فاسدشدن واکسن در مناطق سيلزده، مسئلهاي که مسئولان بهداشت و درمان سيستانوبلوچستان تکذيب ميکنند
بحران سيل و واکسيناسيون
شهرزاد همتي : بحرانهاي پس از سيل در سيستانوبلوچستان، حدومرز نميشناسد. مختلشدن زندگي اهالي استان، از بين رفتن احشام، تخريب مزارع و مراتع بخشي از مشکلاتي است که به اين خطه خشک پس از بارش باران بيامان خسارت زده است. بخش زيادي از شهر و روستاهاي سيستانوبلوچستان که در تمامي اين سالها مشکل آب آشاميدني داشته است، حالا عدم دسترسي مردمش به آب سالم باعث شده که مسائل بهداشتي در سيل را با خطر جدي مواجه کند. مسئولان بهداشتي استان در گفتوگو با «شرق» و در پاسخ به اين سؤال که نياز اصلي بهداشتي در سيل براي اين استان چيست، صحبتي از دارو و درمان نميکنند و دسترسي به آب آشاميدني سالم را مسئله اصلي بهداشتي استان عنوان ميکنند. بااينحال يک منبع آگاه در تماس با خبرنگار «شرق» از مسئله ديگري در حوزه بهداشت شهرهاي درگير سيل سيستانوبلوچستان خبر ميدهد. هرچند مسئولان استان صحبتهاي اين منبع آگاه را تأييد نميکنند، اما به نظر ميرسد اين هشدار را نيز بايد جدي گرفت. به گفته منبعي آگاه با سرازيرشدن سيل بخشي از خانههاي بهداشت روستاها تخريب شده و با قطعي برق و خرابي يخچالها، داروهايي که نيازمند نگهداري در
يخچال هستند و در وهله اول واکسنها از درجه اعتبار ساقط شدهاند. اين منبع آگاه در دانشگاه علوم پزشکي زاهدان به «شرق» ميگويد: «متأسفانه جنوب استان سيستانوبلوچستان که قبل از سيل هم مردم اوضاع مناسبي نداشتند، به خاطر سيل ويران شده و الان مشکلات و اوضاع مردم خرابتر از پيش شده است. اما مشکل اصلي که مسئولان دانشگاه پزشکي زاهدان هم از آن آگاه هستند، تخريب 80 درصدي مراکز بهداشت اين منطقه است. نکته ديگر اينکه خيلي از اين مراکز يخچال نگهداري واکسن ندارند. هر واکسني نيازمند به زنجيره سرد است؛ زنجيره سرد يعني شرايط حمل استاندارد ايمن دارو و واکسن. اين داروها اگر بالاي نيم ساعت و بالاي دماي هشت درجه سانتيگراد يا دو درجه سانتيگراد باشند، واکسن ديگر قابل استفاده نيست و حتي اگر تزريق هم بشود، ديگر تأثيري ندارد. ما اين داستان را در دامپزشکي و حتي تزريق واکسن به کودکان بارها تجربه کردهايم. واکسن زده شده اما اثري نداشته چون واکسن در شرايط استاندارد حملونقل نشده است». او افزود: «جداي از اين مسئله داستان زاهدان کلا عجيبوغريب است. به دلايل مسائل قومي و قبيلهاي سيستمهاي کمکرساني پيچيده است. واقعيت اين است که شرايط
اين استان مخصوصا مراکز درماني نيازمند توجه بيشتر است. من به ضرس قاطع ميگويم مناطق سيلزده نيازمند يخچال نگهداري دارو هستند. يخچالهاي ۱۸ تا ۲۰ فوت و همچنين يخچالهايي که بهصورت مشخص براي نگهداري واکسن ساخته شدهاند».
