فارسی‌نویسی از ترامپ و پمپئو تا مایکل مور و برنی سندرز
بسی رنج بردیم
سامان موحدی‌راد : در یک هفته گذشته و با بالاگرفتن تنش‌های بین ایران و آمریکا در منطقه، یک اتفاق جالب هم در عرصه دیپلماسی و در فضای مجازی میان سیاست‌مداران آمریکایی رخ داده است. در یک هفته گذشته زبان فارسی به زبان محبوب بخش بزرگی از کاربران فضای مجازی در ایالات متحده تبدیل شده است. از هفت روز پیش تاکنون رئیس‌جمهور ایالات متحده چهار توییت به زبان فارسی در حساب رسمی‌اش منتشر کرده و طی آن مردم و مقامات ایرانی را خطاب قرار داده است. ترامپ که پیش‌ترها به توییت‌هایش با کپس‌لاک روشن معروف بود، این روزها با توییت‌هایش به زبان فارسی واکنش‌های فراوانی در فضای مجازی برانگیخته است. همین مسئله موجب شده تا بسیاری از کاربران آمریکایی هم به مدد مترجم گوگل به توییت‌های ترامپ واکنش نشان دهند یا با یکدیگر گفت‌وگو کنند. غیر از مردم عادی البته سیاست‌مداران طرفدار ترامپ و مخالف ترامپ هم این روزها با توییت‌ها و پست‌های اینستاگرامی فارسی حسابی به جهانی‌شدن این زبان کمک کردند. کاربران ایرانی توییتر هم البته این روزها حسابی با این مسئله شوخی می‌کنند و معتقدند وقتش است تا کلاس‌های آموزش زبان فارسی تأسیس شود. شاید
یکی از دلایل اقبال فراوان آمریکایی‌ها به زبان فارسی در این روزها این باشد که زبان فارسی دومین زبانی است که رئیس‌جمهور آمریکا با آن توییت می‌کند، چراکه اگر حساب توییتری ترامپ را دنبال کنید، می‌بینید غیر از انگلیسی، تنها زبان دیگری که ترامپ با آن توییت کرده، فارسی است.
توییت‌های یک نارنگی فلورسنتی
این البته اولین‌بار نیست که ترامپ با یک توییت فارسی خبرساز می‌شود. او یک سال پیش هم در آستانه 22 بهمن با یک توییت فارسی و استفاده بی‌اجازه از عکس یک عکاس ایرانی خبرساز شده بود. اما این‌بار توییت‌های ترامپ برخلاف دفعه قبلی به موجی حول‌وحوش زبان فارسی تبدیل شده است. بالاگرفتن تنش میان ایران و آمریکا در 10 روز گذشته و جدی‌‌شدن جنگ میان دو طرف به همراه استمرار ترامپ در استفاده از زبان فارسی در نوشتن توییت‌هایش موجب شد تا خیلی‌ها که تا پیش از این از وجود زبان فارسی یا رسم‌الخط آن هم خبر نداشتند، به سراغ مترجم گوگل بروند و حرف‌هایشان را با فشاردادن دکمه ترجمه به فارسی تبدیل به عبارت کم‌وبیش خوانایی کنند و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند. کمااینکه یک کاربر آمریکایی به مدد مترجم گوگل و ضعفش در تبدیل انگلیسی به فارسی ترکیب «نارنگی فلورسنتی» را برای توصیف ظاهر ترامپ ساخته بود.این مسئله حتی به واکنش بامزه چهره‌های معروف آمریکایی هم بدل شد. تراور نوآ، کمدین مشهور آمریکایی که یکی از منتقدان سیاست‌های ترامپ هم هست، با اشاره به توییت‌های فارسی ترامپ در یکی از شوهای هفته گذشته‌اش، چندکلمه‌ای فارسی و با لحن ترامپ حرف زد و
حتی آهنگ «تولد مبارک» را هم خواند. مایک همیل، بازیگر معروف جنگ ستارگان و مایکل مور، کارگردان منتقد آمریکایی هم از افراد پرفالوئر در شبکه‌های اجتماعی بودند که در هفته گذشته با توییت‌های فارسی به اظهارات ترامپ و تنش‌های پیش‌آمده بین ایران و آمریکا واکنش نشان دادند. یکی از جالب‌ترین واکنش‌ها البته مربوط به آلن ایر، مشاور سابق باراک اوباما بود. او که خیلی پیش‌ترها در دولت ایالات متحده به آشنایی و تسلط کاملش به زبان فارسی شهره بود، با یک توییت انتقادی و البته بامزه روی توییت فارسی ترامپ نوشت: «هرکه از ننه‌اش قهر کرده توییت فارسی می‌زنه!»نکته جالبی که تعداد زیادی از کاربران ایرانی ساکن آمریکا و کانادا به آن اشاره می‌کنند، شفاف‌سازی درباره مبدأ زبان فارسی است. به کرا‌ت در واکنش‌های کاربران مختلفی دیده شده که از توضیح به همکاران و دوستان خود روایت می‌کنند که مجبورند از تفاوت‌های ایران و عراق سخن بگویند و اینکه مردم در ایران به فارسی حرف می‌زنند نه عربی و معتقد بودند توییت‌های فارسی ترامپ در نهایت این چالش تاریخی را برای بسیاری از آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها حل کرده است. اگرچه به نظر می‌رسد این موضوع به صورت
ریشه‌ای همچنان حل نشده است، چراکه در موج فارسی توییت‌کردن مقام‌های آمریکایی، مارک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، توییتی مرتبط با اوضاع داخلی عراق را که مخاطبانش مشخصا عراقی‌ها بودند به زبان فارسی توییت کرد. این توییت حاوی آرزوی سلامتی و عمر طولانی برای آیت‌الله سیستانی بود؛ توییتی به این شرح: «شکرگزارم که جراحی حضرت آیت‌الله سیستانی امروز در عراق با موفقیت انجام شد. دعای من و میلیون‌ها عراقی که آیت‌الله سیستانی برایشان منبع روشنگری و الهام است، همراه ایشان است. از خداوند می‌خواهم به ایشان شفای عاجل و عمر طولانی عطا کند».در همین هفته، برنی سندرز، کاندیدای دموکرات‌ها هم در یکی از پست‌های فیس‌بوکی خودش که در ادامه کمپین تبلیغاتی او برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو بود و به مسئله بهداشت و سلامت عمومی اشاره داشت، به زبان فارسی دراین‌باره نوشت: «بهداشت و درمان یک حق است»؛ مسئله‌ای که البته کاملا خطاب به کاربران آمریکایی است، اما انتخاب زبان فارسی برای این پیام در کنار دیگر زبان‌ها جالب‌توجه بود.
