بحران کرونا روی میز دستگاه دیپلماسی است
مشغولیتهای آقای وزیر خارجه
شرق: احتمالا حتی از شنیدن این کلمه خسته شده باشید، اما برنامه کاری وزیر خارجه ایران مثل بقیه مقامات ایران و در واقع مقامات بقیه کشورهای دنیا، به اشغال کرونا درآمده است. در روزهای اخیر، بخش اعظم تماسها، موضعگیریها و اخبار وزارت خارجه به کرونا مربوط بوده است؛ یا در تعامل با کشورها برای کمکهای متقابل، یا در تلاش برای جلب همکاری جهت کاهش فشار و اثرگذاری یا توقف تحریمهای ایالات متحده، یا تعامل با سازمانهای جهانی یا حفظ دوستان. این روزها برنامههای روزمره آقای وزیر نیز تحت تأثیر کروناست؛ چنانکه فرایند تسلیم استوارنامه سفرای جدید بلغارستان، جمهوری چک، کرهشمالی و نیکاراگوئه با دستکش، ماسک و حفظ فاصله انجام و جلسه خداحافظی سفیر عراق نیز با صندلیهایی دور از هم و تنها با حضور یک دیپلمات از دو طرف برگزار شد. در این تلاشها و تماسهای کرونایی البته تنها شخص محمدجواد ظریف مشغول نبود؛ سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در این زمینه فعال بوده است؛ بهطور خاص، زمانی که انتقادهای صریح سخنگوی وزارت بهداشت از عملکرد چین در زمینه کرونا، به چالشی برای رابطه دو کشور تبدیل شد، موسوی بود که بلافاصله به میانه ماجرا آمد
و عملا پیگیر ختم قائله تا حد ممکن شد. از سوی دیگر، سفرای ایران در کشورهای مختلف نیز در این تعاملات و اطلاعرسانی در این رابطه از طریق ابزارهای دیپلماتیک و رسانهای فعال بودهاند. مروری بر فعالیتهای چند روز اخیر وزیر خارجه در این زمینه، خالی از لطف نیست.
با دبیرکل ملل متحد، بهدنبال جذب اتحاد ملل
ظریف علاوه بر تعاملاتی که از آغاز بحران کرونا و پیش از آن در مسئله برجام و مسائل هستهای با دبیرکل سازمان ملل متحد داشته، در فاصله 24 ساعت دو بار با شخص آنتونیو گوترش تماس تلفنی داشته است. در اولین تماس، شنبه ۲۳ فروردین، ظریف و گوترش درباره تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران گفتوگو و تبادل نظر کردند. ایران پیش از شروع کرونا، استدلالها و اعتراضهای متعددی در زمینه تحریمهای ایالات متحده داشت که مهمترینشان تقابل و تداخل آنها با مصوبه شورای امنیت در زمان امضای برجام بود؛ اما از زمان آغاز بحران کرونا، ایران و برخی دیگر از کشورها بهطور خاص به دنبال لغو یا توقف این تحریمها برای بازشدن دست ایران در تلاشها برای مقابله با آن هستند. بخشی از این تلاش مربوط حل مشکلات مالی یا مربوط به امکانات در ایران است؛ اما بخش دیگر این تلاش، به اشتراک منافع و خطرها در زمینه کرونا بین کشورهای مختلف مربوط میشود؛ از آنجا که ابتلای هر کشوری به این مسئله، بقیه کشورها، از همسایگان گرفته تا کشورهای دور را در معرض خطر قرار میدهد. این مسئله در سخنان مقامات کشورهای مختلف با تکرار و تأکید همراه شده است. برای نمونه، مولود
چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه، در سخنان مختلف خود و حتی با انتشار یک یادداشت در رسانهها در روزهای اخیر، تأکید کرده است ادامه تحریم ایران در این شرایط، به همسایگان ایران ازجمله کشور او ضربه میزند. ترکیه پیش از کرونا و در همه دوران تحریمی پیشین، رابطه خود را با ایران تحکیم کرده بود و از یک نگاه منفعتطلبانه صرف، شاید ادامه تحریمها به معنای ادامه تعاملات اقتصادی بین دو کشور باشد؛ اما بهطور مشخص برای ترکیه، مانند همه کشورها، حفاظت از کشور در مقابل یک بیماری که ساختار کشور و روندهای اقتصادی را فلج میکند، در اولویت اول قرار دارد.
