عمارت کلاهفرنگي از انتقاد بينتيجه قاليباف تا موزه اسلحه
معصومه اصغري : عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد پس از چندين دهه خاموشي و کزکردن در گوشهاي از پادگان عشرتآباد، در سال 94 چند ماهي در صدر اخبار بود و بعد دوباره در خاموشي فرو رفت. علت خبر هم خود عمارت سوخته و متروکهشده عشرتآباد نبود. قرار بود عمارتي از سوي سپاه در حريم اين سازه ثبت ملي شده ساخته شود که قدش از قد آن بالاتر بزند و همين امر موضوع مناقشه و اختلافاتي شد؛ اما حالا بعد از آن اختلافات و تفاهمنامههاي روي زمين مانده، شورا و شهرداري و سپاه به دنبال تفاهمنامهاي جديد براي مرمت اين بناي تاريخي و سياسي هستند.
عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد بنايي زيبا و منحصربهفرد و متعلق به بيش از 240 سال قبل است که به فرمان ناصرالدينشاه ساخته شد. گفته ميشود که اين عمارت برادر دوقلوي شمسالعماره است؛ اما حالا از آن قامت منحصربهفرد بنايي چهارطبقه و متروکه باقي مانده که اگر از حاشيه اتوبان صيادشيرازي به سمت ميدان سپاه گذر کنيد، ميتوانيد نمايي دور از آن را در پسِ چهره ساختمان تمامشده سپاه ببينيد. اين اثر تاريخي فروردين ۱۳۴۶، در فهرست آثار ملي ثبت شده؛ اما از مجموعه خانهها و حوض و فضاي داخلي و بيروني و باغهاي اطرافش چيزي باقي نمانده و محدوده در و ديوار وروديهاي اين ساختمان هم براساس مشاهدات خبرنگار «شرق» بارها با گچ و سيمان و آجر مسدود شده و ديوارها و گچبريها و کاغذديواريهاي آن از بين رفته و سوختهاند.دي 92 بود که خبرنگاران به لطف تهرانگردي رئيس شوراي شهر وقت، احمد مسجدجامعي، پس از ۳۵ سال از عمارت کلاهفرنگي در عشرتآباد ديدن کردند. در آن زمان مسئولان شورا و شهرداري و نمايندگاني از سپاه با همان جو خبري آن روز، از لزوم سر پا نگهداشتن اين بناي تاريخي و ارزشمند صحبت کردند و حتي يک تفاهمنامه سهجانبه ميان ميراث فرهنگي
تهران، شوراي شهر و مسئولان پادگان وليعصر (عج) امضا شد و توافقاتي براي تبديل اين ساختمان براي مکاني فرهنگي و عام با ورودي مجزا مطرح شد که البته هرگز به نتيجهاي هم نرسيد؛ اما شهريور 94 در پادگان عشرتآباد اتفاقي رخ داد که برخلاف همه توافقات و اصول حفاظتي از بناهاي تاريخي اينمدلي بود. ماجرا از اين قرار بود که در ضلع جنوبي پادگان بدون توجه و رعايت حريم بناي تاريخي و ملي کلاهفرنگي، يکباره تيرآهنهاي بلندي براي برپايي يک ساختمان بزرگ و مرتفع در مقابل عمارت کلاهفرنگي کاشته شد و خيلي زود اين عمارت آهني بالاتر از اين بناي تاريخی قد کشيد.وقتي سازه بالا رفت و چهره عمارت عشرتآباد را پوشاند و نماي ارتفاعات تهران را از ميدان سپاه گرفت، مسئولان شهري يکييکي صدايشان بلند شد و براي مدت محدودی جلوي ساختوساز در آن را گرفتند. در ابتدا کيانوش تکلو، مدير وقت دفتر حقوقي و املاک اداره کل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران، گفت که دادسراي نظامي تهران حکم توقف هر نوع ساختوساز در حريم منظري «عمارت کلاهفرنگي» واقع در پادگان «عشرتآباد» را ابلاغ کرده است. در ادامه شورايعالي شهرسازي و معماري حکم توقف براي ساختوساز در اراضي
