روز سیاه سقوط

شرق: یک اتفاق عجیب بازار معاملات کاغذی نفت آمریکا را یکباره به هم ریخت. فقط در دو تا سه ساعت، قیمت قراردادهای کاغذی هزاربشکه‌ای نفت آمریکا برای ماه آینده (ماه می) در معاملات روز دوشنبه از 10 دلار به صفر رسید و در چند ساعت، رکورد بی‌سابقه ریزش تا منفی 40 دلار را هم تجربه کرد. البته دوباره وضعیت بهتر شد و بازار در منفی پنج دلار بسته شد. این اتفاق سبب شد که دیروز نفت برنت هم با افت 22درصدی به زیر 20 دلار برسد و از دیگرسو، بازارهای بورس هم ریزش جدیدی را تجربه کنند. منفی‌بودن قیمت‌ها اتفاق تازه‌ای نیست اما شاید این سرعت رخداد بود که همه را انگشت به دهان کرد. سؤال اینجاست که چه اتفاقی رخ داد و چرا قیمت‌ها منفی شد و معامله‌گران پذیرفتند حتی پولی روی هر بشکه نفت بگذارند و فقط از شر آن خلاص شوند؟ چرا این ریزش تا این اندازه پرسرعت بود؟ ماجرا از آن قرار بود که سررسید معاملات کاغذی ماه می، دیروز به پایان می‌رسید و یک‌سری معامله‌گران نوپا که چندان آگاهی به پیش‌بینی‌های قیمت نفت نداشتند، به هیجان آمدند تا هرچه زودتر از قراردادهای نفتی هزاربشکه‌ای که برای هر بشکه نفت 50دلاری در نظر گرفته شده بود را بفروشند تا مجبور به تحویل فیزیکی آن در ماه می نباشند، زیرا تقریبا تمامی ذخایر کوشینگ در ایالت اوکلاهاما که محل تحویل نفت کاغذی است، یا به سقف رسیده یا همه اجاره داده شده است. بنابراین چاره کار فروختن آن حتی در قیمت منفی 40 دلار است، این‌طور حداقل فقط 10 دلار ضرر می‌کنند و از زیر بار این بازار خشن رهایی می‌یابند.
یک ماه تا بدترین روزهای نفت باقی است
ایمان ناصری، کارشناس ارشد بازار نفت و مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین‌المللی فکتزگلوبال انرژی در گفت‌وگو با «شرق» چنین روایتی ارائه می‌دهد: «دیروز، روز آخر معاملات کاغذی هزاربشکه‌ای نفت برای تحویل در ماه می در بازار نفت آمریکا (نایمکس) و بازار بورس نیویورک است. این اتفاق خود را در شاخص WTI با شدت بیشتری نشان داده است. قیمت نفت در این معاملات آتی در روز تجاری که پشت‌سر گذاشتیم از بالای 10 دلار به صفر و با یک سرعت غیرقابل وصف به ناگهان به حدود منفی 40 دلار رسید و دوباره بازگشت و بازار در منفی پنج دلار بسته شد».ناصری در ادامه با بیان اینکه هنوز به بدترین روزها نرسیده‌ایم، ادامه داد: «احتمالا بدترین روزها برای بازار نفت در نیمه دوم ماه می یا در ماه ژوئن رخ خواهد داد، زیرا آن زمان، ذخایر کوشینگ ایالت اوکلاهاما پر شده و نمی‌توان مخزن خرید. درحالی‌که اکنون هنوز مخازن دیگر وجود دارد اما در حال رسیدن به جایی هستیم که همه این مخازن به سقف خود می‌رسند و نفت روی کشتی‌ها ذخیره می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود در ژوئن به جایی می‌رسیم که درصد بهره‌برداری از کشتی‌ها هم به صد درصد می‌رسد. این اتفاق موجب رشد عجیب نرخ کرایه‌های نفت‌کش خواهد شد».
