گفت‌وگو با 3 میهمان نشست گفت‌وگوی تهران
تلاش برای گفت‌وگو در خاورمیانه‌ای جدید
روح‌اله نخعی: اواسط دی‌ماه، تهران میزبان نشست گفت‌وگوی تهران با حضور مقامات سیاسی و نمایندگان اندیشکده‌ها و رسانه‌هایی بود که برای گفت‌وگو و بحث درباره طرح صلح هرمز، شرایط خاورمیانه، روابط ایران با کشورها و وضعیت توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک جمع شده بودند. این نشست که البته از مدت‌ها پیش از برگزاری میزبان و میهمان‌هایش را می‌شناخت، با فاصله اندکی پس از ترور سپهبد سلیمانی و همراهانش در خاک عراق و نیز اعلام گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران شامل توقف تعهدات هسته‌ای برگزار شد تا این دو خبر مهم روی گفت‌وشنودها در متن و حاشیه نشست تأثیر بگذارند. در حاشیه این نشست، با تعدادی از حضار آن گفت‌وگوهایی داشتیم اما موج اخبار و وقایع مربوط به ترور سپهبد سلیمانی، حمله ایران به پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در واکنش به این ترور و سپس ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران توسط پدافند ایرانی، شرایطی ایجاد کرد که فرصت برای بررسی مواضع مناسب نبود؛ اما امروز مصاحبه‌های «شرق» را با مؤید صالح، معاون وزیر خارجه عراق، آندرا مارگلتی، رئیس اندیشکده بین‌المللی چزی از ایتالیا و برهان کایاتورک، عضو پارلمان ترکیه و معاون حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم در ترکیه می‌خوانید. صالح در این گفت‌وگو درباره تصمیم پارلمان عراق در تصویب قطع‌نامه اخراج نیروهای ایالات متحده از این کشور سخن می‌گوید. مارگلتی تأکید می‌کند اروپا هم‌زمان با مشکلات درونی‌اش به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای مسئله ایران و آمریکاست و کایاتورک می‌گوید ترکیه از هر حرکتی برای گفت‌وگو بین ایران و عربستان استقبال می‌کند.
رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی چزی در گفت‌وگو با «شرق»:
اروپا دنبال انتخاب بین ایران و آمریکا نیست
با توجه به وضعیت جدید و شرایطی که درباره برجام ایجاد شده است، فکر می‌کنید اروپا برنامه‌ای دارد که اقدامی کند و ایران را به بازگشت به تعهد کامل قانع کند یا اینکه اروپا در این زمینه تسلیم شده است؟
نه ما اصلا تسلیم نشده‌ایم. ما مشخصا داریم تلاش می‌کنیم راه‌حل مشترکی پیدا کنیم اما این زمان می‌برد. باید در نظر بگیرید در بسیاری موارد، روابط نه با خاورمیانه، بلکه با کشورهای خاورمیانه، بر اساس توافق‌های دوجانبه است؛ بنابراین در بعضی موارد سخت است که وارد جریان روابطی شوید که متعلق به شما نیست.
اگر کار به جایی برسد که موضوع تصمیم بین قرارگرفتن در کنار ایالات متحده یا در کنار ایران باشد که به نظر می‌رسد چنین خواهد بود...
نه، نه، ما چنین چیزی نمی‌خواهیم. ما درباره یک بازی فوتبال صحبت نمی‌کنیم. موضوع این نیست که یا با ایالات متحده باشیم یا با ایران. ما واقعا اطمینان داریم موضوع ثبات و وضعیتی صلح‌آمیز است. ما با ایالات متحده و ایران هم همکاری می‌کنیم. موضوع این نیست که انتخاب کنیم کدام طرف را بخواهیم بگیریم. انتخاب درست، انتخاب صلح‌آمیزاست و گرفتن طرف صلح.
با توجه به اینکه لحن مقامات اروپایی نسبت به ایران در حال تندترشدن بوده، فکر می‌کنید این به نوعی آغاز فاصله‌گرفتن اروپا از ایران است؟
نه، فکر می‌کنم اروپا الان درگیر مشکل جدی سیاسی و اقتصادی درونی است و وقتی در خانه مشکلی دارید، سخت است روی اتفاقاتی که بیرون از درهای خانه می‌افتد، تمرکز کنید.
