين و افزايش اميد به توافق اين دو کشور براي پايان‌دادن يا کاهش اختلافات تجاري، متغير مؤثر بر بازار است که با توجه به بروز علائمي مثبت در اين زمينه مي‌تواند به افزايش قيمت نفت در بازارهاي جهاني کمک کند. اين شرايط البته در حوزه نفت مطلوب دولت آمريکا نخواهد بود و آمريکا تلاش مي‌کند با عرضه بيشتر نفت به بازار مانع از افزايش قيمت نفت در آستانه انتخابات شود. متغير ديگر، انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا است. با وجود اينکه دولت ترامپ در سال‌هاي گذشته به رقم 60 دلار براي هر بشکه نفت رضايت دارد، اما ترامپ براي بالابردن شانس مجدد رياست‌جمهوري تلاش مي‌کند قيمت نفت در آستانه انتخابات قيمتي پايين‌تر از متوسط پيش‌بيني‌شده، يعني کمتر از 60 دلار باشد تا باعث کاهش قيمت سوخت در آمريکا و گرايش
رأي‌دهندگان به ترامپ شود. براي اين مهم دولت ترامپ البته ابزارهاي موقتي مانند توليد و عرضه بيشتر نفت به بازارهاي جهاني از‌طريق توليد بيشتر نفت شيل يا حتي عرضه ذخاير استراتژيک نفتي را در اختيار خواهد داشت.
متغير ديگر براي اين مهم، همکاري اوپک با کشورهاي عمده توليدکننده نفت موسوم به غيراوپک براي کنترل بازار نفت و عمل به تعهدات کاهش توليد نفت در اجلاس اخير اوپک و حتي آمادگي براي کاهش بيشتر توليد نفت در صورت افزايش مازاد نفت در بازار است. اوپک و غيراوپک که مدتي است در تقابل با سياست نفتي آمريکا قرار گرفته و از قبل سياست‌هاي تجاري و نفتي آمريکا در کاهش قيمت نفت دچار آسيب شده است، تلاش دارد با تداوم سياست همکاري خود، تا حد زيادي تحرکات نفتي آمريکا را خنثي كند که به‌طور نسبي موفق عمل کرده است.
جداي از سياست‌هاي آمريکا براي عرضه بيشتر نفت، کشورهايي مانند برزيل، نروژ و گويان تلاش دارند با توسعه طرح‌هاي نفتي، توليد نفت خود را افزايش دهند که اين موضوع مي‌تواند به عرضه بيشتر نفت در بازار منجر شده و باعث نوسان قيمت نفت در سال 2020 شود. احتمال بازگشت ايران به بازارهاي نفت با رفع احتمالي همه يا بخشي از تحريم‌ها، متغير ديگري است که مي‌تواند به عرضه بيشتر نفت به بازار منجر شود، اما تجربه نشان داده که تحريم نفتي ايران يا رفع آن به دليل وجود سازوکارهاي جبراني، تأثير عمده‌اي بر بازار نخواهد داشت. به اين مورد بايد موضوع تحريم‌هاي ونزوئلا را نيز اضافه کرد.
در کل به نظر مي‌رسد بازار نفت دهه 20 قرن 21 را با آرامش آغاز کند، هرچند نمي‌توان به صورت قاطع از عدم وقوع نوسانات بزرگ در نتیجه بروز تحولات بزرگ ژئوپليتيکي، آن هم در خاورميانه و خليج‌فارس سخن گفت.
بازار نفت سال 2019 را با قيمتي بالاتر از پيش‌بيني‌هاي اوليه، يعني نفت 66.50 دلاري پشت‌سر گذاشت. اين رقم البته از متوسط قيمت 62 دلار براي هر بشکه که تقريبا اکثر پيش‌بيني‌هاي بر آن اجماع نظر داشتند، بالاتر بود. متوسط قيمت نفت در سال گذشته (2019) هم از رقم 62 دلار کمي بالاتر، يعني در حدود 63 دلار قرار گرفت که اين تفاوت عمدتا ناشي از تحولات سياسي مانند حمله به تأسيسات نفتي آرامکو، تحرکات اوپک و غيراوپک و همچنين تشديد تحريم‌هاي نفتي عليه ايران و ونزوئلا بود.
بازار نفت اما در سال 2020، شرايطي متفاوت از سال گذشته (2019) را تجربه نخواهد کرد و انتظار نمي‌رود اين بازار شاهد نوسان و تحولات قيمتي و سياستي بزرگ باشد. نهادها و مؤسسات معتبر بين‌المللي اعم از بانک و مؤسسات مالي بين‌المللي، مراکز تحقيقاتي و پژوهشي فعال در حوزه مطالعات نفت و انرژي، سازمان‌هاي بين‌المللي مانند اوپک و سازمان بين‌المللي انرژي (IEO) و تحليلگران ارشد بين‌المللي، هرچند در متوسط قيمت نفت در سال 2020 اختلاف نظر دارند، اما در باب عدم تحول و نوسان بزرگ قيمت به شرط عادي‌بودن اوضاع سياسي و بروز‌نیافتن تحولات ژئوپليتيکي، به‌ویژه در خاورميانه اجماع دارند.