حیرانی تجار در بازارهای کاغذی نفت
این کارشناس بین‌المللی انرژی تصریح می‌‌کند: «تعدادی از افرادی که این قراردادها را داشتند، تجاری بودند که در بازار کاغذی حضور داشته و قادر به دریافت بشکه‌های فیزیکی در ماه می نیستند و به همین دلیل هم به‌شدت و با حیرانی به دنبال خریدار برای این قراردادها می‌گشتند. در نظر بگیرید که این تجار عموما نفت را در چند ماه گذشته خریداری کرده‌اند که هنوز قیمت نفت تا 50 دلار هم معامله می‌شد و پیش‌بینی روزهای کرونایی را نداشتند که احتمالا نفت منفی خواهد شد (در بازار آتی می‌توانید قراردادهای تا 60 ماه آینده (پنج سال آینده) را خرید و فروش کنید). این تجار میانی، عموما در کوشینگ، ذخایر را اجاره می‌کنند و تحویل فیزیکی را انجام می‌دهند و در مخازن نگهداری می‌کنند تا قیمت نفت بالا برود تا آن را به خریدار دیگری می‌فروشند. آن موقع امید داشتند که وقتی قیمت بالاتر رفت آن را به فرد دیگری بفروشند و دست‌به‌دست بشود تا به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. اتفاقی که افتاد، آن بود که حتی در کوشینگ، مخازن دیگر قابل استفاده نبود و به اجاره رفته و مخزن هم برای تحویل فیزیکی وجود نداشت. وقتی فضایی برای ذخیره و تحویل نفت به‌صورت فیزیکی نیست، کسی نمی‌تواند نفت را بخرد و قیمت منفی می‌شود».ناصری می‌گوید: «اغلب کسانی که دست به فروش با قیمت منفی 40 دلاری زدند، تجار تازه‌کاری بودند که به مشاوره‌ها دسترسی نداشتند یا از آنها بهره‌مند نشده بودند، وگرنه این پیش‌بینی پیش‌تر صورت گرفته بود. آنها باید حداقل از هفته‌های گذشته برگه‌های خود را می‌فروختند و نمی‌گذاشتند در روز آخر نسبت به فروش آن اقدام کنند. این تجار مجبور شدند به فروش آن در هر قیمتی تن بدهند. برای همین نرخ قیمت نفت آمریکا نزولی شد و با سرعت بالایی نسبت به نفت برنت و نفت دوبی در بازارهای آتی ریزش کرد».مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین‌المللی فکتزگلوبال انرژی یادآوری می‌کند که این قیمت برای معاملات آتی بوده و ارتباطی با قیمت کنونی نفت در آمریکا ندارد. همان نفتی که در معاملات واقعی دیروز با افت 22درصدی البته به زیر 20 دلار سقوط کرد. او می‌گوید: «قرارداد آتی ماه ژوئن را هم نگاه کنید هنوز روی 20 دلار است. بنابراین آن قیمت واقعی نفت در آمریکا است».ناصری با بیان اینکه منفی‌شدن قیمت در بازارهای فیزیکی هم اتفاق می‌افتد و پیش‌تر هم رخ داده، توضیح می‌دهد: «قیمت کالا در بازار فیزیکی هم بارها منفی شده که گاهی یک یا چند ماه بود. برای نمونه قیمت گاز مایع (LPG) یا همان پروپان و بوتان در کانادا منفی بوده است. در بخش‌هایی از کانادا، در حین تولید گاز، گاز مایع پروپان و بوتان تولید می‌شود که برای آنها محصول جانبی است. این محصول در کانادا خریداری ندارد و به همین دلیل حتی در هر گالون، منفی 15 سنت هم معامله می‌شود اما همان محصول در آمریکا در هر گالون 49 سنت خریدار دارد. بااین‌حال چون دسترسی به ریل برای جابه‌جایی برای تولیدکنندگان کانادایی وجود ندارد، ترجیح می‌دهند این کالا را با قیمت منفی به فروش برسانند که برای ذخیره آن به مشکل برنخورند».
