روش کارشناسی بررسی سانحه بویینگ
علیرضا منظری*
سانحه هوایی هواپیمای بویینگ ۸۰۰-۷۳۷ با ثبت کشور اوکراین در حوالی فرودگاه امام خمینی(ره) و شهریار در ۱۸/10/۱۳۹۸، بسیار دردناک و به‌‌ویژه با فوت سرنشینان آن تأسف‌انگیز بود.در سه روز گذشته، به صورت پراکنده خبرها و اطلاعاتی از واقعه یادشده و همچنین علل وقوع آن در فضای مجازی و مطبوعات انتشار یافته که زمینه مناسبی را برای تصمیم‌گیری‌ها و همچنین شکل‌گیری افکار عمومی فراهم نمی‌آورد. اگرچه هریک از آنها دیدگاه‌هایی را در قبال نحوه وقوع سانحه و نتیجه‌گیری آنی بیان کرده‌اند، ولی با توجه به اینکه اغلب آنها بر واقعیت‌های قطعی استوار نبوده، موجب نگرانی و بی‌‌اعتمادی افکار عمومی خواهد شد. فرایند بررسی، اظهارنظر و یافتن علل رخداد سانحه، رویه‌ای بین‌المللی است که نیازمند به‌کارگیری کارشناسان حرفه‌ای بوده تا مستند به تمام اطلاعات، شواهد و مدارک گردآوری‌شده منتج به تعیین علل رخداد و توصیه‌های ایمنی به‌منظور پیشگیری از سوانح بعدی شود. در واقع با مشاهده یک عکس یا فیلم نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد؛ مگر آنکه تیم بررسی سانحه، با دستیابی به اطلاعات مقدماتی، واقعیت‌های قطعی را اعلام کند. به‌این‌ترتیب به صورت حدس و گمان یا برداشت شخصی درباره نحوه وقوع سانحه، نه‌تنها نمی‌توان به نتیجه واقعی رسید، بلکه شاید موجب انحراف از بررسی دقیق و دستیابی به علل اصلی نیز بشود.با توجه به اینکه رخداد یادشده درباره هواپیمایی با ثبت کشور اوکراین است که از مبدأ کی‌یف به موجب موافقت‌نامه دو‌جانبه هوایی به مقصد تهران آمده و در مدت کوتاهی نسبت به پیاده و سوار‌کردن مسافران اقدام و سپس به مقصد کی‌یف حرکت کرده، ضرورت داشت در همان ابتدا بیانیه‌ای رسمی منتشر شود. ..بیانیه‌ای که بخشی از مقررات ملی و بین‌المللی مربوطه مبنی بر رسیدگی سانحه در کمیسیون بررسی سانحه، با حضور نمایندگان کشورهای ثبت و بهره‌بردار هواپیما و کشورهای طراح و سازنده هواپیما و حتی نماینده کشورهایی را که اتباع آنها از سرنشینان هواپیما بودند، اطلاع‌رسانی کرده و از ارائه اخبار پراکنده پرهیز می‌شد.این امر موجبات ارائه دیدگاه‌های مبتنی بر شایعه را کاهش دهد.درهرحال، با درنظر‌گرفتن ورود هیئت نمایندگی کشور اوکراین و آغاز جلسات بررسی سانحه به صورت کارشناسی، باید منتظر ماند تا کمیسیون بررسی سانحه، واقعیت‌های کسب‌شده مرتبط با رخداد اخیر را بدون کم‌و‌کاست گردآوری و با تجزیه‌‌و‌تحلیل دقیق، علل احتمالی رخداد سانحه را اعلام کند. البته پس از آن کارشناسان می‌توانند مبتنی بر تمام واقعیت‌های مکتسبه، به بررسی نقادانه و علمی بپردازند.
*معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری
سانحه هوایی هواپیمای بویینگ ۸۰۰-۷۳۷ با ثبت کشور اوکراین در حوالی فرودگاه امام خمینی(ره) و شهریار در ۱۸/10/۱۳۹۸، بسیار دردناک و به‌‌ویژه با فوت سرنشینان آن تأسف‌انگیز بود.در سه روز گذشته، به صورت پراکنده خبرها و اطلاعاتی از واقعه یادشده و همچنین علل وقوع آن در فضای مجازی و مطبوعات انتشار یافته که زمینه مناسبی را برای تصمیم‌گیری‌ها و همچنین شکل‌گیری افکار عمومی فراهم نمی‌آورد. اگرچه هریک از آنها دیدگاه‌هایی را در قبال نحوه وقوع سانحه و نتیجه‌گیری آنی بیان کرده‌اند، ولی با توجه به اینکه اغلب آنها بر واقعیت‌های قطعی استوار نبوده، موجب نگرانی و بی‌‌اعتمادی افکار عمومی خواهد شد. فرایند بررسی، اظهارنظر و یافتن علل رخداد سانحه، رویه‌ای بین‌المللی است که نیازمند به‌کارگیری کارشناسان حرفه‌ای بوده تا مستند به تمام اطلاعات، شواهد و مدارک گردآوری‌شده منتج به تعیین علل رخداد و توصیه‌های ایمنی به‌منظور پیشگیری از سوانح بعدی شود. در واقع با مشاهده یک عکس یا فیلم نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد؛ مگر آنکه تیم بررسی سانحه، با دستیابی به اطلاعات مقدماتی، واقعیت‌های قطعی را اعلام کند. به‌این‌ترتیب به صورت حدس و گمان یا برداشت شخصی درباره نحوه وقوع سانحه، نه‌تنها نمی‌توان به نتیجه واقعی رسید، بلکه شاید موجب انحراف از بررسی دقیق و دستیابی به علل اصلی نیز بشود.با توجه به اینکه رخداد یادشده درباره هواپیمایی با ثبت کشور اوکراین است که از مبدأ کی‌یف به موجب موافقت‌نامه دو‌جانبه هوایی به مقصد تهران آمده و در مدت کوتاهی نسبت به پیاده و سوار‌کردن مسافران اقدام و سپس به مقصد کی‌یف حرکت کرده، ضرورت داشت در همان ابتدا بیانیه‌ای رسمی منتشر شود. ..بیانیه‌ای که بخشی از مقررات ملی و بین‌المللی مربوطه مبنی بر رسیدگی سانحه در کمیسیون بررسی سانحه، با حضور نمایندگان کشورهای ثبت و بهره‌بردار هواپیما و کشورهای طراح و سازنده هواپیما و حتی نماینده کشورهایی را که اتباع آنها از سرنشینان هواپیما بودند، اطلاع‌رسانی کرده و از ارائه اخبار پراکنده پرهیز می‌شد.این امر موجبات ارائه دیدگاه‌های مبتنی بر شایعه را کاهش دهد.درهرحال، با درنظر‌گرفتن ورود هیئت نمایندگی کشور اوکراین و آغاز جلسات بررسی سانحه به صورت کارشناسی، باید منتظر ماند تا کمیسیون بررسی سانحه، واقعیت‌های کسب‌شده مرتبط با رخداد اخیر را بدون کم‌و‌کاست گردآوری و با تجزیه‌‌و‌تحلیل دقیق، علل احتمالی رخداد سانحه را اعلام کند. البته پس از آن کارشناسان می‌توانند مبتنی بر تمام واقعیت‌های مکتسبه، به بررسی نقادانه و علمی بپردازند.
*معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری