زلزله ترکيه و مديريت موفق بحران
مهدي زارع*
ساعت 20:55 جمعه‌شب (4/11/1398) به وقت محلي ترکيه، زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي 6.8 در استان الازيگ در شرق ترکيه موجب خسارت و خرابي در این شهر و شهر کوچک سيورجه و شهرها و روستاهاي اطراف شد. گسل مسبب اين زلزله، قطعه‌اي از گسل آناتولي شرقي بوده است که با طول حدود 60 کيلومتر در اين زلزله با حرکت امتدادلغز چپ‌گرد گسيخته شد. چهار دقيقه بعد از رخداد، اعلام اوليه رخداد زمين‌لرزه‌اي شديد در مرکز ترکيه را از مرکز زلزله‌شناسي اروپا- مديترانه در پاريس، روي گوشي تلفنم دريافت کردم. اين زمان از زمان کافي براي اعلام رخداد زمين‌لرزه از سوي مراکز زلزله‌شناسي هم کوتاه‌تر است و اعلام و هشدار رخداد زمين‌لرزه‌اي شديد در يک کشور (حتي قبل از اينکه اندازه آن تخمين زده شود) به اين ترتيب از طريق فناوري اطلاعات و استفاده کاربران اينترنت فراهم شده است؛ به‌‌نحوي‌که به محض رخداد زمين‌لرزه، تعداد کساني که پايگاه اينترنتي مرکز زلزله‌شناسي خاصي را مورد جست‌وجو قرار مي‌دهند يا در ابزارک (اپليکيشن) آن پايگاه احساس‌شدن زمين‌لرزه‌اي را اعلام مي‌‌کنند، ناگهان بيشتر مي‌شود. اين بيشترشدن در يکي، دو دقيقه، به چند‌ده (گاه چندصد) برابر متوسط رجوع از نشاني‌هاي آي‌پي در آن محدوده مکاني و زماني بيشتر مي‌شود. هرگاه چنين شود، بر اساس نرم‌افزار خودکاري که براي چنين موضوعي طراحي شده است، مرکز زلزله‌شناسي اروپا- مديترانه با اين افزايش ترافيک، به مراجعه‌کنندگان از آن محدوده نشاني‌هاي کاربران که در جست‌وجو يا اعلام احساس يک زمين‌لرزه‌اند، اعلام مي‌کند زمين‌لرزه‌اي در آن محدوده دنيا حس شده است. اين پيام در همه سامانه‌هاي اطلاع‌رساني آن مرکز از پيامک تا تلگرام و توييتر قرار مي‌گيرد. توجه کنيد که اين اطلاع‌رساني هنگامي ممکن است که کاربران از وي‌پي‌ان براي دسترسي به اينترنت استفاده نکنند (به دليل فيلترينگ گسترده مجبور به استفاده از وي‌پي‌ان نشوند)؛ چرا‌که کاربري که از فيلترشکن استفاده مي‌کند، نشاني آي‌پي جديدی براي اعلام محل خود مي‌سازد که آن نشاني جديد معمولا در کشوري ديگر و مکاني غيرقابل‌استفاده در سامانه اعلام سريع وقوع زمين‌لرزه است. در زمين‌لرزه جمعه‌شب ترکيه در فاصله حدود هفت دقيقه بعد از رخداد، بزرگاي زمين‌لرزه به همراه موقعيت کانون از سوي مراکز لرزه‌نگاري مختلف (از‌جمله مراکز زلزله‌شناسي خود کشور ترکيه) اعلام شد. در حدود 10 دقيقه بعد از رخداد، «سازمان مديريت بحران» ترکيه (که ترجمه دقيق نام آن «سازمان مديريت اضطرار و سانحه» است و مخفف نام آن به ترکي به صورت آفاد -AFAD- شناخته مي‌شود) نقشه محل کانون به همراه نام روستاها و شهرهاي اطراف کانون و موقعيت گسل‌هاي اصلي پيرامون کانون را روي تمام صفحه‌هاي اطلاع‌رساني خود به اشتراک گذاشت. اين سرعت عمل در اعلام اندازه و منتشر‌کردن نقشه دقيق کانون زلزله به همراه گسل‌ها از سوي مديريت امور زمين‌لرزه سازمان مديريت بحران ترکيه که سازماني زير نظر وزارت کشور ترکيه است، درخور ستايش است. يادآوري مي‌شود که اين سازمان از نظر تاريخچه شکل‌گيري، يک سال بعد از شکل‌گيري سازمان مديريت بحران در ايران در سال 1388 شمسي تأسيس شده و مانند سازمان مديريت بحران در کشور ما، زيرمجموعه وزارت کشور ترکيه است...