آیا نمی‌توان نفت را در ذخایر استراتژیک ذخیره کرد؟
احتمالا مهم‌ترین پرسش آن باشد که اگر اکنون ذخایر نفتی در سراسر جهان از آمریکا گرفته تا هند و چین و سایر کشورها رو به اتمام است و نفت روی کشتی هم محدودیتی برای ذخیره دارد، چرا کشورها به ذخایر استراتژیک خود مراجعه نمی‌کنند؟
ناصری دراین‌باره توضیح می‌دهد که تصمیم‌گیری درباره ذخایر استراتژیک مانند بازار، با سرعت بالا رخ نمی‌دهد و دولت و مجلس در هر کشور باید نسبت به آن تصمیم‌گیری کنند که زمان‌بر است. او می‌گوید: «در آمریکا برنامه 10ساله داشتند که ذخایر استراتژیک آمریکا را پایین بیاورند، زیرا تقاضای نفت بالا بود اما با توجه به اتفاق‌های رخ‌داده و رکود سنگین اقتصادی پیش‌بینی شده، در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) و در اجلاس گروه 20، تصمیم گرفته شد تا کشورها نفت را از بازار جمع کنند و با ذخیره‌سازی 200 میلیون بشکه در طول شش ماه در ذخایر استراتژیک خود، به قیمت نفت در جهان کمک کنند اما مشکل آن است که این ذخایر کافی نیستند زیرا اکنون با مازاد نفت 30میلیون بشکه‌ای در روز مواجهیم و به‌این‌ترتیب به‌سرعت، ظرفیت ذخایر به اتمام می‌رسد».
سقوط، سرنوشت تمامی نفت‌ها در جهان
این کارشناس بین‌المللی انرژی یادآور می‌شود: «بازار آمریکا شفاف است و به همین دلیل ریزش شدید نرخ نفت در بازار آتی به‌خوبی دیده شد. اتفاق مشابهی را در بازارهای نفت برنت و دوبی در ماه‌های آینده شاهد خواهیم بود و ممکن است قیمت نفت به زیر 5 دلار یا حتی مشابه همین ارقام برسد».
او علت را این‌گونه شرح می‌دهد: «در گذشته اوپک می‌توانست بازار را کنترل کند اما اکنون نمی‌تواند زیرا شرکت‌های خصوصی در آمریکا به اندازه سه تا چهار کشور تولیدکننده نفت در اوپک، تولید نفت دارند و با این روند، همواره با مازاد نفت مواجه بوده‌ایم. بنابراین سقوط قیمت نفت در روز دوشنبه معاملات کاغذی آمریکا، یکی از شوک‌هایی بود که به بازار در معنای بزرگ‌تر وارد شد و ترس را در بین آنها همه‌گیر کرد».
شوخی تولیدکنندگان با نفت
میشل تران، مدیر مؤسسه گلوبال انرژی در این زمینه به بلومبرگ گفت: «در کوتاه‌مدت برای متوقف‌کردن روند نزولی قیمت نفت در معاملات آتی نمی‌توان کار چندانی انجام داد. پالایشگاه‌ها در حرکتی تاریخی از پذیرش بشکه‌های نفتی خودداری می‌کنند و درحالی‌که منابع ذخیره نفت پر شده است، تا شرایط به حالت عادی بازگردد یا ویروس کرونا از بین برود ضربات سخت‌تری به تولیدکنندگان وارد می‌شود».
تمامی این رخدادها نشان می‌دهد که بازار نفت به توافقی که در این مدت با عنوان توافق تاریخی از آن یاد شد و توافق بر سر کاهش حدود 16 میلیون بشکه در روز از سوی کشورهای اوپک‌پلاس، کشورهای OECD و آمریکا و چند کشور دیگر بود هم هیچ امیدی ندارد و البته به نظر می‌رسد که چنین توافقی درحالی‌که روزانه با حدود 30 میلیون بشکه مازاد مواجه هستیم، چیزی شبیه به شوخی باشد.