فرصتی برای جهانی‌سازی
اگرچه دستگاه‌های عریض‌وطویلی در کشور وجود دارند که درخصوص زبان فارسی و ترویج آن فعالیت می‌کنند و بودجه آنها هم هر سال محل بحث و نقد عده زیادی می‌شود، ولی بعید است مجموعه اقدامات آنها برای ترویج زبان فارسی به اندازه رویدادهای یک هفته گذشته مؤثر بوده باشد، به‌ویژه در این سال‌ها که زبان فارسی حتی در میان فارسی‌زبان‌ها هم با تهدیدهایی مواجه بوده و هجوم واژه‌های بیگانه در ادبیات عامه مردم در سال‌های گذشته موجب مهجورماندن بسیاری از واژه‌ها در ادبیات فارسی شده است. از سوی دیگر یکی از محدودیت‌هایی که در راه جهانی‌شدن زبان فارسی موجود است، نبود ابزار و تکنولوژی‌های روز و مطابق با زبان فارسی است. حفظ قاموس زبان فارسی و گسترش آن بدون توجه به الزامات دیجیتال ناممکن است. این روزها فقدان ابزار تکنولوژيک برای سازگارکردن زبان فارسی با محیط‌های رایانه‌ای و پرداختن به مترجم‌های توانمند کامپیوتری یکی از چالش‌های پیش‌روی توسعه زبان فارسی در میان فارسی‌زبانان است. بی‌شک نمی‌توان انتظار داشت زبان فارسی (یا هر زبان دیگری) در آینده بتواند موقعیت بلامنازع زبان انگلیسی در حال حاضر را داشته باشد. اما آیا این به آن معناست که زبان
فارسی نمی‌تواند در 50 سال آینده به‌عنوان یکی از زبان‌های محبوب جهانی مطرح شود؟
هشتمین زبان محبوب دنیای وب
با همه محدودیت‌های موجود، زبان فارسی درحال‌حاضر هشتمین زبان محبوب دنیای وب است. بر اساس آمار وب‌سایت تحلیلی محتوای وب W3Techs زبان فارسی در سال 2019 با سهم 2.1 درصدی از تولید محتوای دنیای وب در جایگاه هشتمین زبان محبوب دنیای وب قرار دارد. نکته جالب اینجاست که طبق آمار این وب‌سایت، زبان فارسی در سال 2015 جایگاهی در میان 10 زبان محبوب دنیای وب نداشت. اگرچه توسعه تکنولوژی و دسترسی گروه بیشتری از مردم ایران به اینترنت را باید یکی از دلایل این افزایش تولید محتوا دانست، اما بی‌شک نقش زبان فارسی در تعامل کاربران در کسب این جایگاه بی‌تأثیر نبود، چراکه به همین میزان که ایرانی‌های زیادی در این سال‌ها به کاربران فضای مجازی تبدیل شدند، ایرانی‌های زیادی هم به سمت استفاده از زبان‌های دیگر غیر از زبان فارسی رفتند.
سامان موحدی‌راد : در یک هفته گذشته و با بالاگرفتن تنش‌های بین ایران و آمریکا در منطقه، یک اتفاق جالب هم در عرصه دیپلماسی و در فضای مجازی میان سیاست‌مداران آمریکایی رخ داده است. در یک هفته گذشته زبان فارسی به زبان محبوب بخش بزرگی از کاربران فضای مجازی در ایالات متحده تبدیل شده است. از هفت روز پیش تاکنون رئیس‌جمهور ایالات متحده چهار توییت به زبان فارسی در حساب رسمی‌اش منتشر کرده و طی آن مردم و مقامات ایرانی را خطاب قرار داده است. ترامپ که پیش‌ترها به توییت‌هایش با کپس‌لاک روشن معروف بود، این روزها با توییت‌هایش به زبان فارسی واکنش‌های فراوانی در فضای مجازی برانگیخته است. همین مسئله موجب شده تا بسیاری از کاربران آمریکایی هم به مدد مترجم گوگل به توییت‌های ترامپ واکنش نشان دهند یا با یکدیگر گفت‌وگو کنند. غیر از مردم عادی البته سیاست‌مداران طرفدار ترامپ و مخالف ترامپ هم این روزها با توییت‌ها و پست‌های اینستاگرامی فارسی حسابی به جهانی‌شدن این زبان کمک کردند. کاربران ایرانی توییتر هم البته این روزها حسابی با این مسئله شوخی می‌کنند و معتقدند وقتش است تا کلاس‌های آموزش زبان فارسی تأسیس شود. شاید
یکی از دلایل اقبال فراوان آمریکایی‌ها به زبان فارسی در این روزها این باشد که زبان فارسی دومین زبانی است که رئیس‌جمهور آمریکا با آن توییت می‌کند، چراکه اگر حساب توییتری ترامپ را دنبال کنید، می‌بینید غیر از انگلیسی، تنها زبان دیگری که ترامپ با آن توییت کرده، فارسی است.