معاون وزیر خارجه عراق در گفت‌وگو با «شرق»:
تصمیم پارلمان برای حفاظت از استقلال و امنیت بود
پارلمان عراق به‌تازگی قطع‌نامه‌ای تصویب کرد که نیروهای آمریکایی را از کشور اخراج کند. رئیس‌جمهور آمریکا تهدید کرده است که این کار عواقبی از قبیل تحریم خواهد داشت. آیا دولت عراق قصد پیگیری این تصمیم را دارد و آیا برنامه‌ای درباره واکنش احتمالی آمریکا دارد؟
من می‌توانم به شما بگویم که کشور عراق و پارلمانش کار درست را انجام داد که قطع‌نامه را بلافاصله صادر کند و این اختیار را به نخست‌وزیر بدهد که بر‌اساس آن عمل کند. جزئیات احتمالا در آینده بسیار نزدیک مشخص خواهد شد و خواهیم دید که او [نخست‌وزیر] چه خواهد کرد. ما باید این کار را پی بگیریم تا از منافع و امنیت کشورمان و استقلال حاکمیتی عراق حفاظت کنیم؛ بنابراین همه جزئیات به‌زودی مشخص خواهند شد؛ بر‌اساس اینکه نخست‌وزیر چگونه به صدور دستورها و تصویب لوایح احتمالا جدید خواهد پرداخت، در تبعیت از قطع‌نامه‌ای که پارلمان به‌تازگی صادر کرد.
فکر می‌کنید از این وضعیت در ماه‌های پیش‌رو چه خروجی‌ای حاصل خواهد شد؟ فکر می‌کنید راه‌حلی برای این وضعیت در کار است یا اوضاع بدتر خواهد شد؟
من ذاتا خوش‌بین و واقع‌بین هستم. در هر وضعیتی باید سعی کرد بهترین مسیر ممکن را انتخاب کرد؛ بنابراین من فکر می‌کنم خروجی خوبی در کار خواهد بود. شاید این خروجی را همه نپسندند؛ ولی به‌هر‌حال نتیجه خوبی از این وضعیت به دست خواهد آمد. دست‌کم این آگاهی در کشور و در میان مردم عراق به دست آمده است که دارند در‌می‌یابند که باید در مقابل نگاه مردم جهان از استقلال و احترام خود حفاظت کنند.
معاون حزب عدالت و توسعه ترکیه:
ترکیه بیش از پیش در کنار ایران خواهد ماند
با توجه به وضعیت جدیدی که به‌طورکلی همه چیز را تغییر خواهد داد، ترکیه در این تصویر جدید کجا قرار می‌گیرد. ترکیه همین حالا هم در حال همکاری با ایران در سوریه است اما تفاوت‌هایی در مواضع وجود دارد. فکر می‌کنید در این وضعیت جدید یکدستی و اتحاد بیشتری در منطقه و بین ایران و ترکیه ایجاد شود یا این به اختلاف بیشتر منجر می‌شود؟
نه. پیش از این وقتی اقدامات بسیار جدی [علیه ایران] انجام می‌شد، نه‌فقط توسط آمریکا بلکه از سوی غرب، ترکیه همواره در کنار ایران ایستاده و تا الان همین‌طور بوده است. از الان به بعد هم تغییری در کار نخواهد بود. احتمالا ترکیه بهتر و بیشتر نیز در کنار ایران خواهد ماند، اگر لازم شود؛ چون ما تجارت عظیمی با ایران داریم. چون ما در ۶۰۰ یا ۷۰۰ سال گذشته در کنار هم بوده‌ایم، در واقع بیشتر از هزار سال، اما در ۶۰۰ یا ۷۰۰ سال گذشته مرزهای ایران و ترکیه بسیار به هم وصل بوده‌اند و در ۶۰۰ سال گذشته هیچ مشکلی در کار نبوده است؛ بنابراین از الان به بعد هم ترکیه احتمالا همکاری بیشتری با ایران داشته باشد، هر زمانی که ایران لازم داشته باشد.