شرق: یک اتفاق عجیب بازار معاملات کاغذی نفت آمریکا را یکباره به هم ریخت. فقط در دو تا سه ساعت، قیمت قراردادهای کاغذی هزاربشکه‌ای نفت آمریکا برای ماه آینده (ماه می) در معاملات روز دوشنبه از 10 دلار به صفر رسید و در چند ساعت، رکورد بی‌سابقه ریزش تا منفی 40 دلار را هم تجربه کرد. البته دوباره وضعیت بهتر شد و بازار در منفی پنج دلار بسته شد. این اتفاق سبب شد که دیروز نفت برنت هم با افت 22درصدی به زیر 20 دلار برسد و از دیگرسو، بازارهای بورس هم ریزش جدیدی را تجربه کنند. منفی‌بودن قیمت‌ها اتفاق تازه‌ای نیست اما شاید این سرعت رخداد بود که همه را انگشت به دهان کرد. سؤال اینجاست که چه اتفاقی رخ داد و چرا قیمت‌ها منفی شد و معامله‌گران پذیرفتند حتی پولی روی هر بشکه نفت بگذارند و فقط از شر آن خلاص شوند؟ چرا این ریزش تا این اندازه پرسرعت بود؟ ماجرا از آن قرار بود که سررسید معاملات کاغذی ماه می، دیروز به پایان می‌رسید و یک‌سری معامله‌گران نوپا که چندان آگاهی به پیش‌بینی‌های قیمت نفت نداشتند، به هیجان آمدند تا هرچه زودتر از قراردادهای نفتی هزاربشکه‌ای که برای هر بشکه نفت 50دلاری در نظر گرفته شده بود را بفروشند تا مجبور به تحویل فیزیکی آن در ماه می نباشند، زیرا تقریبا تمامی ذخایر کوشینگ در ایالت اوکلاهاما که محل تحویل نفت کاغذی است، یا به سقف رسیده یا همه اجاره داده شده است. بنابراین چاره کار فروختن آن حتی در قیمت منفی 40 دلار است، این‌طور حداقل فقط 10 دلار ضرر می‌کنند و از زیر بار این بازار خشن رهایی می‌یابند.
یک ماه تا بدترین روزهای نفت باقی است
ایمان ناصری، کارشناس ارشد بازار نفت و مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین‌المللی فکتزگلوبال انرژی در گفت‌وگو با «شرق» چنین روایتی ارائه می‌دهد: «دیروز، روز آخر معاملات کاغذی هزاربشکه‌ای نفت برای تحویل در ماه می در بازار نفت آمریکا (نایمکس) و بازار بورس نیویورک است. این اتفاق خود را در شاخص WTI با شدت بیشتری نشان داده است. قیمت نفت در این معاملات آتی در روز تجاری که پشت‌سر گذاشتیم از بالای 10 دلار به صفر و با یک سرعت غیرقابل وصف به ناگهان به حدود منفی 40 دلار رسید و دوباره بازگشت و بازار در منفی پنج دلار بسته شد».ناصری در ادامه با بیان اینکه هنوز به بدترین روزها نرسیده‌ایم، ادامه داد: «احتمالا بدترین روزها برای بازار نفت در نیمه دوم ماه می یا در ماه ژوئن رخ خواهد داد، زیرا آن زمان، ذخایر کوشینگ ایالت اوکلاهاما پر شده و نمی‌توان مخزن خرید. درحالی‌که اکنون هنوز مخازن دیگر وجود دارد اما در حال رسیدن به جایی هستیم که همه این مخازن به سقف خود می‌رسند و نفت روی کشتی‌ها ذخیره می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود در ژوئن به جایی می‌رسیم که درصد بهره‌برداری از کشتی‌ها هم به صد درصد می‌رسد. این اتفاق موجب رشد عجیب نرخ کرایه‌های نفت‌کش خواهد شد».