شمال ميدان سپاه را اعلام کرد. براساساین، شورايعالي شهرسازي و معماري ايران با تأكيد بر اينکه عمارت تاريخي عشرتآباد براي استفاده عموم مهيا ميشود، مصوب کرده بود: عمليات ساختماني در محدوده عمارت متوقف و نقشهها مجدد با توجه به ضوابط پهنه و ضوابط ميراث فرهنگي بازنگري و اصلاح شود. در اين مصوبه وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح نيز درباره هماهنگي، با هدف رعايت موازين قانوني همهجانبه برای گردش کار احداثات در داخل محدوده پادگانهاي کشور و شهر تهران اقدام کرده و موظف به گرفتن پروانه براساس طرحهاي توسعه و عمران براي احداثات عظيم در زمينهاي با کاربري نظامي-انتظامي شد. در مصوبه شورايعالي شهرسازي و معماري که بايد حسن ختام اين ماجرا ميبود، تأكيد شده بود بايد ارتفاع سازه سپاه در کنار عمارت عشرتآباد به کمتر از ۱۶ متر که ارتفاع اين عمارت تاريخي است، برسد تا بتواند تکميل شود. در واکنش به اين اقدام مسئولان مختلفي صحبت کردند؛ ازجمله محمدجعفر منتظري، رئيس وقت سازمان ديوان عدالت اداري، با اعلام مخالفت خود با ساختوساز در ميدان سپاه اعلام کرده بود که جلوی اين تخلف را خواهد گرفت. دراينميان اظهارات متناقض مسئولان
شهرداري و سپاه درباره مجوزهاي لازم براي اين ساختوساز ادامه داشت و هرکدام از منظري حقبهجانب صحبت ميکردند. معاون وقت شهردار (پيمان پشمچيزاده) و رئيس شوراي شهر (مهدي چمران) بر غيرمجازبودن اين سازه و نبود توافق تأكيد داشتند و از آن سو محمدرضا يزدي، معاون حقوقي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، در آن زمان نامهاي از امور مناطق شهرداري تهران دارد که به سپاه پاسداران اعلام کرده «مجاز به انجام اقدامات لازم» در اين پروژه است.
اما کمي بعد محمدباقر قاليباف، شهردار وقت تهران، در صفحه شخصي خود در اينستاگرام به صورت جدي به اين موضوع پرداخت. او با ابراز تأسف از ساختوساز در حريم بناي تاريخي کلاهفرنگي گفته که از سپاه پاسداران انتظار ميرود براي حفظ حقوق عمومي و احترام به قانون، اين ساختوساز را متوقف و آن را تخريب کند. او نوشت که سپاه براي ساختوساز در حريم عمارت تاريخي کلاهفرنگي قوانين را رعايت نکرده است و افزود: بنده اگر جاي اين دوستان و همرزمان سابقم بودم، نهفقط جلوي احداث اين سازه غولآسا را ميگرفتم؛ بلکه راهي هم براي بازديد همه مردم به عمارت تاريخي کلاهفرنگي باز ميکردم. مديريت شهري تهران، دادگاه نظامي و رئيس ديوان عدالت اداري، مخالفت قانوني و حتي دلسوزانه خود را با ادامه ساخت اين بنا اعلام کردهاند؛ ولي متأسفانه همچنان کار ساختوساز اين ساختمان ادامه دارد که در ادامه اين واکنشها محمدرضا يزدي، معاون وقت امور حقوقي و مجلس سپاه، در واکنش به اظهارات اينستاگرامي محمدباقر قاليباف، مبني بر توقف ساختوساز در پادگان وليعصر گفت: به دستور سردار جعفري، فرمانده وقت سپاه، مقرر شده است تا تعداد طبقاتي از اين سازه که در درخواست
اوليه سپاه از شهرداري تهران نبوده، کاهش پيدا کند که ميزان کاهش طبقات متعاقبا اعلام خواهد شد. او همچنين از برگزاري جلسه با شوراي شهر و مجمع نمايندگان تهران براي ارائه گزارش درباره آخرين اقدامات سپاه در اين پروژه خبر داد.
اما در ادامه سپاه کار خود را پيش برد و اگرچه براساس ضوابط ميراث فرهنگي، ساختمان جديد با ارتفاع بيش از ۳۰ متر و ۱۴ طبقه، در حريم ۷۰متري بناي تاريخي «عشرتآباد» بايد به ۱۶ متر کاهش پيدا ميکرد؛ اما درنهايت با پيگيريهای قاليباف، شهردار وقت تهران، او اعلام کرد که ارتفاع عمارت سپاه با رعايت مباحث مربوط به موضوع ميراث فرهنگي با حداکثر هفت طبقه توافق شده است.