توییت‌های یک نارنگی فلورسنتی
این البته اولین‌بار نیست که ترامپ با یک توییت فارسی خبرساز می‌شود. او یک سال پیش هم در آستانه 22 بهمن با یک توییت فارسی و استفاده بی‌اجازه از عکس یک عکاس ایرانی خبرساز شده بود. اما این‌بار توییت‌های ترامپ برخلاف دفعه قبلی به موجی حول‌وحوش زبان فارسی تبدیل شده است. بالاگرفتن تنش میان ایران و آمریکا در 10 روز گذشته و جدی‌‌شدن جنگ میان دو طرف به همراه استمرار ترامپ در استفاده از زبان فارسی در نوشتن توییت‌هایش موجب شد تا خیلی‌ها که تا پیش از این از وجود زبان فارسی یا رسم‌الخط آن هم خبر نداشتند، به سراغ مترجم گوگل بروند و حرف‌هایشان را با فشاردادن دکمه ترجمه به فارسی تبدیل به عبارت کم‌وبیش خوانایی کنند و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند. کمااینکه یک کاربر آمریکایی به مدد مترجم گوگل و ضعفش در تبدیل انگلیسی به فارسی ترکیب «نارنگی فلورسنتی» را برای توصیف ظاهر ترامپ ساخته بود.این مسئله حتی به واکنش بامزه چهره‌های معروف آمریکایی هم بدل شد. تراور نوآ، کمدین مشهور آمریکایی که یکی از منتقدان سیاست‌های ترامپ هم هست، با اشاره به توییت‌های فارسی ترامپ در یکی از شوهای هفته گذشته‌اش، چندکلمه‌ای فارسی و با لحن ترامپ حرف زد و
حتی آهنگ «تولد مبارک» را هم خواند. مایک همیل، بازیگر معروف جنگ ستارگان و مایکل مور، کارگردان منتقد آمریکایی هم از افراد پرفالوئر در شبکه‌های اجتماعی بودند که در هفته گذشته با توییت‌های فارسی به اظهارات ترامپ و تنش‌های پیش‌آمده بین ایران و آمریکا واکنش نشان دادند. یکی از جالب‌ترین واکنش‌ها البته مربوط به آلن ایر، مشاور سابق باراک اوباما بود. او که خیلی پیش‌ترها در دولت ایالات متحده به آشنایی و تسلط کاملش به زبان فارسی شهره بود، با یک توییت انتقادی و البته بامزه روی توییت فارسی ترامپ نوشت: «هرکه از ننه‌اش قهر کرده توییت فارسی می‌زنه!»نکته جالبی که تعداد زیادی از کاربران ایرانی ساکن آمریکا و کانادا به آن اشاره می‌کنند، شفاف‌سازی درباره مبدأ زبان فارسی است. به کرا‌ت در واکنش‌های کاربران مختلفی دیده شده که از توضیح به همکاران و دوستان خود روایت می‌کنند که مجبورند از تفاوت‌های ایران و عراق سخن بگویند و اینکه مردم در ایران به فارسی حرف می‌زنند نه عربی و معتقد بودند توییت‌های فارسی ترامپ در نهایت این چالش تاریخی را برای بسیاری از آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها حل کرده است. اگرچه به نظر می‌رسد این موضوع به صورت
ریشه‌ای همچنان حل نشده است، چراکه در موج فارسی توییت‌کردن مقام‌های آمریکایی، مارک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، توییتی مرتبط با اوضاع داخلی عراق را که مخاطبانش مشخصا عراقی‌ها بودند به زبان فارسی توییت کرد. این توییت حاوی آرزوی سلامتی و عمر طولانی برای آیت‌الله سیستانی بود؛ توییتی به این شرح: «شکرگزارم که جراحی حضرت آیت‌الله سیستانی امروز در عراق با موفقیت انجام شد. دعای من و میلیون‌ها عراقی که آیت‌الله سیستانی برایشان منبع روشنگری و الهام است، همراه ایشان است. از خداوند می‌خواهم به ایشان شفای عاجل و عمر طولانی عطا کند».در همین هفته، برنی سندرز، کاندیدای دموکرات‌ها هم در یکی از پست‌های فیس‌بوکی خودش که در ادامه کمپین تبلیغاتی او برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو بود و به مسئله بهداشت و سلامت عمومی اشاره داشت، به زبان فارسی دراین‌باره نوشت: «بهداشت و درمان یک حق است»؛ مسئله‌ای که البته کاملا خطاب به کاربران آمریکایی است، اما انتخاب زبان فارسی برای این پیام در کنار دیگر زبان‌ها جالب‌توجه بود.