حیرانی تجار در بازارهای کاغذی نفت
این کارشناس بین‌المللی انرژی تصریح می‌‌کند: «تعدادی از افرادی که این قراردادها را داشتند، تجاری بودند که در بازار کاغذی حضور داشته و قادر به دریافت بشکه‌های فیزیکی در ماه می نیستند و به همین دلیل هم به‌شدت و با حیرانی به دنبال خریدار برای این قراردادها می‌گشتند. در نظر بگیرید که این تجار عموما نفت را در چند ماه گذشته خریداری کرده‌اند که هنوز قیمت نفت تا 50 دلار هم معامله می‌شد و پیش‌بینی روزهای کرونایی را نداشتند که احتمالا نفت منفی خواهد شد (در بازار آتی می‌توانید قراردادهای تا 60 ماه آینده (پنج سال آینده) را خرید و فروش کنید). این تجار میانی، عموما در کوشینگ، ذخایر را اجاره می‌کنند و تحویل فیزیکی را انجام می‌دهند و در مخازن نگهداری می‌کنند تا قیمت نفت بالا برود تا آن را به خریدار دیگری می‌فروشند. آن موقع امید داشتند که وقتی قیمت بالاتر رفت آن را به فرد دیگری بفروشند و دست‌به‌دست بشود تا به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. اتفاقی که افتاد، آن بود که حتی در کوشینگ، مخازن دیگر قابل استفاده نبود و به اجاره رفته و مخزن هم برای تحویل فیزیکی وجود نداشت. وقتی فضایی برای ذخیره و تحویل نفت به‌صورت فیزیکی نیست، کسی نمی‌تواند نفت را بخرد و قیمت منفی می‌شود».ناصری می‌گوید: «اغلب کسانی که دست به فروش با قیمت منفی 40 دلاری زدند، تجار تازه‌کاری بودند که به مشاوره‌ها دسترسی نداشتند یا از آنها بهره‌مند نشده بودند، وگرنه این پیش‌بینی پیش‌تر صورت گرفته بود. آنها باید حداقل از هفته‌های گذشته برگه‌های خود را می‌فروختند و نمی‌گذاشتند در روز آخر نسبت به فروش آن اقدام کنند. این تجار مجبور شدند به فروش آن در هر قیمتی تن بدهند. برای همین نرخ قیمت نفت آمریکا نزولی شد و با سرعت بالایی نسبت به نفت برنت و نفت دوبی در بازارهای آتی ریزش کرد».مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین‌المللی فکتزگلوبال انرژی یادآوری می‌کند که این قیمت برای معاملات آتی بوده و ارتباطی با قیمت کنونی نفت در آمریکا ندارد. همان نفتی که در معاملات واقعی دیروز با افت 22درصدی البته به زیر 20 دلار سقوط کرد. او می‌گوید: «قرارداد آتی ماه ژوئن را هم نگاه کنید هنوز روی 20 دلار است. بنابراین آن قیمت واقعی نفت در آمریکا است».ناصری با بیان اینکه منفی‌شدن قیمت در بازارهای فیزیکی هم اتفاق می‌افتد و پیش‌تر هم رخ داده، توضیح می‌دهد: «قیمت کالا در بازار فیزیکی هم بارها منفی شده که گاهی یک یا چند ماه بود. برای نمونه قیمت گاز مایع (LPG) یا همان پروپان و بوتان در کانادا منفی بوده است. در بخش‌هایی از کانادا، در حین تولید گاز، گاز مایع پروپان و بوتان تولید می‌شود که برای آنها محصول جانبی است. این محصول در کانادا خریداری ندارد و به همین دلیل حتی در هر گالون، منفی 15 سنت هم معامله می‌شود اما همان محصول در آمریکا در هر گالون 49 سنت خریدار دارد. بااین‌حال چون دسترسی به ریل برای جابه‌جایی برای تولیدکنندگان کانادایی وجود ندارد، ترجیح می‌دهند این کالا را با قیمت منفی به فروش برسانند که برای ذخیره آن به مشکل برنخورند».
