راهکار اسلام برای کاهش فقر و نابرابری
سيدابوالفضل ميرقاسمي . فعال مدنی
عوامل زیادی سبب تخریب سرزمین، كاهش حاصلخيزي اراضي و در نتیجه کاهش درآمد بهره‌برداران محلی مي‌شود. علل تخريب سرزمين را مي‌توان به سه دسته كلي جهل و ناآگاهی بهره‌برداران و نحوه برخورد آزمندان و نيازمندان (افراد فقير و كم‌درآمد) با منابع طبيعي و محیط زیست تقسيم‌بندي کرد.يكي از راه‌حل‌هاي اصولي براي مقابله با تخريب سرزمين و حفاظت از منابع طبيعي، همانا ايجاد اشتغال، افزايش درآمد و بهبود معيشت بهره‌برداران محلي (به‌نوعي فقرزدایي) است. در تجربيات جهاني، به روش‌هاي متعددی برای کاهش فقر اشاره شده است، ولی موضوعي كه كمتر به آن توجه شده، استفاده از راهکارهای ارائه‌شده ازسوی ادیان توحیدی در زمینه فقرزدایي و ايجاد قسط و عدل است. آموزه‌هاي دين مبين اسلام حاكي از دستورات و سفارش‌های متعددي است كه چنانچه به‌شكل صحيح و درست، معرفي، تبيين و پياده‌سازي شوند، به فضل الهي، بسياري از مشكلات اقتصادي جامعه حل و فقر و نابرابری ریشه‌کن خواهد شد.اسلام همه مسلمانان را مسئول دانسته و سازوکارهای زیادی برای کاهش فقر ارائه داده است از قبیل: پرداخت خمس و زكات، صدقه‌دادن، وقف (باقیات‌صالحات)، نذورات، هبه‌كردن، قرض‌دادن (قرض‌الحسنه)، صله‌رحم، رد مظالم، پرداخت وجوهاتی به‌منظور خيرات براي اموات، پرداخت دیه و یا کفاره گناهان، لزوم توجه و برطرف‌کردن حاجات سایر مسلمان در هر نقطه‌‌ای از جهان به‌ویژه همسايگان و خويشاوندان.از طرف ديگر، اسلام ضمن توصیه به مسلمانان برای رعایت انصاف و مروت در معاملات و طلب خیروبرکت از خداوند، به‌منظور پيشگيري از وقوع بعضي معضلات اقتصادي، اقداماتي نظير دروغ‌گویی و قسم دروغ، رباخواری، تقلب و غش در معامله، كم‌فروشي، گران‌فروشي، احتكار کالا و نظایر آن را تقبیح و حتی محكوم (حرام و غيرمشروع) کرده است.اسلام دین جامع‌نگری است و ضمن قائل‌شدن به رابطه خواهری و برادری در بین همه مسلمانان، پيشرفت و توسعه را همراه با صلح، عدالت و آرامش برای کل بشریت می‌خواهد. به‌منظور تشویق مسلمانان به انجام کار خیر و خداپسندانه، احادیث زیادی وجود دارد؛ برای مثال، «هرکس حاجت برادر مسلمانش را برآورده کند، خداوند هفتاد حاجت وی را برآورده می‌کند». به نظر می‌رسد که خداوند حکیم، فقرزدایی و کمک به مستمندان را وسیله‌‌ای برای رشد و تعالی انسان‌ها قرار داده است. هرچند داشتن مال و ثروت، دلبستگی و وابستگی می‌آورد، ولی مؤمنان با بخشیدن بخشی از اموال و ثروت خود در راه رضای الهی، هم به درجات بالاتری از ایمان و کمالات معنوی می‌رسند و هم از شادشدن برادران و خواهران مسلمان خویش (یا حتی شادشدن انسان‌های محروم غیرمسلمان)، شاد و خرسند می‌شوند. مطمئنا چهره زشت و ناپسند فقر و