تغيير اقليم و سيلاب
رضا شهبازي*
سيلاب‌هاي اخيري که در کشور شاهد آنها هستيم، اين سؤال را به ذهن مي‌آورد که چرا در چند سال اخير مناطق گسترده‌اي از کشور با سيلاب مواجه شده‌اند و شاهد بروز بارش‌هاي سنگين و نامتعارف در کشور هستيم؟ بايد به خاطر داشته باشيم که اين بارش‌ها در يک بازه زماني مشخص اتفاق افتاده‌اند و بخش‌هاي مختلف کشور را در فصول مختلف تحت تأثير خود قرار داده است. هرچند در تحليل شرايط کنوني بايد از داده‌ها و اطلاعات موجود در سازمان هواشناسي کشور بهره ببريم؛ ولي موضوع را مي‌توان از جنبه‌هاي زمين‌شناختي و علوم زمين نيز بررسي کرد.وقتي به گذشته تحولات زمين‌شناسي اين مناطق مراجعه کرده و اسناد موجود در طبيعت را بررسي مي‌کنيم، متوجه خواهيم شد که در گذشته نه‌چندان دور اين مناطق بارندگي بسيار سنگين داشته و سيلاب‌ها حجم بالايي از رسوبات را در فروافتادگي‌هايي مانند جازموريان يا دشت‌هاي همواري مانند خوزستان انباشته‌اند و اين وضعيت تقريبا از حدود 12 هزار سال گذشته در بخش‌هاي جنوبي کشور قالب بوده است. البته بالا‌بودن ميزان بارندگي در يک رخداد، لزوما به معناي وجود يک دوره ترسالي نيست؛ چراکه در مناطق خشک و بياباني دنيا الگوي بارندگي‌ها به همين صورت است و حجم بالاي بارندگي در فاصله زماني بسيار کوتاه اتفاق مي‌افتد؛ ولي بارش‌هاي اخير از نظر وسعت تأثير و حجم بارش در حالت بيشينه محتمل قرار دارند که تکرار اين وضعيت مي‌تواند شواهدي از نوسانات آب‌و‌هوايي يا تغيير اقليم باشد.ضمن تأکيد به موضوع تغييرات اقليمي و آب‌و‌هوايي، واقعيت اين است که جريان‌هايي که از سمت جنوب، کشور را تحت تأثير قرار مي‌دهند، در سال‌هاي اخير تشديد شده‌اند و اين جريان‌ها نفوذ زيادي به عمق مرکزي کشور پيدا کرده‌اند. البته نبايد فراموش کرد که موضوع تغيير اقليم در‌حال‌حاضر بسيار جدي و پيچيده است. اين جريان‌ها در بخش‌هاي جنوبي باعث بروز بارندگي‌هاي شديد مي‌شوند؛ در‌حالي‌که در بخش‌هاي داخلي غبارخيزي يا تجمع آلودگي در کلان‌شهرها را سبب مي‌شوند. اين؛ مصاديقي از تکرارپذيري رخدادهاي جدي است؛ رخدادهايي که در زمان کوتاه تأثير بالايي بر زيستگاه‌هاي طبيعي و انساني از خود برجاي مي‌گذارند و معمولا موجب تشديد مخاطرات طبيعي مي‌شوند؛ چراکه زمان لازم براي سازگاري يا آمادگي را نمي‌دهند.
*مديرکل مخاطرات
زيست‌محيطي سازمان زمين‌شناسي
سيلاب‌هاي اخيري که در کشور شاهد آنها هستيم، اين سؤال را به ذهن مي‌آورد که چرا در چند سال اخير مناطق گسترده‌اي از کشور با سيلاب مواجه شده‌اند و شاهد بروز بارش‌هاي سنگين و نامتعارف در کشور هستيم؟ بايد به خاطر داشته باشيم که اين بارش‌ها در يک بازه زماني مشخص اتفاق افتاده‌اند و بخش‌هاي مختلف کشور را در فصول مختلف تحت تأثير خود قرار داده است. هرچند در تحليل شرايط کنوني بايد از داده‌ها و اطلاعات موجود در سازمان هواشناسي کشور بهره ببريم؛ ولي موضوع را مي‌توان از جنبه‌هاي زمين‌شناختي و علوم زمين نيز بررسي کرد.وقتي به گذشته تحولات زمين‌شناسي اين مناطق مراجعه کرده و اسناد موجود در طبيعت را بررسي مي‌کنيم، متوجه خواهيم شد که در گذشته نه‌چندان دور اين مناطق بارندگي بسيار سنگين داشته و سيلاب‌ها حجم بالايي از رسوبات را در فروافتادگي‌هايي مانند جازموريان يا دشت‌هاي همواري مانند خوزستان انباشته‌اند و اين وضعيت تقريبا از حدود 12 هزار سال گذشته در بخش‌هاي جنوبي کشور قالب بوده است. البته بالا‌بودن ميزان بارندگي در يک رخداد، لزوما به معناي وجود يک دوره ترسالي نيست؛ چراکه در مناطق خشک و بياباني دنيا الگوي بارندگي‌ها به همين صورت است و حجم بالاي بارندگي در فاصله زماني بسيار کوتاه اتفاق مي‌افتد؛ ولي بارش‌هاي اخير از نظر وسعت تأثير و حجم بارش در حالت بيشينه محتمل قرار دارند که تکرار اين وضعيت مي‌تواند شواهدي از نوسانات آب‌و‌هوايي يا تغيير اقليم باشد.ضمن تأکيد به موضوع تغييرات اقليمي و آب‌و‌هوايي، واقعيت اين است که جريان‌هايي که از سمت جنوب، کشور را تحت تأثير قرار مي‌دهند، در سال‌هاي اخير تشديد شده‌اند و اين جريان‌ها نفوذ زيادي به عمق مرکزي کشور پيدا کرده‌اند. البته نبايد فراموش کرد که موضوع تغيير اقليم در‌حال‌حاضر بسيار جدي و پيچيده است. اين جريان‌ها در بخش‌هاي جنوبي باعث بروز بارندگي‌هاي شديد مي‌شوند؛ در‌حالي‌که در بخش‌هاي داخلي غبارخيزي يا تجمع آلودگي در کلان‌شهرها را سبب مي‌شوند. اين؛ مصاديقي از تکرارپذيري رخدادهاي جدي است؛ رخدادهايي که در زمان کوتاه تأثير بالايي بر زيستگاه‌هاي طبيعي و انساني از خود برجاي مي‌گذارند و معمولا موجب تشديد مخاطرات طبيعي مي‌شوند؛ چراکه زمان لازم براي سازگاري يا آمادگي را نمي‌دهند.
*مديرکل مخاطرات
زيست‌محيطي سازمان زمين‌شناسي