آیا نمی‌توان نفت را در ذخایر استراتژیک ذخیره کرد؟
احتمالا مهم‌ترین پرسش آن باشد که اگر اکنون ذخایر نفتی در سراسر جهان از آمریکا گرفته تا هند و چین و سایر کشورها رو به اتمام است و نفت روی کشتی هم محدودیتی برای ذخیره دارد، چرا کشورها به ذخایر استراتژیک خود مراجعه نمی‌کنند؟
ناصری دراین‌باره توضیح می‌دهد که تصمیم‌گیری درباره ذخایر استراتژیک مانند بازار، با سرعت بالا رخ نمی‌دهد و دولت و مجلس در هر کشور باید نسبت به آن تصمیم‌گیری کنند که زمان‌بر است. او می‌گوید: «در آمریکا برنامه 10ساله داشتند که ذخایر استراتژیک آمریکا را پایین بیاورند، زیرا تقاضای نفت بالا بود اما با توجه به اتفاق‌های رخ‌داده و رکود سنگین اقتصادی پیش‌بینی شده، در سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) و در اجلاس گروه 20، تصمیم گرفته شد تا کشورها نفت را از بازار جمع کنند و با ذخیره‌سازی 200 میلیون بشکه در طول شش ماه در ذخایر استراتژیک خود، به قیمت نفت در جهان کمک کنند اما مشکل آن است که این ذخایر کافی نیستند زیرا اکنون با مازاد نفت 30میلیون بشکه‌ای در روز مواجهیم و به‌این‌ترتیب به‌سرعت، ظرفیت ذخایر به اتمام می‌رسد».
سقوط، سرنوشت تمامی نفت‌ها در جهان
این کارشناس بین‌المللی انرژی یادآور می‌شود: «بازار آمریکا شفاف است و به همین دلیل ریزش شدید نرخ نفت در بازار آتی به‌خوبی دیده شد. اتفاق مشابهی را در بازارهای نفت برنت و دوبی در ماه‌های آینده شاهد خواهیم بود و ممکن است قیمت نفت به زیر 5 دلار یا حتی مشابه همین ارقام برسد».
او علت را این‌گونه شرح می‌دهد: «در گذشته اوپک می‌توانست بازار را کنترل کند اما اکنون نمی‌تواند زیرا شرکت‌های خصوصی در آمریکا به اندازه سه تا چهار کشور تولیدکننده نفت در اوپک، تولید نفت دارند و با این روند، همواره با مازاد نفت مواجه بوده‌ایم. بنابراین سقوط قیمت نفت در روز دوشنبه معاملات کاغذی آمریکا، یکی از شوک‌هایی بود که به بازار در معنای بزرگ‌تر وارد شد و ترس را در بین آنها همه‌گیر کرد».
شوخی تولیدکنندگان با نفت
میشل تران، مدیر مؤسسه گلوبال انرژی در این زمینه به بلومبرگ گفت: «در کوتاه‌مدت برای متوقف‌کردن روند نزولی قیمت نفت در معاملات آتی نمی‌توان کار چندانی انجام داد. پالایشگاه‌ها در حرکتی تاریخی از پذیرش بشکه‌های نفتی خودداری می‌کنند و درحالی‌که منابع ذخیره نفت پر شده است، تا شرایط به حالت عادی بازگردد یا ویروس کرونا از بین برود ضربات سخت‌تری به تولیدکنندگان وارد می‌شود».
تمامی این رخدادها نشان می‌دهد که بازار نفت به توافقی که در این مدت با عنوان توافق تاریخی از آن یاد شد و توافق بر سر کاهش حدود 16 میلیون بشکه در روز از سوی کشورهای اوپک‌پلاس، کشورهای OECD و آمریکا و چند کشور دیگر بود هم هیچ امیدی ندارد و البته به نظر می‌رسد که چنین توافقی درحالی‌که روزانه با حدود 30 میلیون بشکه مازاد مواجه هستیم، چیزی شبیه به شوخی باشد.