ظریف و گوترش در تماس تلفنی شنبه، آخرین تحولات در یمن را نیز بررسی کردند که پیش از شیوع کرونا بحران انسانی تمامعیاری را شاهد بود و حالا وضعیت آن قابلتصور نیست. این مسئله موضوع تماس تلفنی دوم نیز بود. دبیرکل سازمان ملل متحد در این تماس با وزیر امور خارجه ایران درباره اقدامات انجامشده در راستای تداوم آتشبس یمن گفتوگو کرد. به گزارش ارسالی از وزارت خارجه، گوترش گزارشی از اقدامات و تلاشهای سازمان ملل متحد برای تداوم آتشبس در یمن را به ظریف ارائه کرد. در این گفتوگو، ظریف نیز ضمن حمایت از تلاشهای دبیرکل برای برقراری آتشبس در یمن و با بیان اینکه بحران یمن راهحل نظامی ندارد، برقراری آتشبس پایدار را مقدمهای برای آغاز روند سیاسی حلوفصل بحران یمن خواند. وزیر خارجه ایران همچنین با ارائه گزارشی از تلاشهای دیپلماتیک ایران برای حل بحران سیاسی در افغانستان و پیشبرد روند صلح در این کشور، جزئیاتی از تماسهای خود با مقامات این کشور ازجمله محمد اشرف غنی، عبدالله عبدالله و حنیف اتمر ارائه داد.
رفع یک بحران در میانه مقابله با بحران دیگر؟
اما از یک نگاه، تماسهای متوالی ظریف با گوترش را شاید بشود در سایه تماس دوباره حسن روحانی، رئیسجمهور ایران، با امانوئل مکرون، همتای فرانسویاش دید. این دو رئیسجمهور ماهها پیش در تماس و تعامل مدام، در تلاش برای حل مسئله تحریم ایران از سوی آمریکا و کاهش تعهدات هستهای از سوی ایران بودند و همزمان با این تعاملها، مکرون تماسها و رایزنیهایی با دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، داشت تا او را نیز به تغییر موضع خود از «فشار حداکثری» قانع کند. آن تلاشها اگرچه امیدوارکننده بودند، در نهایت به نتیجهای نرسیدند. شروع دوباره این تماسها در میانه این بحران پرسروصدا ممکن است به معنای شروع تلاشی دوباره در این زمینه باشد؛ بهخصوص در همین حین که مکرون در تعاملی با ترامپ به دنبال برگزاری نشستی در شورای امنیت بوده است.
در چنین نشستی ممکن است تلاش برای رسیدگی به مسئله اختلاف و تقابل ایران و آمریکا از سر گرفته شود، بهویژه در شرایطی که رئیسجمهور آمریکا در نزدیکی انتخابات ریاستجمهوری است و رئیسجمهور ایران نیز در آستانه آخرین سال صدارت خود. از یک نگاه دیگر، البته ممکن است مسیر این گفتوگوهای تازه به سمت حل بحران یمن باشد.
ادامه تعامل با همسایهها
ظریف روز گذشته گفتوگویی تلفنی با همتایان ترک و قطری خود داشت و در هر دو آنها، مقابله با کووید۱۹ از موضوعات بحث بود. او در تماس با مولود چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه و شیخ محمد بنعبدالرحمن آلثانی، معاون نخستوزیر و وزیر امور خارجه قطر، درباره آخرین تحولات بحران سیاسی در افغانستان، بهویژه روند صلح در این کشور نیز رایزنی کرد. او بعدازظهر شنبه با حنیف اتمر، سرپرست وزارت خارجه افغانستان نیز تماس گرفته بود.
ظریف دیروز همچنین در گفتوگویی با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه درباره تحولات افغانستان و یمن و آخرین وضعیت شیوع کرونا در منطقه و جهان و راههای جمعی مقابله با آن به رایزنی و تبادل نظر پرداخت.