رئيس کنوني سازمان «آفاد»، دکتر «مهمت گول‌اغلو»، متولد 1361 شمسي و فارغ‌التحصيل دانشکده پزشکي دانشگاه مرمره است. او دکتراي تخصصي (پي‌اچ‌دي) خود را در رشته سلامت عمومي از دانشکده سلامت دانشگاه استانبول دريافت کرده است. او سال‌ها در سازمان‌هاي مردم‌نهاد ترکيه در زمينه کمک‌هاي بشردوستانه فعاليت كرده و از سال 1392 تا 1396 دبيرکل سازمان هلال‌احمر ترکيه (کيزهيلاي) بوده است. توجه کنيد که دكتر «گول‌اغلو» در 35سالگي در مرداد 1396 به رياست سازمان مديريت بحران ترکيه منصوب شده و اکنون 37ساله است. اگر مقايسه‌اي از نظر سرعت عمل و نوع، کيفيت و شکل خروجي و عملکرد سازمان‌هاي مديريت بحران ترکيه و ايران در 10ساله اخير انجام شود، آنگاه مي‌توان مهم‌ترين دليل چالاکي و مدرن‌شدن مديريت و عملکرد در سازمان‌هاي مديريتي و حاکميتي ترکيه را در نوع و کيفيت برگزيدن مديريت براي سازمان مديريت بحران ترکيه دريافت. به ياد آوريم که حدود 20 سال قبل شايد سرعت عمل سازمان‌هاي دولتي در ترکيه شبيه سازمان‌هاي مشابه در ايران بود؛ ولي تحولي به‌ويژه در دهه‌هاي 80 و 90 شمسي در اين کشور رخ داده است. اين همان راه توسعه‌اي است که قبلا در همين روزنامه «شرق»،
درباره آن به‌ويژه درخصوص کشورهاي در‌حال‌توسعه موفق مانند ترکيه، مکزيک، شيلي، آرژانتين، مالزي، فيليپين، برزيل و... در برگزيدن نسل جديدي از متخصصان جوان و تحصيل‌کرده که ضمن تحصيلات مدرن و به‌روز در بالاترين سطوح، آشنايي کامل با دو يا حداقل يک زبان بين‌المللي دارند و خداحافظي با نسل قبلي مديران صرفا سياسي و بوروکرات سيستم‌هاي دولتي‌شان، بر آن تأکيد کرده بودم. نتيجه چنين برگزيدني، پيشرفت محسوس و عملکرد مثبت امروز سازمان مديريت بحران ترکيه است.
* استاد پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله
ساعت 20:55 جمعه‌شب (4/11/1398) به وقت محلي ترکيه، زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي 6.8 در استان الازيگ در شرق ترکيه موجب خسارت و خرابي در این شهر و شهر کوچک سيورجه و شهرها و روستاهاي اطراف شد. گسل مسبب اين زلزله، قطعه‌اي از گسل آناتولي شرقي بوده است که با طول حدود 60 کيلومتر در اين زلزله با حرکت امتدادلغز چپ‌گرد گسيخته شد. چهار دقيقه بعد از رخداد، اعلام اوليه رخداد زمين‌لرزه‌اي شديد در مرکز ترکيه را از مرکز زلزله‌شناسي اروپا- مديترانه در پاريس، روي گوشي تلفنم دريافت کردم. اين زمان از زمان کافي براي اعلام رخداد زمين‌لرزه از سوي مراکز زلزله‌شناسي هم کوتاه‌تر است و اعلام و هشدار رخداد زمين‌لرزه‌اي شديد در يک کشور (حتي قبل از اينکه اندازه آن تخمين زده شود) به اين ترتيب از طريق فناوري اطلاعات و استفاده کاربران اينترنت فراهم شده است؛ به‌‌نحوي‌که به محض رخداد زمين‌لرزه، تعداد کساني که پايگاه اينترنتي مرکز زلزله‌شناسي خاصي را مورد جست‌وجو قرار مي‌دهند يا در ابزارک (اپليکيشن) آن پايگاه احساس‌شدن زمين‌لرزه‌اي را اعلام مي‌‌کنند، ناگهان بيشتر مي‌شود. اين بيشترشدن در يکي، دو دقيقه، به چند‌ده (گاه چندصد) برابر متوسط رجوع از نشاني‌هاي آي‌پي در آن محدوده مکاني و زماني بيشتر مي‌شود. هرگاه چنين شود، بر اساس نرم‌افزار خودکاري که براي چنين موضوعي طراحي شده است، مرکز زلزله‌شناسي اروپا- مديترانه با اين افزايش ترافيک، به مراجعه‌کنندگان از آن محدوده نشاني‌هاي کاربران که در جست‌وجو يا اعلام احساس يک زمين‌لرزه‌اند، اعلام مي‌کند زمين‌لرزه‌اي در آن محدوده