نظرسنجي بلومبرگ نشان مي‌دهد که شاخص قيمت بازار جهاني نفت، در سال 2020 به‌طور ميانگين ۶۴ دلار و ۲۵ سنت در هر بشکه خواهد بود.
نظرسنجي وال‌استريت‌ژورنال از 13 بانک معتبر بين‌المللي نيز نشان مي‌دهد که متوسط قيمت نفت در سال 2020 حدود 61 دلار خواهد بود که اين رقم با پيش‌بيني متوسط قيمتي اين بانک‌ها در سال 2019 تفاوتي ندارد. بانک‌هايي مانند استاندارد چارتر، بالاترين سطح قيمت، يعني 64 دلار را پيش‌بيني مي‌کنند، در مقابل، بانک‌هايي مانند سيتي‌گروپ، دويچه‌‌بانک و جي‌پي‌مورگان رقمی پايين‌تر از 60 دلار را مطرح مي‌كنند. بانک‌هايي مانند مورگان‌استنلي و کامرز بانک نيز به قيمتي حدود 62 دلار معتقدند. اين نظرسنجي و ديگر نظرسنجي‌ها و همچنين تحليل‌هاي موجود بر روند کاهشي قيمت نفت در نيمه نخست سال 2020 و افزايش قيمت در نيمه دوم تقريبا اجماع دارند.
اين نظرسنجي‌ها و پيش‌بيني‌ها نشان از آن دارد که اگر حادثه يا تحول بزرگی غيرقابل پيش‌بيني و ژئوپلیتيکي در سال 2020 حادث نشود، قيمت نفت روند سال 2019 را تداوم خواهد داد، اما اين به معناي به‌وجودنیامدن نوسان اندک در بازار نفت نخواهد بود؛ به‌طور‌کلي چند متغير مي‌تواند بر بروز نوسانات اندک در بازار 2020 نفت تأثيرگذار باشد. جنگ تجاري آمريکا و چين و افزايش اميد به توافق اين دو کشور براي پايان‌دادن يا کاهش اختلافات تجاري، متغير مؤثر بر بازار است که با توجه به بروز علائمي مثبت در اين زمينه مي‌تواند به افزايش قيمت نفت در بازارهاي جهاني کمک کند. اين شرايط البته در حوزه نفت مطلوب دولت آمريکا نخواهد بود و آمريکا تلاش مي‌کند با عرضه بيشتر نفت به بازار مانع از افزايش قيمت نفت در آستانه انتخابات شود. متغير ديگر، انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا است. با وجود اينکه دولت ترامپ در سال‌هاي گذشته به رقم 60 دلار براي هر بشکه نفت رضايت دارد، اما ترامپ براي بالابردن شانس مجدد رياست‌جمهوري تلاش مي‌کند قيمت نفت در آستانه انتخابات قيمتي پايين‌تر از متوسط پيش‌بيني‌شده، يعني کمتر از 60 دلار باشد تا باعث کاهش قيمت سوخت در آمريکا و گرايش
رأي‌دهندگان به ترامپ شود. براي اين مهم دولت ترامپ البته ابزارهاي موقتي مانند توليد و عرضه بيشتر نفت به بازارهاي جهاني از‌طريق توليد بيشتر نفت شيل يا حتي عرضه ذخاير استراتژيک نفتي را در اختيار خواهد داشت.
متغير ديگر براي اين مهم، همکاري اوپک با کشورهاي عمده توليدکننده نفت موسوم به غيراوپک براي کنترل بازار نفت و عمل به تعهدات کاهش توليد نفت در اجلاس اخير اوپک و حتي آمادگي براي کاهش بيشتر توليد نفت در صورت افزايش مازاد نفت در بازار است. اوپک و غيراوپک که مدتي است در تقابل با سياست نفتي آمريکا قرار گرفته و از قبل سياست‌هاي تجاري و نفتي آمريکا در کاهش قيمت نفت دچار آسيب شده است، تلاش دارد با تداوم سياست همکاري خود، تا حد زيادي تحرکات نفتي آمريکا را خنثي كند که به‌طور نسبي موفق عمل کرده است.
جداي از سياست‌هاي آمريکا براي عرضه بيشتر نفت، کشورهايي مانند برزيل، نروژ و گويان تلاش دارند با توسعه طرح‌هاي نفتي، توليد نفت خود را افزايش دهند که اين موضوع مي‌تواند به عرضه بيشتر نفت در بازار منجر شده و باعث نوسان قيمت نفت در سال 2020 شود. احتمال بازگشت ايران به بازارهاي نفت با رفع احتمالي همه يا بخشي از تحريم‌ها، متغير ديگري است که مي‌تواند به عرضه بيشتر نفت به بازار منجر شود، اما تجربه نشان داده که تحريم نفتي ايران يا رفع آن به دليل وجود سازوکارهاي جبراني، تأثير عمده‌اي بر بازار نخواهد داشت. به اين مورد بايد موضوع تحريم‌هاي ونزوئلا را نيز اضافه کرد.
در کل به نظر مي‌رسد بازار نفت دهه 20 قرن 21 را با آرامش آغاز کند، هرچند نمي‌توان به صورت قاطع از عدم وقوع نوسانات بزرگ در نتیجه بروز تحولات بزرگ ژئوپليتيکي، آن هم در خاورميانه و خليج‌فارس سخن گفت.