در ميانه اين هياهوهاي خبري هنوز هم البته خبري از مرمت عمارت عشرتآباد نبود و تا امروز يعني پنج يا شش سال بعد هنوز هم اين عمارت در همان گوشه و پشت ديوارها و نماي عمارت سپاه باقي مانده و گويا دوباره مسئولان شهري يادشان افتاده اين عمارت وجود دارد. حالا هم دوباره يک عضو کميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر تهران بازديدي از اين عمارت داشته و از توافقي جديد با سپاه تهران (سپاه محمد رسولالله) و مديريت شهري براي مرمت عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد خبر داده است.
حجت نظري گفته است در صحبتهايي که با سردار يزدي، فرمانده سپاه محمد رسولالله، انجام شد، متوجه شديم سپاه نيز از مرمت عمارت کلاهفرنگي، معروف به عشرتآباد که در داخل پادگان سپاه قرار دارد، استقبال ميکند. به نظر ميرسد بعد از مرمت ميتوان اين عمارت را در راستاي تعامل با فضاي شهر، در معرض ديد عموم قرار داد. البته ازآنجاييکه اين عمارت در داخل پادگان سپاه قرار دارد، ممکن است بازديد از اين عمارت در روزهاي خاصي از هفته براي عموم مردم امکانپذير باشد. او گفته بهزودي قرار است تفاهمنامهاي جديد بين شهرداري و سپاه محمد رسولالله امضا شود و سازمان زيباسازي بهعنوان مجري طرح، در گام اول ارزيابيهاي فني نحوه مرمت را انجام دهد و بعد از آن با برگزاري مناقصه مجري اصلي مرمت عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد مشخص خواهد شد. او گفته که احتمالا اين عمارت را بعد از مرمت به موزه «سلاح» تبديل خواهند کرد؛ اما تصميم نهايي را بايد به بعد از مرمت عمارت موکول کرد.
معصومه اصغري : عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد پس از چندين دهه خاموشي و کزکردن در گوشهاي از پادگان عشرتآباد، در سال 94 چند ماهي در صدر اخبار بود و بعد دوباره در خاموشي فرو رفت. علت خبر هم خود عمارت سوخته و متروکهشده عشرتآباد نبود. قرار بود عمارتي از سوي سپاه در حريم اين سازه ثبت ملي شده ساخته شود که قدش از قد آن بالاتر بزند و همين امر موضوع مناقشه و اختلافاتي شد؛ اما حالا بعد از آن اختلافات و تفاهمنامههاي روي زمين مانده، شورا و شهرداري و سپاه به دنبال تفاهمنامهاي جديد براي مرمت اين بناي تاريخي و سياسي هستند.
عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد بنايي زيبا و منحصربهفرد و متعلق به بيش از 240 سال قبل است که به فرمان ناصرالدينشاه ساخته شد. گفته ميشود که اين عمارت برادر دوقلوي شمسالعماره است؛ اما حالا از آن قامت منحصربهفرد بنايي چهارطبقه و متروکه باقي مانده که اگر از حاشيه اتوبان صيادشيرازي به سمت ميدان سپاه گذر کنيد، ميتوانيد نمايي دور از آن را در پسِ چهره ساختمان تمامشده سپاه ببينيد. اين اثر تاريخي فروردين ۱۳۴۶، در فهرست آثار ملي ثبت شده؛ اما از مجموعه خانهها و حوض و فضاي داخلي و بيروني و باغهاي اطرافش چيزي باقي نمانده و محدوده در و ديوار وروديهاي اين ساختمان هم براساس مشاهدات خبرنگار «شرق» بارها با گچ و سيمان و آجر مسدود شده و ديوارها و گچبريها و کاغذديواريهاي آن از بين رفته و سوختهاند.دي 92 بود که خبرنگاران به لطف تهرانگردي رئيس شوراي شهر وقت، احمد مسجدجامعي، پس از ۳۵ سال از عمارت کلاهفرنگي در عشرتآباد ديدن کردند. در آن زمان مسئولان شورا و شهرداري و نمايندگاني از سپاه با همان جو خبري آن روز، از لزوم سر پا نگهداشتن اين بناي تاريخي و ارزشمند صحبت کردند و حتي يک تفاهمنامه سهجانبه ميان ميراث فرهنگي