تنها مشکل ما نبود آب آشاميدني است
با وجود صحبتهاي منابع آگاه، مسئولان بهداشتي استان نياز به يخچالهاي نگهداري را تکذيب ميکنند. دکتر دادگر، معاون بهداشتي ايرانشهر در گفتوگو با «شرق» با تکذيب اين ادعاي مطرحشده درباره وضعيت بهداشتي مناطق سيلزده ميگويد: «چون هشدار هواشناسي پيش از وقوع سيل به ما شده بود و يک هفته قبل از وقوع سيل سازمان هواشناسي هشدار بارش بالاي 100 ميليمتر داده بود، براي ما جاريشدن سيل مسجل بود. براي همين تقريبا قبل از وقوع سيل در خانههاي بهداشت کل واکسنها از طريق زنجيره سرد خارج و به مراکز جامع سلامت منتقل شده بودند. الان که سيل جاري شده و برق مناطق هم وصل شده، تزريق واکسن هم به شرايط عادي بازگشته و از سر گرفته شده است». او افزود: علاوه بر واکسنهاي روتين، درحالحاضر در مناطق سيلزده واکسن هپاتيت a و آنفولانزا هم اضافه شده است. بنابراین در زمينه واکسيانسيون با وجود اعلام هشدار سيل خيلي دچار مشکل نشديم. درحالحاضر مشکل اصلي ما که بهصورت غيرمستقيم به بهداشت متصل ميشود، بحث آب است. منطقه ما از قديم از نظر زيرساخت آبي ضعيف بوده است. بهويژه مشکلدارترين منطقه از نظر آب، همين منطقه درگير سيل يعني دشتياري است و
مشکلات ما را تشديد کرده است و حتي اندک روستاهايي که شبکه آبرساني داشتند، تخريب شدند. بنابراین همين الان 240 روستا شبکه آبرسانيشان قطع شده و اين نگران اصلي ماست. همه اتفاقهايي که باعث افت بهداشت ميشود، مانند شيوع بيماريهاي رودهاي و انگلي، همه ناشي از عدم تأمين آب شرب سالم است. اين نگراني اصلي ماست که متولي آن هم اداره آبوفاضلاب روستايي است و ما از ميزان توان آنها آگاهي نداريم اما با اين مسئله دچار چالش جدي شدهايم».روايت صابر بامري، رئيس مرکز بهداشت شهرستان فنوج که به گفته منابع آگاه واکسنهايش بهدليل وقوع سيل غيرقابلاستفاده شده هم شبيه به گفتههاي دکتر دادگر است. بامري به «شرق» ميگويد: چهار تيم بهداشتي تشکيل شده و از مراکز به روستاهايي ميروند که دسترسي و جادههايشان تخريب شده است. مادران باردار را به مراکز بهداشت ميآوريم و پايش ميشوند و حتي تا نزديکي زايمان نزد ما نگهداري ميشوند. ما دپوي دارويي هم داريم؛ اما يکسري لوازم بهداشتي نياز اساسي مردم مناطق سيلزده است. وسايل شوينده، گرمکننده و آب از نيازهاي اصلي مردم منطقه است. کشاورزي منطقه از بين رفته است؛ برای مثال در شهرستان فنوج عشاير و
روستايیان بالاي هزار دام تلفشده دارند. در واقع بضاعتي ندارند که به شهرهاي برخوردار بروند و مايحتاج بهداشتي خود را تأمين کنند. فنوج زيرساخت تلفن ندارد و چهار روز با قطعي تلفن مواجه بود. اينترنت قطع بود، مغازهها بسته بود و چون خريد با کارت بانکي انجام ميشود، قطعي اينترنت خريد و فروش را بهصورت کامل فلج کرده بود». وي افزود: «مردم از نظر خوراکي و تغذيه در مضيقه هستند و مسئله بهداشتي نداريم. من چيزي درباره نبود واکسن هم نشنيدهام و ميدانم که مشکلي براي مراکز بهداشتي و درماني پيش نيامده که زنجيره سردش بخواهد دچار مشکل شود. شش مرکز بهداشتي و درماني فعال هستند و مشکلات ما ربطي به واکسن ندارد. ما واکسنها را پيش از وقوع سيل به مراکز ايمن برديم. در شهرستان فنوج هيچ يخچالي از بين نرفته است. دانشگاه با ما همکاري کرده و از نظر بهداشت و درمان و دارو مشکلي نداريم و مسئله اصلي ما فقط تخريب جاده و نبود آب است». تماس مجدد خبرنگار «شرق» با منبع آگاه در دانشگاه علوم پزشکي زاهدان باز هم همان نتيجه قبل را داشت. اين دو منبع آگاه که شماره مسئولان مربوطه را نيز در اختيار خبرنگار قرار دادهاند، تأکيد ميکنند که دليل کتمان
مسئولان، ترس از زير سؤال رفتن مراکز بهداشت است. ما حاضريم خبرنگار شما را با هزينه خودمان دعوت کنيم و به مراکز بهداشت ببريم تا از نزديک فاجعه را ببينند. تزريق اين واکسنها باعث نميشود که مصرفکننده دچار مسموميت بشود، اما خوردن و تزريقش هيچ اثري روي آنها نخواهد داشت، چراکه از زنجيره سرد خارج شدهاند».