فرصتی برای جهانی‌سازی
اگرچه دستگاه‌های عریض‌وطویلی در کشور وجود دارند که درخصوص زبان فارسی و ترویج آن فعالیت می‌کنند و بودجه آنها هم هر سال محل بحث و نقد عده زیادی می‌شود، ولی بعید است مجموعه اقدامات آنها برای ترویج زبان فارسی به اندازه رویدادهای یک هفته گذشته مؤثر بوده باشد، به‌ویژه در این سال‌ها که زبان فارسی حتی در میان فارسی‌زبان‌ها هم با تهدیدهایی مواجه بوده و هجوم واژه‌های بیگانه در ادبیات عامه مردم در سال‌های گذشته موجب مهجورماندن بسیاری از واژه‌ها در ادبیات فارسی شده است. از سوی دیگر یکی از محدودیت‌هایی که در راه جهانی‌شدن زبان فارسی موجود است، نبود ابزار و تکنولوژی‌های روز و مطابق با زبان فارسی است. حفظ قاموس زبان فارسی و گسترش آن بدون توجه به الزامات دیجیتال ناممکن است. این روزها فقدان ابزار تکنولوژيک برای سازگارکردن زبان فارسی با محیط‌های رایانه‌ای و پرداختن به مترجم‌های توانمند کامپیوتری یکی از چالش‌های پیش‌روی توسعه زبان فارسی در میان فارسی‌زبانان است. بی‌شک نمی‌توان انتظار داشت زبان فارسی (یا هر زبان دیگری) در آینده بتواند موقعیت بلامنازع زبان انگلیسی در حال حاضر را داشته باشد. اما آیا این به آن معناست که زبان
فارسی نمی‌تواند در 50 سال آینده به‌عنوان یکی از زبان‌های محبوب جهانی مطرح شود؟
هشتمین زبان محبوب دنیای وب
با همه محدودیت‌های موجود، زبان فارسی درحال‌حاضر هشتمین زبان محبوب دنیای وب است. بر اساس آمار وب‌سایت تحلیلی محتوای وب W3Techs زبان فارسی در سال 2019 با سهم 2.1 درصدی از تولید محتوای دنیای وب در جایگاه هشتمین زبان محبوب دنیای وب قرار دارد. نکته جالب اینجاست که طبق آمار این وب‌سایت، زبان فارسی در سال 2015 جایگاهی در میان 10 زبان محبوب دنیای وب نداشت. اگرچه توسعه تکنولوژی و دسترسی گروه بیشتری از مردم ایران به اینترنت را باید یکی از دلایل این افزایش تولید محتوا دانست، اما بی‌شک نقش زبان فارسی در تعامل کاربران در کسب این جایگاه بی‌تأثیر نبود، چراکه به همین میزان که ایرانی‌های زیادی در این سال‌ها به کاربران فضای مجازی تبدیل شدند، ایرانی‌های زیادی هم به سمت استفاده از زبان‌های دیگر غیر از زبان فارسی رفتند.