تهران، شوراي شهر و مسئولان پادگان وليعصر (عج) امضا شد و توافقاتي براي تبديل اين ساختمان براي مکاني فرهنگي و عام با ورودي مجزا مطرح شد که البته هرگز به نتيجهاي هم نرسيد؛ اما شهريور 94 در پادگان عشرتآباد اتفاقي رخ داد که برخلاف همه توافقات و اصول حفاظتي از بناهاي تاريخي اينمدلي بود. ماجرا از اين قرار بود که در ضلع جنوبي پادگان بدون توجه و رعايت حريم بناي تاريخي و ملي کلاهفرنگي، يکباره تيرآهنهاي بلندي براي برپايي يک ساختمان بزرگ و مرتفع در مقابل عمارت کلاهفرنگي کاشته شد و خيلي زود اين عمارت آهني بالاتر از اين بناي تاريخی قد کشيد.وقتي سازه بالا رفت و چهره عمارت عشرتآباد را پوشاند و نماي ارتفاعات تهران را از ميدان سپاه گرفت، مسئولان شهري يکييکي صدايشان بلند شد و براي مدت محدودی جلوي ساختوساز در آن را گرفتند. در ابتدا کيانوش تکلو، مدير وقت دفتر حقوقي و املاک اداره کل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران، گفت که دادسراي نظامي تهران حکم توقف هر نوع ساختوساز در حريم منظري «عمارت کلاهفرنگي» واقع در پادگان «عشرتآباد» را ابلاغ کرده است. در ادامه شورايعالي شهرسازي و معماري حکم توقف براي ساختوساز در اراضي
شمال ميدان سپاه را اعلام کرد. براساساین، شورايعالي شهرسازي و معماري ايران با تأكيد بر اينکه عمارت تاريخي عشرتآباد براي استفاده عموم مهيا ميشود، مصوب کرده بود: عمليات ساختماني در محدوده عمارت متوقف و نقشهها مجدد با توجه به ضوابط پهنه و ضوابط ميراث فرهنگي بازنگري و اصلاح شود. در اين مصوبه وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح نيز درباره هماهنگي، با هدف رعايت موازين قانوني همهجانبه برای گردش کار احداثات در داخل محدوده پادگانهاي کشور و شهر تهران اقدام کرده و موظف به گرفتن پروانه براساس طرحهاي توسعه و عمران براي احداثات عظيم در زمينهاي با کاربري نظامي-انتظامي شد. در مصوبه شورايعالي شهرسازي و معماري که بايد حسن ختام اين ماجرا ميبود، تأكيد شده بود بايد ارتفاع سازه سپاه در کنار عمارت عشرتآباد به کمتر از ۱۶ متر که ارتفاع اين عمارت تاريخي است، برسد تا بتواند تکميل شود. در واکنش به اين اقدام مسئولان مختلفي صحبت کردند؛ ازجمله محمدجعفر منتظري، رئيس وقت سازمان ديوان عدالت اداري، با اعلام مخالفت خود با ساختوساز در ميدان سپاه اعلام کرده بود که جلوی اين تخلف را خواهد گرفت. دراينميان اظهارات متناقض مسئولان
شهرداري و سپاه درباره مجوزهاي لازم براي اين ساختوساز ادامه داشت و هرکدام از منظري حقبهجانب صحبت ميکردند. معاون وقت شهردار (پيمان پشمچيزاده) و رئيس شوراي شهر (مهدي چمران) بر غيرمجازبودن اين سازه و نبود توافق تأكيد داشتند و از آن سو محمدرضا يزدي، معاون حقوقي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، در آن زمان نامهاي از امور مناطق شهرداري تهران دارد که به سپاه پاسداران اعلام کرده «مجاز به انجام اقدامات لازم» در اين پروژه است.