دنيا حس شده است. اين پيام در همه سامانه‌هاي اطلاع‌رساني آن مرکز از پيامک تا تلگرام و توييتر قرار مي‌گيرد. توجه کنيد که اين اطلاع‌رساني هنگامي ممکن است که کاربران از وي‌پي‌ان براي دسترسي به اينترنت استفاده نکنند (به دليل فيلترينگ گسترده مجبور به استفاده از وي‌پي‌ان نشوند)؛ چرا‌که کاربري که از فيلترشکن استفاده مي‌کند، نشاني آي‌پي جديدی براي اعلام محل خود مي‌سازد که آن نشاني جديد معمولا در کشوري ديگر و مکاني غيرقابل‌استفاده در سامانه اعلام سريع وقوع زمين‌لرزه است. در زمين‌لرزه جمعه‌شب ترکيه در فاصله حدود هفت دقيقه بعد از رخداد، بزرگاي زمين‌لرزه به همراه موقعيت کانون از سوي مراکز لرزه‌نگاري مختلف (از‌جمله مراکز زلزله‌شناسي خود کشور ترکيه) اعلام شد. در حدود 10 دقيقه بعد از رخداد، «سازمان مديريت بحران» ترکيه (که ترجمه دقيق نام آن «سازمان مديريت اضطرار و سانحه» است و مخفف نام آن به ترکي به صورت آفاد -AFAD- شناخته مي‌شود) نقشه محل کانون به همراه نام روستاها و شهرهاي اطراف کانون و موقعيت گسل‌هاي اصلي پيرامون کانون را روي تمام صفحه‌هاي اطلاع‌رساني خود به اشتراک گذاشت. اين سرعت عمل در اعلام اندازه و منتشر‌کردن نقشه دقيق کانون زلزله به همراه گسل‌ها از سوي مديريت امور زمين‌لرزه سازمان مديريت بحران ترکيه که سازماني زير نظر وزارت کشور ترکيه است، درخور ستايش است. يادآوري مي‌شود که اين سازمان از نظر تاريخچه شکل‌گيري، يک سال بعد از شکل‌گيري سازمان مديريت بحران در ايران در سال 1388 شمسي تأسيس شده و مانند سازمان مديريت بحران در کشور ما، زيرمجموعه وزارت کشور ترکيه است...
رئيس کنوني سازمان «آفاد»، دکتر «مهمت گول‌اغلو»، متولد 1361 شمسي و فارغ‌التحصيل دانشکده پزشکي دانشگاه مرمره است. او دکتراي تخصصي (پي‌اچ‌دي) خود را در رشته سلامت عمومي از دانشکده سلامت دانشگاه استانبول دريافت کرده است. او سال‌ها در سازمان‌هاي مردم‌نهاد ترکيه در زمينه کمک‌هاي بشردوستانه فعاليت كرده و از سال 1392 تا 1396 دبيرکل سازمان هلال‌احمر ترکيه (کيزهيلاي) بوده است. توجه کنيد که دكتر «گول‌اغلو» در 35سالگي در مرداد 1396 به رياست سازمان مديريت بحران ترکيه منصوب شده و اکنون 37ساله است. اگر مقايسه‌اي از نظر سرعت عمل و نوع، کيفيت و شکل خروجي و عملکرد سازمان‌هاي مديريت بحران ترکيه و ايران در 10ساله اخير انجام شود، آنگاه مي‌توان مهم‌ترين دليل چالاکي و مدرن‌شدن مديريت و عملکرد در سازمان‌هاي مديريتي و حاکميتي ترکيه را در نوع و کيفيت برگزيدن مديريت براي سازمان مديريت بحران ترکيه دريافت. به ياد آوريم که حدود 20 سال قبل شايد سرعت عمل سازمان‌هاي دولتي در ترکيه شبيه سازمان‌هاي مشابه در ايران بود؛ ولي تحولي به‌ويژه در دهه‌هاي 80 و 90 شمسي در اين کشور رخ داده است. اين همان راه توسعه‌اي است که قبلا در همين روزنامه «شرق»،
درباره آن به‌ويژه درخصوص کشورهاي در‌حال‌توسعه موفق مانند ترکيه، مکزيک، شيلي، آرژانتين، مالزي، فيليپين، برزيل و... در برگزيدن نسل جديدي از متخصصان جوان و تحصيل‌کرده که ضمن تحصيلات مدرن و به‌روز در بالاترين سطوح، آشنايي کامل با دو يا حداقل يک زبان بين‌المللي دارند و خداحافظي با نسل قبلي مديران صرفا سياسي و بوروکرات سيستم‌هاي دولتي‌شان، بر آن تأکيد کرده بودم. نتيجه چنين برگزيدني، پيشرفت محسوس و عملکرد مثبت امروز سازمان مديريت بحران ترکيه است.
* استاد پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله