کرونا و مقابله با ضربه به دين
مهدي زارع *
در روزهايي که کادر بهداشتي و درماني کشور درباره مبارزه همه‌جانبه و پاسخ علمي به بحران همه‌گيري ويروس کرونا هشدار مي‌دهند، بعضي افراد در شهرهاي مذهبي و بعضي اماکن ديگر با انکار روش‌هاي علمي، قصد صدمه‌زدن به باورهاي ديني مردم را دارند. آنان در هنگام همه‌گيري يک بيماري به‌شدت مسري اقدام به ليس‌زدن ضريح مطهر يا بوسيدن و ليسيدن و ماليدن خود به در و ضريح برخي قبور ائمه کرده‌اند و با طرح مسائل غيرعقلي که در ويدئوهايي ضبط کرده و در فضاي مجازي منتشر کرده‌اند- می‌کوشند دين‌داري را مخالف عقل و علم و روش‌هاي سيستماتيک نشان دهند. حركتي كه خوشبختانه با واكنش طلاب و استادان حوزه مواجه شده است. امام صادق (ع) از قول پيامبر نقل کرده که فرمود: يحمل هذا الدين فى کل قرن عدول ينفون عنه تأويل المبطلين و تحريف الغالين و انتحال الجاهلين کما ينفى الکيرُ خُبثَ الحديد: مسئوليت حفظ اين دين را در هر قرن مردمان عادلى بر دوش دارند که تأويل‌هاى باطل‌انديشان و تحريف‌هاى غاليان و گزافه‌گويان و برساخته‌هاى نادانان را از آن دور و نابود مى‌کنند. همان‌گونه که دم آهنگر پليدى و ناخالصى آهن را از آن دور مى‌کند (رجال‌کشى، تحقيق مصطفوى: 4؛ مقدمه لسان‌الميزان: 211). در روزگار جديد نيز بزرگان ديني ما در دهه‌هاي اخير به‌شدت در مقابل برداشت‌هاي خلاف واقع از اين حساسيت‌ها نشان داده‌اند. اين رفتارها را از ديد امام خميني مي‌توان در اين تعابير دسته‌بندي کرد: برخي برداشت‌هاي ناقص و سطحي از دين، گرايش‌هاي توأم با جهل و جمود و ظاهرگرايي و مقدس‌مآبي، توجه به ظاهر ديانت و اصالت‌دادن به آن و غفلت از باطن و اهداف آن، عدم درك مصالح ديني و اجتماعي (صحيفه نور: ج 3 :217 و ج 11 :216 و ج 19 :20 و ج 21 :13). علامه شيخ عباس قمى (ز1254ش-ف.1319ش) صاحب کتاب مفاتيح‌الجنان از علما و محدثين بزرگ قرن‌هاي 19 و 20 ايران در حوزه قم و از فقهاي نامدار حوزه‌هاي قم و نجف، از سال 1277 ش براي تحصيل عازم نجف شد و در اين شهر اقامت گزيد.
در حديث و تاريخ، شاگرد علامه ميرزا حسين نوري (محدث نورى: 1217ش-1281ش) بود و از وى در دانش حديث اجازه اجتهاد دريافت کرده بود. ازاين‌رو به تلاش برخاست و در کتاب‌هاى گوناگون خود، نسبت به رواج اينگونه رفتارها هشدار داد. در لابهلاى نوشته‌هاى خود، روايت‌هاى مجعول و جاعلان آنها را شناساند. وي بارها در نوشته‌هايش، به پيامدهاى ناگوار خرافه و آثار ويرانگر آن بر ديانت و فرهنگ دينى اشاره مى‌کند، از جمله دروغ‌بستن بر خدا و پيامبر. ازآنجا‌که سخنان بىمنطق و وهم‌آلود، دروغ و دروغ از گناهان کبيره و حرام است، در آيات و روايات ما را از آن پرهيز داده‌اند، چه رسد به بستن سخنان دروغ و بىريشه به خدا و رسول خدا که گناه آن بيشتر و مجازات آن سنگينتر است و موجب کفاره نيز هست. دوم وهن دين و مذهب، از جمله نسبت‌دادن مطالب خرافى و دروغ به دين و آنها را از آداب و رسوم و آموزه‌هاى دينى پنداشتن، سبب وهن دين مىشود. امام خميني در صحيفه نور (جلد21، ص406) درباره علم و فناوري و در مقابل اتهام آخرين شاه ايران که مي‌گفت: «اينها مي‌خواهند با چهارپايان در اين عصر سفر کنند»، چنين نظري دارد: «اگر مراد از مظاهر تمدن و نوآوري، اختراعات و
ابتکارات و صنعت‌هاي پيشرفته است که در پيشرفت و تمدن بشر دخالت دارد، هيچ‌گاه اسلام و ساير مذاهب توحيدي با آن مخالفت نکرده و نخواهند کرد؛ بلکه علم و صنعت، مورد علاقه، تأکيد و تأييد اسلام و قرآن مجيد است». علامه جوادي‌آملي نيز در ديدار با دانشجويان در سال 1396 گفت: «عقلانيت به اين است که در مسئله انديشه، علم يعني علم، در مسئله انگيزه، عدل يعني عدل. قرآن وقتي جاهليت را ترسيم مي‌کند، مي‌فرمايد اينها در بخش انديشه دستشان از انديشه خالي بود، «ان يتبعون الا الظن». با گمان و خوش‌ظني و بدظني. و در بخش انگيزه و عمل هم، «ما تهوي الا نفس» بودند و روي ميل کار مي‌کردند. جاهليت دو عنصر اساسي دارد؛ يکي اينکه در بخش انديشه دستش از برهان خالي است يکي اينکه در بخش انديشه دستش از عدل خالي است و با ميل کار مي‌کند نه با عدل. نظام عقلانيت اين است که در بخش انديشه دستش پر از برهان و استدلال باشد و در بخش انگيزه دستش پر از عدل باشد، نه به بيراهه برود و نه راه کسي را ببندد. اينها وظيفه همه ماست، چه در حوزه و چه در دانشگاه». امروز زماني است که بايد با تمام توان عملي و فکري خود و با حفظ وحدت ضمن دفاع از جامعه در مقابل اين بيماري
ويروسي (کرونا) که تقريبا در تمام کشور فراگير شده است و بدون معطلي هرجا که از ديد متخصصان سلامت لازم است، قرنطينه شود، بلافاصله اقدام شود و از سوي ديگر با روشنگري، در مقابل متحجران بي‌عقل بايستيم. اولويت امروز دفاع از علم و دانش پيشرفته روز و روش‌هاي علمي متخصصان سلامت کشور است که فرزندان همين ملت مسلمان ايران هستند و البته مقابله با افرادي که با نمايش پوسته و ظاهري از دين، دانسته يا ندانسته به تخريب وجه اسلام عزيز و مردم مسلمان مي‌پردازند. اکنون زمانه سکوت نيست. قبل از همه عالمان، از عاملان دين گرفته تا عالمان در شاخه‌ها و تخصص‌هاي گوناگون بايد به دفاع از اسلام در مقابل اين نوع اقدامات وهن‌آميز بپردازند. همگي مسئوليم.
*عضو وابسته فرهنگستان علوم
در روزهايي که کادر بهداشتي و درماني کشور درباره مبارزه همه‌جانبه و پاسخ علمي به بحران همه‌گيري ويروس کرونا هشدار مي‌دهند، بعضي افراد در شهرهاي مذهبي و بعضي اماکن ديگر با انکار روش‌هاي علمي، قصد صدمه‌زدن به باورهاي ديني مردم را دارند. آنان در هنگام همه‌گيري يک بيماري به‌شدت مسري اقدام به ليس‌زدن ضريح مطهر يا بوسيدن و ليسيدن و ماليدن خود به در و ضريح برخي قبور ائمه کرده‌اند و با طرح مسائل غيرعقلي که در ويدئوهايي ضبط کرده و در فضاي مجازي منتشر کرده‌اند- می‌کوشند دين‌داري را مخالف عقل و علم و روش‌هاي سيستماتيک نشان دهند. حركتي كه خوشبختانه با واكنش طلاب و استادان حوزه مواجه شده است. امام صادق (ع) از قول پيامبر نقل کرده که فرمود: يحمل هذا الدين فى کل قرن عدول ينفون عنه تأويل المبطلين و تحريف الغالين و انتحال الجاهلين کما ينفى الکيرُ خُبثَ الحديد: مسئوليت حفظ اين دين را در هر قرن مردمان عادلى بر دوش دارند که تأويل‌هاى باطل‌انديشان و تحريف‌هاى غاليان و گزافه‌گويان و برساخته‌هاى نادانان را از آن دور و نابود مى‌کنند. همان‌گونه که دم آهنگر پليدى و ناخالصى آهن را از آن دور مى‌کند (رجال‌کشى، تحقيق مصطفوى: 4؛ مقدمه لسان‌الميزان: 211). در روزگار جديد نيز بزرگان ديني ما در دهه‌هاي اخير به‌شدت در مقابل برداشت‌هاي خلاف واقع از اين حساسيت‌ها نشان داده‌اند. اين رفتارها را از ديد امام خميني مي‌توان در اين تعابير دسته‌بندي کرد: برخي برداشت‌هاي ناقص و سطحي از دين، گرايش‌هاي توأم با جهل و جمود و ظاهرگرايي و مقدس‌مآبي، توجه به ظاهر ديانت و اصالت‌دادن به آن و غفلت از باطن و اهداف آن، عدم درك مصالح ديني و اجتماعي (صحيفه نور: ج 3 :217 و ج 11 :216 و ج 19 :20 و ج 21 :13). علامه شيخ عباس قمى (ز1254ش-ف.1319ش) صاحب کتاب مفاتيح‌الجنان از علما و محدثين بزرگ قرن‌هاي 19 و 20 ايران در حوزه قم و از فقهاي نامدار حوزه‌هاي قم و نجف، از سال 1277 ش براي تحصيل عازم نجف شد و در اين شهر اقامت گزيد.