تکذيب ميکنيم
با وجود اين مشتاقاحمد ريگي، فرماندار فنوج هم ادعاي مطرحشده را رد ميکند. او به «شرق» ميگويد: من خيال شما را راحت ميکنم. با وجود اينکه 215 ميليمتر بارندگي داشتيم، خانههاي بهداشت ما هيچ مورد آبگرفتگي نداشت که باعث سوختن يخچالها شود. در بحث برق با ضرس قاطع به غير از يک روستاي 10 خانواري در هيچ منطقهاي قطعي برق نداشتیم. اداره برق به نحو شايسته موضوع برق را مديريت کرد. منابع شما موثق نيستند، اگر هم موردي باشد، بحران بوده و ما راحت ميگوييم؛ اما مسئله واکسن نداشتهايم.مسئولان استان قطعي برق را تکذيب ميکنند، اما فقط بستهبودن مسيرهاي ارتباطي مشکل سيلزدههاي سيستان و بلوچستان نيست؛ با جاريشدن سيل براساس آخرين آمار رسمي منتشرشده در خبرگزاري ايرنا، از مجموع ۷۸۳ روستاي سيستان و بلوچستان که دچار قطعي برق شده بودند، تاکنون برق ۴۷۳ روستا وصل شده است. مريم بندهاي، مدير مرکز کنترل فوريتهاي برق سيستان و بلوچستان هم اعلام کرده است: سيلاب شديد در جنوب اين استان موجب تخريب شبکه و شکستهشدن بيش از ۲۵۰ پايه و قطع برق حدود ۳۰۰ روستا شده بود که بيشتر آنها ترميم شد و اکنون تنها ۷۰ روستا فاقد برق هستند.با نگاهکردن به
اين آمار ميشود نگران برق خانههاي بهداشت و مراکز سلامت هم بود. هدف از نگارش اين گزارش تنها کمککردن و معطوفکردن توجه دولت و خيرين به ارسال يخچالهاي نگهداري واکسن بود که با تکذيب مسئولان منطقهاي به نظر ميرسد آنها مشکلي در اين زمينه ندارند؛ اما ميشود اين هشدار را جدي گرفت. اسناد ادعاي مطرحشده نزد خبرنگار «شرق» محفوظ است و از مطلعان دعوت ميشود در صورت داشتن اطلاعاتي جديد، با روزنامه «شرق» تماس بگیرند و در اين مورد دانستههاي خود را با ما در ميان بگذارند.
شهرزاد همتي : بحرانهاي پس از سيل در سيستانوبلوچستان، حدومرز نميشناسد. مختلشدن زندگي اهالي استان، از بين رفتن احشام، تخريب مزارع و مراتع بخشي از مشکلاتي است که به اين خطه خشک پس از بارش باران بيامان خسارت زده است. بخش زيادي از شهر و روستاهاي سيستانوبلوچستان که در تمامي اين سالها مشکل آب آشاميدني داشته است، حالا عدم دسترسي مردمش به آب سالم باعث شده که مسائل بهداشتي در سيل را با خطر جدي مواجه کند. مسئولان بهداشتي استان در گفتوگو با «شرق» و در پاسخ به اين سؤال که نياز اصلي بهداشتي در سيل براي اين استان چيست، صحبتي از دارو و درمان نميکنند و دسترسي به آب آشاميدني سالم را مسئله اصلي بهداشتي استان عنوان ميکنند. بااينحال يک منبع آگاه در تماس با خبرنگار «شرق» از مسئله ديگري در حوزه بهداشت شهرهاي درگير سيل سيستانوبلوچستان خبر ميدهد. هرچند مسئولان استان صحبتهاي اين منبع آگاه را تأييد نميکنند، اما به نظر ميرسد اين هشدار را نيز بايد جدي گرفت. به گفته منبعي آگاه با سرازيرشدن سيل بخشي از خانههاي بهداشت روستاها تخريب شده و با قطعي برق و خرابي يخچالها، داروهايي که نيازمند نگهداري در
يخچال هستند و در وهله اول واکسنها از درجه اعتبار ساقط شدهاند. اين منبع آگاه در دانشگاه علوم پزشکي زاهدان به «شرق» ميگويد: «متأسفانه جنوب استان سيستانوبلوچستان که قبل از سيل هم مردم اوضاع مناسبي نداشتند، به خاطر سيل ويران شده و الان مشکلات و اوضاع مردم خرابتر از پيش شده است. اما مشکل اصلي که مسئولان دانشگاه پزشکي زاهدان هم از آن آگاه هستند، تخريب 80 درصدي مراکز بهداشت اين منطقه است. نکته ديگر اينکه خيلي از اين مراکز يخچال نگهداري واکسن ندارند. هر واکسني نيازمند به زنجيره سرد است؛ زنجيره سرد يعني شرايط حمل استاندارد ايمن دارو و واکسن. اين داروها اگر بالاي نيم ساعت و بالاي دماي هشت درجه سانتيگراد يا دو درجه سانتيگراد باشند، واکسن ديگر قابل استفاده نيست و حتي اگر تزريق هم بشود، ديگر تأثيري ندارد. ما اين داستان را در دامپزشکي و حتي تزريق واکسن به کودکان بارها تجربه کردهايم. واکسن زده شده اما اثري نداشته چون واکسن در شرايط استاندارد حملونقل نشده است». او افزود: «جداي از اين مسئله داستان زاهدان کلا عجيبوغريب است. به دلايل مسائل قومي و قبيلهاي سيستمهاي کمکرساني پيچيده است. واقعيت اين است که شرايط
اين استان مخصوصا مراکز درماني نيازمند توجه بيشتر است. من به ضرس قاطع ميگويم مناطق سيلزده نيازمند يخچال نگهداري دارو هستند. يخچالهاي ۱۸ تا ۲۰ فوت و همچنين يخچالهايي که بهصورت مشخص براي نگهداري واکسن ساخته شدهاند».