اما کمي بعد محمدباقر قاليباف، شهردار وقت تهران، در صفحه شخصي خود در اينستاگرام به صورت جدي به اين موضوع پرداخت. او با ابراز تأسف از ساختوساز در حريم بناي تاريخي کلاهفرنگي گفته که از سپاه پاسداران انتظار ميرود براي حفظ حقوق عمومي و احترام به قانون، اين ساختوساز را متوقف و آن را تخريب کند. او نوشت که سپاه براي ساختوساز در حريم عمارت تاريخي کلاهفرنگي قوانين را رعايت نکرده است و افزود: بنده اگر جاي اين دوستان و همرزمان سابقم بودم، نهفقط جلوي احداث اين سازه غولآسا را ميگرفتم؛ بلکه راهي هم براي بازديد همه مردم به عمارت تاريخي کلاهفرنگي باز ميکردم. مديريت شهري تهران، دادگاه نظامي و رئيس ديوان عدالت اداري، مخالفت قانوني و حتي دلسوزانه خود را با ادامه ساخت اين بنا اعلام کردهاند؛ ولي متأسفانه همچنان کار ساختوساز اين ساختمان ادامه دارد که در ادامه اين واکنشها محمدرضا يزدي، معاون وقت امور حقوقي و مجلس سپاه، در واکنش به اظهارات اينستاگرامي محمدباقر قاليباف، مبني بر توقف ساختوساز در پادگان وليعصر گفت: به دستور سردار جعفري، فرمانده وقت سپاه، مقرر شده است تا تعداد طبقاتي از اين سازه که در درخواست
اوليه سپاه از شهرداري تهران نبوده، کاهش پيدا کند که ميزان کاهش طبقات متعاقبا اعلام خواهد شد. او همچنين از برگزاري جلسه با شوراي شهر و مجمع نمايندگان تهران براي ارائه گزارش درباره آخرين اقدامات سپاه در اين پروژه خبر داد.
اما در ادامه سپاه کار خود را پيش برد و اگرچه براساس ضوابط ميراث فرهنگي، ساختمان جديد با ارتفاع بيش از ۳۰ متر و ۱۴ طبقه، در حريم ۷۰متري بناي تاريخي «عشرتآباد» بايد به ۱۶ متر کاهش پيدا ميکرد؛ اما درنهايت با پيگيريهای قاليباف، شهردار وقت تهران، او اعلام کرد که ارتفاع عمارت سپاه با رعايت مباحث مربوط به موضوع ميراث فرهنگي با حداکثر هفت طبقه توافق شده است.
در ميانه اين هياهوهاي خبري هنوز هم البته خبري از مرمت عمارت عشرتآباد نبود و تا امروز يعني پنج يا شش سال بعد هنوز هم اين عمارت در همان گوشه و پشت ديوارها و نماي عمارت سپاه باقي مانده و گويا دوباره مسئولان شهري يادشان افتاده اين عمارت وجود دارد. حالا هم دوباره يک عضو کميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر تهران بازديدي از اين عمارت داشته و از توافقي جديد با سپاه تهران (سپاه محمد رسولالله) و مديريت شهري براي مرمت عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد خبر داده است.
حجت نظري گفته است در صحبتهايي که با سردار يزدي، فرمانده سپاه محمد رسولالله، انجام شد، متوجه شديم سپاه نيز از مرمت عمارت کلاهفرنگي، معروف به عشرتآباد که در داخل پادگان سپاه قرار دارد، استقبال ميکند. به نظر ميرسد بعد از مرمت ميتوان اين عمارت را در راستاي تعامل با فضاي شهر، در معرض ديد عموم قرار داد. البته ازآنجاييکه اين عمارت در داخل پادگان سپاه قرار دارد، ممکن است بازديد از اين عمارت در روزهاي خاصي از هفته براي عموم مردم امکانپذير باشد. او گفته بهزودي قرار است تفاهمنامهاي جديد بين شهرداري و سپاه محمد رسولالله امضا شود و سازمان زيباسازي بهعنوان مجري طرح، در گام اول ارزيابيهاي فني نحوه مرمت را انجام دهد و بعد از آن با برگزاري مناقصه مجري اصلي مرمت عمارت کلاهفرنگي عشرتآباد مشخص خواهد شد. او گفته که احتمالا اين عمارت را بعد از مرمت به موزه «سلاح» تبديل خواهند کرد؛ اما تصميم نهايي را بايد به بعد از مرمت عمارت موکول کرد.