فکر می‌کنید از اینجا به بعد اوضاع چطور پیش برود؟ پارلمان عراق قطع‌نامه‌ای تصویب کرده است که نیروهای ایالات متحده را اخراج کند. فکر می‌کنید موفق و پیگیر خواهند شد؟
متأسفانه باید بگویم اوضاع بهتر نخواهد شد. نگران این هستیم که برخوردها و مشکلات بیشتری در کار خواهد بود. عراق یک تصمیم گرفته است، اینکه سربازهای آمریکایی از این تبعیت کنند یا نه... چون دیده‌ام که نخست‌وزیر عراق و بعضی از احزاب بسیار مصمم‌اند که ارتش آمریکا باید عراق را ترک کند. درعین‌حال منابع آمریکایی می‌گویند از ۳۷۰ نماینده تنها ۱۷۰ نفر در جلسه شرکت کردند و حرف‌هایی مثل این؛ اما مشکل این نیست. مشکل این است که وضعیت بحرانی در این منطقه باید توسط مردم این منطقه حل شود، توسط ایران، عراق، ترکیه، سوریه و یمن. اما ما باید مردم را مرجع قرار دهیم. البته که آنها حق دارند حرفی بزنند، اما مردم یمن چه؟ مردم سوریه چه؟ مردم عراق چه؟ آنها واقعا می‌خواهند ما چه کنیم؟ اتفاقی بسیار ناراحت‌کننده و نادرست در ترور افرادی از جمله ژنرال قاسم سلیمانی افتاد و من بر این باورم که از حالا به بعد هیچ چیز آن‌طور که قبلا بود، نخواهد بود.
گزارش‌هایی بود که عربستان سعودی در فکر پیگیری نوعی مکالمه با ایران است و حتی گزارشی بود که ژنرال سلیمانی در حال انتقال پیامی برای آنها بوده است. فکر می‌کنید با توجه به وضعیت جدید عربستان بیشتر به رسیدن به نوعی توافق با ایران و بقیه منطقه مایل خواهد بود یا این اتفاقات شرایط را به اجبار به سمت اختلاف و تنش بیشتر بین ایران و عربستان سعودی خواهد برد؟
واقعیت این است که من خیلی امیدوار نیستم اما ما از هر جور قدمی که عربستان و ایران و دیگر کشورهای منطقه را به‌نوعی توافق برساند، استقبال می‌کنیم؛ به‌ویژه اگر ایران و سعودی‌ها روابط بهتری را شروع کنند، احتمالا تمام منطقه آرام‌تر خواهد شد. این خیلی مهم است. هر دو کشور باید آماده باشند که قدم‌هایی بردارند؛ چون در نهایت، بحران این منطقه مردم منطقه را رنج می‌دهد نه مردم آمریکا و مردم اروپا و نه مردم روسیه، چین یا هند را. این وضعیت برای مردم منطقه مشکل ایجاد می‌کند. به همین خاطر ما بسیار صادقانه از کلیدزدن هر حرکتی بین عربستان و ایران برای اینکه روابط بهتری داشته باشند، استقبال می‌کنیم.
روح‌اله نخعی: اواسط دی‌ماه، تهران میزبان نشست گفت‌وگوی تهران با حضور مقامات سیاسی و نمایندگان اندیشکده‌ها و رسانه‌هایی بود که برای گفت‌وگو و بحث درباره طرح صلح هرمز، شرایط خاورمیانه، روابط ایران با کشورها و وضعیت توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک جمع شده بودند. این نشست که البته از مدت‌ها پیش از برگزاری میزبان و میهمان‌هایش را می‌شناخت، با فاصله اندکی پس از ترور سپهبد سلیمانی و همراهانش در خاک عراق و نیز اعلام گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران شامل توقف تعهدات هسته‌ای برگزار شد تا این دو خبر مهم روی گفت‌وشنودها در متن و حاشیه نشست تأثیر بگذارند. در حاشیه این نشست، با تعدادی از حضار آن گفت‌وگوهایی داشتیم اما موج اخبار و وقایع مربوط به ترور سپهبد سلیمانی، حمله ایران به پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در واکنش به این ترور و سپس ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران توسط پدافند ایرانی، شرایطی ایجاد کرد که فرصت برای بررسی مواضع مناسب نبود؛ اما امروز مصاحبه‌های «شرق» را با مؤید صالح، معاون وزیر خارجه عراق، آندرا مارگلتی، رئیس اندیشکده بین‌المللی چزی از ایتالیا و برهان کایاتورک، عضو پارلمان ترکیه و معاون حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم در ترکیه می‌خوانید. صالح در این گفت‌وگو درباره تصمیم پارلمان عراق در تصویب قطع‌نامه اخراج نیروهای ایالات متحده از این کشور سخن می‌گوید. مارگلتی تأکید می‌کند اروپا هم‌زمان با مشکلات درونی‌اش به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای مسئله ایران و آمریکاست و کایاتورک می‌گوید ترکیه از هر حرکتی برای گفت‌وگو بین ایران و عربستان استقبال می‌کند.
رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی چزی در گفت‌وگو با «شرق»:
اروپا دنبال انتخاب بین ایران و آمریکا نیست
با توجه به وضعیت جدید و شرایطی که درباره برجام ایجاد شده است، فکر می‌کنید اروپا برنامه‌ای دارد که اقدامی کند و ایران را به بازگشت به تعهد کامل قانع کند یا اینکه اروپا در این زمینه تسلیم شده است؟
نه ما اصلا تسلیم نشده‌ایم. ما مشخصا داریم تلاش می‌کنیم راه‌حل مشترکی پیدا کنیم اما این زمان می‌برد. باید در نظر بگیرید در بسیاری موارد، روابط نه با خاورمیانه، بلکه با کشورهای خاورمیانه، بر اساس توافق‌های دوجانبه است؛ بنابراین در بعضی موارد سخت است که وارد جریان روابطی شوید که متعلق به شما نیست.
اگر کار به جایی برسد که موضوع تصمیم بین قرارگرفتن در کنار ایالات متحده یا در کنار ایران باشد که به نظر می‌رسد چنین خواهد بود...
نه، نه، ما چنین چیزی نمی‌خواهیم. ما درباره یک بازی فوتبال صحبت نمی‌کنیم. موضوع این نیست که یا با ایالات متحده باشیم یا با ایران. ما واقعا اطمینان داریم موضوع ثبات و وضعیتی صلح‌آمیز است. ما با ایالات متحده و ایران هم همکاری می‌کنیم. موضوع این نیست که انتخاب کنیم کدام طرف را بخواهیم بگیریم. انتخاب درست، انتخاب صلح‌آمیزاست و گرفتن طرف صلح.
با توجه به اینکه لحن مقامات اروپایی نسبت به ایران در حال تندترشدن بوده، فکر می‌کنید این به نوعی آغاز فاصله‌گرفتن اروپا از ایران است؟
نه، فکر می‌کنم اروپا الان درگیر مشکل جدی سیاسی و اقتصادی درونی است و وقتی در خانه مشکلی دارید، سخت است روی اتفاقاتی که بیرون از درهای خانه می‌افتد، تمرکز کنید.
معاون وزیر خارجه عراق در گفت‌وگو با «شرق»:
تصمیم پارلمان برای حفاظت از استقلال و امنیت بود
پارلمان عراق به‌تازگی قطع‌نامه‌ای تصویب کرد که نیروهای آمریکایی را از کشور اخراج کند. رئیس‌جمهور آمریکا تهدید کرده است که این کار عواقبی از قبیل تحریم خواهد داشت. آیا دولت عراق قصد پیگیری این تصمیم را دارد و آیا برنامه‌ای درباره واکنش احتمالی آمریکا دارد؟
من می‌توانم به شما بگویم که کشور عراق و پارلمانش کار درست را انجام داد که قطع‌نامه را بلافاصله صادر کند و این اختیار را به نخست‌وزیر بدهد که بر‌اساس آن عمل کند. جزئیات احتمالا در آینده بسیار نزدیک مشخص خواهد شد و خواهیم دید که او [نخست‌وزیر] چه خواهد کرد. ما باید این کار را پی بگیریم تا از منافع و امنیت کشورمان و استقلال حاکمیتی عراق حفاظت کنیم؛ بنابراین همه جزئیات به‌زودی مشخص خواهند شد؛ بر‌اساس اینکه نخست‌وزیر چگونه به صدور دستورها و تصویب لوایح احتمالا جدید خواهد پرداخت، در تبعیت از قطع‌نامه‌ای که پارلمان به‌تازگی صادر کرد.
فکر می‌کنید از این وضعیت در ماه‌های پیش‌رو چه خروجی‌ای حاصل خواهد شد؟ فکر می‌کنید راه‌حلی برای این وضعیت در کار است یا اوضاع بدتر خواهد شد؟
من ذاتا خوش‌بین و واقع‌بین هستم. در هر وضعیتی باید سعی کرد بهترین مسیر ممکن را انتخاب کرد؛ بنابراین من فکر می‌کنم خروجی خوبی در کار خواهد بود. شاید این خروجی را همه نپسندند؛ ولی به‌هر‌حال نتیجه خوبی از این وضعیت به دست خواهد آمد. دست‌کم این آگاهی در کشور و در میان مردم عراق به دست آمده است که دارند در‌می‌یابند که باید در مقابل نگاه مردم جهان از استقلال و احترام خود حفاظت کنند.
معاون حزب عدالت و توسعه ترکیه:
ترکیه بیش از پیش در کنار ایران خواهد ماند
با توجه به وضعیت جدیدی که به‌طورکلی همه چیز را تغییر خواهد داد، ترکیه در این تصویر جدید کجا قرار می‌گیرد. ترکیه همین حالا هم در حال همکاری با ایران در سوریه است اما تفاوت‌هایی در مواضع وجود دارد. فکر می‌کنید در این وضعیت جدید یکدستی و اتحاد بیشتری در منطقه و بین ایران و ترکیه ایجاد شود یا این به اختلاف بیشتر منجر می‌شود؟
نه. پیش از این وقتی اقدامات بسیار جدی [علیه ایران] انجام می‌شد، نه‌فقط توسط آمریکا بلکه از سوی غرب، ترکیه همواره در کنار ایران ایستاده و تا الان همین‌طور بوده است. از الان به بعد هم تغییری در کار نخواهد بود. احتمالا ترکیه بهتر و بیشتر نیز در کنار ایران خواهد ماند، اگر لازم شود؛ چون ما تجارت عظیمی با ایران داریم. چون ما در ۶۰۰ یا ۷۰۰ سال گذشته در کنار هم بوده‌ایم، در واقع بیشتر از هزار سال، اما در ۶۰۰ یا ۷۰۰ سال گذشته مرزهای ایران و ترکیه بسیار به هم وصل بوده‌اند و در ۶۰۰ سال گذشته هیچ مشکلی در کار نبوده است؛ بنابراین از الان به بعد هم ترکیه احتمالا همکاری بیشتری با ایران داشته باشد، هر زمانی که ایران لازم داشته باشد.
فکر می‌کنید از اینجا به بعد اوضاع چطور پیش برود؟ پارلمان عراق قطع‌نامه‌ای تصویب کرده است که نیروهای ایالات متحده را اخراج کند. فکر می‌کنید موفق و پیگیر خواهند شد؟
متأسفانه باید بگویم اوضاع بهتر نخواهد شد. نگران این هستیم که برخوردها و مشکلات بیشتری در کار خواهد بود. عراق یک تصمیم گرفته است، اینکه سربازهای آمریکایی از این تبعیت کنند یا نه... چون دیده‌ام که نخست‌وزیر عراق و بعضی از احزاب بسیار مصمم‌اند که ارتش آمریکا باید عراق را ترک کند. درعین‌حال منابع آمریکایی می‌گویند از ۳۷۰ نماینده تنها ۱۷۰ نفر در جلسه شرکت کردند و حرف‌هایی مثل این؛ اما مشکل این نیست. مشکل این است که وضعیت بحرانی در این منطقه باید توسط مردم این منطقه حل شود، توسط ایران، عراق، ترکیه، سوریه و یمن. اما ما باید مردم را مرجع قرار دهیم. البته که آنها حق دارند حرفی بزنند، اما مردم یمن چه؟ مردم سوریه چه؟ مردم عراق چه؟ آنها واقعا می‌خواهند ما چه کنیم؟ اتفاقی بسیار ناراحت‌کننده و نادرست در ترور افرادی از جمله ژنرال قاسم سلیمانی افتاد و من بر این باورم که از حالا به بعد هیچ چیز آن‌طور که قبلا بود، نخواهد بود.
گزارش‌هایی بود که عربستان سعودی در فکر پیگیری نوعی مکالمه با ایران است و حتی گزارشی بود که ژنرال سلیمانی در حال انتقال پیامی برای آنها بوده است. فکر می‌کنید با توجه به وضعیت جدید عربستان بیشتر به رسیدن به نوعی توافق با ایران و بقیه منطقه مایل خواهد بود یا این اتفاقات شرایط را به اجبار به سمت اختلاف و تنش بیشتر بین ایران و عربستان سعودی خواهد برد؟
واقعیت این است که من خیلی امیدوار نیستم اما ما از هر جور قدمی که عربستان و ایران و دیگر کشورهای منطقه را به‌نوعی توافق برساند، استقبال می‌کنیم؛ به‌ویژه اگر ایران و سعودی‌ها روابط بهتری را شروع کنند، احتمالا تمام منطقه آرام‌تر خواهد شد. این خیلی مهم است. هر دو کشور باید آماده باشند که قدم‌هایی بردارند؛ چون در نهایت، بحران این منطقه مردم منطقه را رنج می‌دهد نه مردم آمریکا و مردم اروپا و نه مردم روسیه، چین یا هند را. این وضعیت برای مردم منطقه مشکل ایجاد می‌کند. به همین خاطر ما بسیار صادقانه از کلیدزدن هر حرکتی بین عربستان و ایران برای اینکه روابط بهتری داشته باشند، استقبال می‌کنیم.