در حديث و تاريخ، شاگرد علامه ميرزا حسين نوري (محدث نورى: 1217ش-1281ش) بود و از وى در دانش حديث اجازه اجتهاد دريافت کرده بود. ازاين‌رو به تلاش برخاست و در کتاب‌هاى گوناگون خود، نسبت به رواج اينگونه رفتارها هشدار داد. در لابهلاى نوشته‌هاى خود، روايت‌هاى مجعول و جاعلان آنها را شناساند. وي بارها در نوشته‌هايش، به پيامدهاى ناگوار خرافه و آثار ويرانگر آن بر ديانت و فرهنگ دينى اشاره مى‌کند، از جمله دروغ‌بستن بر خدا و پيامبر. ازآنجا‌که سخنان بىمنطق و وهم‌آلود، دروغ و دروغ از گناهان کبيره و حرام است، در آيات و روايات ما را از آن پرهيز داده‌اند، چه رسد به بستن سخنان دروغ و بىريشه به خدا و رسول خدا که گناه آن بيشتر و مجازات آن سنگينتر است و موجب کفاره نيز هست. دوم وهن دين و مذهب، از جمله نسبت‌دادن مطالب خرافى و دروغ به دين و آنها را از آداب و رسوم و آموزه‌هاى دينى پنداشتن، سبب وهن دين مىشود. امام خميني در صحيفه نور (جلد21، ص406) درباره علم و فناوري و در مقابل اتهام آخرين شاه ايران که مي‌گفت: «اينها مي‌خواهند با چهارپايان در اين عصر سفر کنند»، چنين نظري دارد: «اگر مراد از مظاهر تمدن و نوآوري، اختراعات و
ابتکارات و صنعت‌هاي پيشرفته است که در پيشرفت و تمدن بشر دخالت دارد، هيچ‌گاه اسلام و ساير مذاهب توحيدي با آن مخالفت نکرده و نخواهند کرد؛ بلکه علم و صنعت، مورد علاقه، تأکيد و تأييد اسلام و قرآن مجيد است». علامه جوادي‌آملي نيز در ديدار با دانشجويان در سال 1396 گفت: «عقلانيت به اين است که در مسئله انديشه، علم يعني علم، در مسئله انگيزه، عدل يعني عدل. قرآن وقتي جاهليت را ترسيم مي‌کند، مي‌فرمايد اينها در بخش انديشه دستشان از انديشه خالي بود، «ان يتبعون الا الظن». با گمان و خوش‌ظني و بدظني. و در بخش انگيزه و عمل هم، «ما تهوي الا نفس» بودند و روي ميل کار مي‌کردند. جاهليت دو عنصر اساسي دارد؛ يکي اينکه در بخش انديشه دستش از برهان خالي است يکي اينکه در بخش انديشه دستش از عدل خالي است و با ميل کار مي‌کند نه با عدل. نظام عقلانيت اين است که در بخش انديشه دستش پر از برهان و استدلال باشد و در بخش انگيزه دستش پر از عدل باشد، نه به بيراهه برود و نه راه کسي را ببندد. اينها وظيفه همه ماست، چه در حوزه و چه در دانشگاه». امروز زماني است که بايد با تمام توان عملي و فکري خود و با حفظ وحدت ضمن دفاع از جامعه در مقابل اين بيماري
ويروسي (کرونا) که تقريبا در تمام کشور فراگير شده است و بدون معطلي هرجا که از ديد متخصصان سلامت لازم است، قرنطينه شود، بلافاصله اقدام شود و از سوي ديگر با روشنگري، در مقابل متحجران بي‌عقل بايستيم. اولويت امروز دفاع از علم و دانش پيشرفته روز و روش‌هاي علمي متخصصان سلامت کشور است که فرزندان همين ملت مسلمان ايران هستند و البته مقابله با افرادي که با نمايش پوسته و ظاهري از دين، دانسته يا ندانسته به تخريب وجه اسلام عزيز و مردم مسلمان مي‌پردازند. اکنون زمانه سکوت نيست. قبل از همه عالمان، از عاملان دين گرفته تا عالمان در شاخه‌ها و تخصص‌هاي گوناگون بايد به دفاع از اسلام در مقابل اين نوع اقدامات وهن‌آميز بپردازند. همگي مسئوليم.
*عضو وابسته فرهنگستان علوم