تنها مشکل ما نبود آب آشاميدني است
با وجود صحبتهاي منابع آگاه، مسئولان بهداشتي استان نياز به يخچالهاي نگهداري را تکذيب ميکنند. دکتر دادگر، معاون بهداشتي ايرانشهر در گفتوگو با «شرق» با تکذيب اين ادعاي مطرحشده درباره وضعيت بهداشتي مناطق سيلزده ميگويد: «چون هشدار هواشناسي پيش از وقوع سيل به ما شده بود و يک هفته قبل از وقوع سيل سازمان هواشناسي هشدار بارش بالاي 100 ميليمتر داده بود، براي ما جاريشدن سيل مسجل بود. براي همين تقريبا قبل از وقوع سيل در خانههاي بهداشت کل واکسنها از طريق زنجيره سرد خارج و به مراکز جامع سلامت منتقل شده بودند. الان که سيل جاري شده و برق مناطق هم وصل شده، تزريق واکسن هم به شرايط عادي بازگشته و از سر گرفته شده است». او افزود: علاوه بر واکسنهاي روتين، درحالحاضر در مناطق سيلزده واکسن هپاتيت a و آنفولانزا هم اضافه شده است. بنابراین در زمينه واکسيانسيون با وجود اعلام هشدار سيل خيلي دچار مشکل نشديم. درحالحاضر مشکل اصلي ما که بهصورت غيرمستقيم به بهداشت متصل ميشود، بحث آب است. منطقه ما از قديم از نظر زيرساخت آبي ضعيف بوده است. بهويژه مشکلدارترين منطقه از نظر آب، همين منطقه درگير سيل يعني دشتياري است و
مشکلات ما را تشديد کرده است و حتي اندک روستاهايي که شبکه آبرساني داشتند، تخريب شدند. بنابراین همين الان 240 روستا شبکه آبرسانيشان قطع شده و اين نگران اصلي ماست. همه اتفاقهايي که باعث افت بهداشت ميشود، مانند شيوع بيماريهاي رودهاي و انگلي، همه ناشي از عدم تأمين آب شرب سالم است. اين نگراني اصلي ماست که متولي آن هم اداره آبوفاضلاب روستايي است و ما از ميزان توان آنها آگاهي نداريم اما با اين مسئله دچار چالش جدي شدهايم».روايت صابر بامري، رئيس مرکز بهداشت شهرستان فنوج که به گفته منابع آگاه واکسنهايش بهدليل وقوع سيل غيرقابلاستفاده شده هم شبيه به گفتههاي دکتر دادگر است. بامري به «شرق» ميگويد: چهار تيم بهداشتي تشکيل شده و از مراکز به روستاهايي ميروند که دسترسي و جادههايشان تخريب شده است. مادران باردار را به مراکز بهداشت ميآوريم و پايش ميشوند و حتي تا نزديکي زايمان نزد ما نگهداري ميشوند. ما دپوي دارويي هم داريم؛ اما يکسري لوازم بهداشتي نياز اساسي مردم مناطق سيلزده است. وسايل شوينده، گرمکننده و آب از نيازهاي اصلي مردم منطقه است. کشاورزي منطقه از بين رفته است؛ برای مثال در شهرستان فنوج عشاير و
روستايیان بالاي هزار دام تلفشده دارند. در واقع بضاعتي ندارند که به شهرهاي برخوردار بروند و مايحتاج بهداشتي خود را تأمين کنند. فنوج زيرساخت تلفن ندارد و چهار روز با قطعي تلفن مواجه بود. اينترنت قطع بود، مغازهها بسته بود و چون خريد با کارت بانکي انجام ميشود، قطعي اينترنت خريد و فروش را بهصورت کامل فلج کرده بود». وي افزود: «مردم از نظر خوراکي و تغذيه در مضيقه هستند و مسئله