شرق: احتمالا حتی از شنیدن این کلمه خسته شده باشید، اما برنامه کاری وزیر خارجه ایران مثل بقیه مقامات ایران و در واقع مقامات بقیه کشورهای دنیا، به اشغال کرونا درآمده است. در روزهای اخیر، بخش اعظم تماسها، موضعگیریها و اخبار وزارت خارجه به کرونا مربوط بوده است؛ یا در تعامل با کشورها برای کمکهای متقابل، یا در تلاش برای جلب همکاری جهت کاهش فشار و اثرگذاری یا توقف تحریمهای ایالات متحده، یا تعامل با سازمانهای جهانی یا حفظ دوستان. این روزها برنامههای روزمره آقای وزیر نیز تحت تأثیر کروناست؛ چنانکه فرایند تسلیم استوارنامه سفرای جدید بلغارستان، جمهوری چک، کرهشمالی و نیکاراگوئه با دستکش، ماسک و حفظ فاصله انجام و جلسه خداحافظی سفیر عراق نیز با صندلیهایی دور از هم و تنها با حضور یک دیپلمات از دو طرف برگزار شد. در این تلاشها و تماسهای کرونایی البته تنها شخص محمدجواد ظریف مشغول نبود؛ سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه نیز در این زمینه فعال بوده است؛ بهطور خاص، زمانی که انتقادهای صریح سخنگوی وزارت بهداشت از عملکرد چین در زمینه کرونا، به چالشی برای رابطه دو کشور تبدیل شد، موسوی بود که بلافاصله به میانه ماجرا آمد
و عملا پیگیر ختم قائله تا حد ممکن شد. از سوی دیگر، سفرای ایران در کشورهای مختلف نیز در این تعاملات و اطلاعرسانی در این رابطه از طریق ابزارهای دیپلماتیک و رسانهای فعال بودهاند. مروری بر فعالیتهای چند روز اخیر وزیر خارجه در این زمینه، خالی از لطف نیست.
با دبیرکل ملل متحد، بهدنبال جذب اتحاد ملل
ظریف علاوه بر تعاملاتی که از آغاز بحران کرونا و پیش از آن در مسئله برجام و مسائل هستهای با دبیرکل سازمان ملل متحد داشته، در فاصله 24 ساعت دو بار با شخص آنتونیو گوترش تماس تلفنی داشته است. در اولین تماس، شنبه ۲۳ فروردین، ظریف و گوترش درباره تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران گفتوگو و تبادل نظر کردند. ایران پیش از شروع کرونا، استدلالها و اعتراضهای متعددی در زمینه تحریمهای ایالات متحده داشت که مهمترینشان تقابل و تداخل آنها با مصوبه شورای امنیت در زمان امضای برجام بود؛ اما از زمان آغاز بحران کرونا، ایران و برخی دیگر از کشورها بهطور خاص به دنبال لغو یا توقف این تحریمها برای بازشدن دست ایران در تلاشها برای مقابله با آن هستند. بخشی از این تلاش مربوط حل مشکلات مالی یا مربوط به امکانات در ایران است؛ اما بخش دیگر این تلاش، به اشتراک منافع و خطرها در زمینه کرونا بین کشورهای مختلف مربوط میشود؛ از آنجا که ابتلای هر کشوری به این مسئله، بقیه کشورها، از همسایگان گرفته تا کشورهای دور را در معرض خطر قرار میدهد. این مسئله در سخنان مقامات کشورهای مختلف با تکرار و تأکید همراه شده است. برای نمونه، مولود
چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه، در سخنان مختلف خود و حتی با انتشار یک یادداشت در رسانهها در روزهای اخیر، تأکید کرده است ادامه تحریم ایران در این شرایط، به همسایگان ایران ازجمله کشور او ضربه میزند. ترکیه پیش از کرونا و در همه دوران تحریمی پیشین، رابطه خود را با ایران تحکیم کرده بود و از یک نگاه منفعتطلبانه صرف، شاید ادامه تحریمها به معنای ادامه تعاملات اقتصادی بین دو کشور باشد؛ اما بهطور مشخص برای ترکیه، مانند همه کشورها، حفاظت از کشور در مقابل یک بیماری که ساختار کشور و روندهای اقتصادی را فلج میکند، در اولویت اول قرار دارد.
ظریف و گوترش در تماس تلفنی شنبه، آخرین تحولات در یمن را نیز بررسی کردند که پیش از شیوع کرونا بحران انسانی تمامعیاری را شاهد بود و حالا وضعیت آن قابلتصور نیست. این مسئله موضوع تماس تلفنی دوم نیز بود. دبیرکل سازمان ملل متحد در این تماس با وزیر امور خارجه ایران درباره اقدامات انجامشده در راستای تداوم آتشبس یمن گفتوگو کرد. به گزارش ارسالی از وزارت خارجه، گوترش گزارشی از اقدامات و تلاشهای سازمان ملل متحد برای تداوم آتشبس در یمن را به ظریف ارائه کرد. در این گفتوگو، ظریف نیز ضمن حمایت از تلاشهای دبیرکل برای برقراری آتشبس در یمن و با بیان اینکه بحران یمن راهحل نظامی ندارد، برقراری آتشبس پایدار را مقدمهای برای آغاز روند سیاسی حلوفصل بحران یمن خواند. وزیر خارجه ایران همچنین با ارائه گزارشی از تلاشهای دیپلماتیک ایران برای حل بحران سیاسی در افغانستان و پیشبرد روند صلح در این کشور، جزئیاتی از تماسهای خود با مقامات این کشور ازجمله محمد اشرف غنی، عبدالله عبدالله و حنیف اتمر ارائه داد.
رفع یک بحران در میانه مقابله با بحران دیگر؟
اما از یک نگاه، تماسهای متوالی ظریف با گوترش را شاید بشود در سایه تماس دوباره حسن روحانی، رئیسجمهور ایران، با امانوئل مکرون، همتای فرانسویاش دید. این دو رئیسجمهور ماهها پیش در تماس و تعامل مدام، در تلاش برای حل مسئله تحریم ایران از سوی آمریکا و کاهش تعهدات هستهای از سوی ایران بودند و همزمان با این تعاملها، مکرون تماسها و رایزنیهایی با دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، داشت تا او را نیز به تغییر موضع خود از «فشار حداکثری» قانع کند. آن تلاشها اگرچه امیدوارکننده بودند، در نهایت به نتیجهای نرسیدند. شروع دوباره این تماسها در میانه این بحران پرسروصدا ممکن است به معنای شروع تلاشی دوباره در این زمینه باشد؛ بهخصوص در همین حین که مکرون در تعاملی با ترامپ به دنبال برگزاری نشستی در شورای امنیت بوده است.
در چنین نشستی ممکن است تلاش برای رسیدگی به مسئله اختلاف و تقابل ایران و آمریکا از سر گرفته شود، بهویژه در شرایطی که رئیسجمهور آمریکا در نزدیکی انتخابات ریاستجمهوری است و رئیسجمهور ایران نیز در آستانه آخرین سال صدارت خود. از یک نگاه دیگر، البته ممکن است مسیر این گفتوگوهای تازه به سمت حل بحران یمن باشد.
ادامه تعامل با همسایهها
ظریف روز گذشته گفتوگویی تلفنی با همتایان ترک و قطری خود داشت و در هر دو آنها، مقابله با کووید۱۹ از موضوعات بحث بود. او در تماس با مولود چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه و شیخ محمد بنعبدالرحمن آلثانی، معاون نخستوزیر و وزیر امور خارجه قطر، درباره آخرین تحولات بحران سیاسی در افغانستان، بهویژه روند صلح در این کشور نیز رایزنی کرد. او بعدازظهر شنبه با حنیف اتمر، سرپرست وزارت خارجه افغانستان نیز تماس گرفته بود.
ظریف دیروز همچنین در گفتوگویی با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه درباره تحولات افغانستان و یمن و آخرین وضعیت شیوع کرونا در منطقه و جهان و راههای جمعی مقابله با آن به رایزنی و تبادل نظر پرداخت.