بهداشتي نداريم. من چيزي درباره نبود واکسن هم نشنيدهام و ميدانم که مشکلي براي مراکز بهداشتي و درماني پيش نيامده که زنجيره سردش بخواهد دچار مشکل شود. شش مرکز بهداشتي و درماني فعال هستند و مشکلات ما ربطي به واکسن ندارد. ما واکسنها را پيش از وقوع سيل به مراکز ايمن برديم. در شهرستان فنوج هيچ يخچالي از بين نرفته است. دانشگاه با ما همکاري کرده و از نظر بهداشت و درمان و دارو مشکلي نداريم و مسئله اصلي ما فقط تخريب جاده و نبود آب است». تماس مجدد خبرنگار «شرق» با منبع آگاه در دانشگاه علوم پزشکي زاهدان باز هم همان نتيجه قبل را داشت. اين دو منبع آگاه که شماره مسئولان مربوطه را نيز در اختيار خبرنگار قرار دادهاند، تأکيد ميکنند که دليل کتمان
مسئولان، ترس از زير سؤال رفتن مراکز بهداشت است. ما حاضريم خبرنگار شما را با هزينه خودمان دعوت کنيم و به مراکز بهداشت ببريم تا از نزديک فاجعه را ببينند. تزريق اين واکسنها باعث نميشود که مصرفکننده دچار مسموميت بشود، اما خوردن و تزريقش هيچ اثري روي آنها نخواهد داشت، چراکه از زنجيره سرد خارج شدهاند».
تکذيب ميکنيم
با وجود اين مشتاقاحمد ريگي، فرماندار فنوج هم ادعاي مطرحشده را رد ميکند. او به «شرق» ميگويد: من خيال شما را راحت ميکنم. با وجود اينکه 215 ميليمتر بارندگي داشتيم، خانههاي بهداشت ما هيچ مورد آبگرفتگي نداشت که باعث سوختن يخچالها شود. در بحث برق با ضرس قاطع به غير از يک روستاي 10 خانواري در هيچ منطقهاي قطعي برق نداشتیم. اداره برق به نحو شايسته موضوع برق را مديريت کرد. منابع شما موثق نيستند، اگر هم موردي باشد، بحران بوده و ما راحت ميگوييم؛ اما مسئله واکسن نداشتهايم.مسئولان استان قطعي برق را تکذيب ميکنند، اما فقط بستهبودن مسيرهاي ارتباطي مشکل سيلزدههاي سيستان و بلوچستان نيست؛ با جاريشدن سيل براساس آخرين آمار رسمي منتشرشده در خبرگزاري ايرنا، از مجموع ۷۸۳ روستاي سيستان و بلوچستان که دچار قطعي برق شده بودند، تاکنون برق ۴۷۳ روستا وصل شده است. مريم بندهاي، مدير مرکز کنترل فوريتهاي برق سيستان و بلوچستان هم اعلام کرده است: سيلاب شديد در جنوب اين استان موجب تخريب شبکه و شکستهشدن بيش از ۲۵۰ پايه و قطع برق حدود ۳۰۰ روستا شده بود که بيشتر آنها ترميم شد و اکنون تنها ۷۰ روستا فاقد برق هستند.با نگاهکردن به
اين آمار ميشود نگران برق خانههاي بهداشت و مراکز سلامت هم بود. هدف از نگارش اين گزارش تنها کمککردن و معطوفکردن توجه دولت و خيرين به ارسال يخچالهاي نگهداري واکسن بود که با تکذيب مسئولان منطقهاي به نظر ميرسد آنها مشکلي در اين زمينه ندارند؛ اما ميشود اين هشدار را جدي گرفت. اسناد ادعاي مطرحشده نزد خبرنگار «شرق» محفوظ است و از مطلعان دعوت ميشود در صورت داشتن اطلاعاتي جديد، با روزنامه «شرق» تماس بگیرند و در اين مورد دانستههاي خود را با ما در ميان بگذارند.