محرومیت، مانع خوشحالی و شادکامی واقعی انسان‌های آزاده و فهیم است. خوشبختانه افراد ثروتمندی در جهان هستند که به این مهم پی برده و براساس اصول انسانیت و شرافت، مؤسسات خیریه و بشردوستانه‌‌ای را برای مقابله با فقر و محرومیت (در اشکال مختلف آن) تأسیس کرده‌اند یا در موقع بروز بحران‌ها و بلایای طبیعی، کمک‌های نقدی و جنسی قابل ملاحظه‌ای را به آسیب‌دیدگان اختصاص می‌دهند.انتظار می‌رود مراكز علمي- تخصصي مربوط به حوزه‌های علميه و دانشگاه‌ها، با استفاده از منابع غني اسلامي، راهکارهاي پیشنهادی اسلام برای کاهش فقر و نابرابری را به دقت تبیین و تشریح کرده و به‌منظور استفاده ازسوی بخش‌هاي مختلف دولتي و غيردولتي، به جامعه معرفي کنند تا اثربخشی و کارآمدی آن اقدامات بیشتر شده و مشکلات فقر و محرومیت به‌تدریج مرتفع شوند. مطمئنا پیاده‌سازی موفق این راهکارها، ازسوی سایر کشورهای مسلمان الگوبرداری خواهد شد.
عوامل زیادی سبب تخریب سرزمین، كاهش حاصلخيزي اراضي و در نتیجه کاهش درآمد بهره‌برداران محلی مي‌شود. علل تخريب سرزمين را مي‌توان به سه دسته كلي جهل و ناآگاهی بهره‌برداران و نحوه برخورد آزمندان و نيازمندان (افراد فقير و كم‌درآمد) با منابع طبيعي و محیط زیست تقسيم‌بندي کرد.يكي از راه‌حل‌هاي اصولي براي مقابله با تخريب سرزمين و حفاظت از منابع طبيعي، همانا ايجاد اشتغال، افزايش درآمد و بهبود معيشت بهره‌برداران محلي (به‌نوعي فقرزدایي) است. در تجربيات جهاني، به روش‌هاي متعددی برای کاهش فقر اشاره شده است، ولی موضوعي كه كمتر به آن توجه شده، استفاده از راهکارهای ارائه‌شده ازسوی ادیان توحیدی در زمینه فقرزدایي و ايجاد قسط و عدل است. آموزه‌هاي دين مبين اسلام حاكي از دستورات و سفارش‌های متعددي است كه چنانچه به‌شكل صحيح و درست، معرفي، تبيين و پياده‌سازي شوند، به فضل الهي، بسياري از مشكلات اقتصادي جامعه حل و فقر و نابرابری ریشه‌کن خواهد شد.اسلام همه مسلمانان را مسئول دانسته و سازوکارهای زیادی برای کاهش فقر ارائه داده است از قبیل: پرداخت خمس و زكات، صدقه‌دادن، وقف (باقیات‌صالحات)، نذورات، هبه‌كردن، قرض‌دادن (قرض‌الحسنه)، صله‌رحم، رد مظالم، پرداخت وجوهاتی به‌منظور خيرات براي اموات، پرداخت دیه و یا کفاره گناهان، لزوم توجه و برطرف‌کردن حاجات سایر مسلمان در هر نقطه‌‌ای از جهان به‌ویژه همسايگان و خويشاوندان.از طرف ديگر، اسلام ضمن توصیه به مسلمانان برای رعایت انصاف و مروت در معاملات و طلب خیروبرکت از خداوند، به‌منظور پيشگيري از وقوع بعضي معضلات اقتصادي، اقداماتي نظير دروغ‌گویی و قسم دروغ، رباخواری، تقلب و غش در معامله، كم‌فروشي، گران‌فروشي، احتكار کالا و نظایر آن را تقبیح و حتی محكوم (حرام و غيرمشروع) کرده است.اسلام دین جامع‌نگری است و ضمن قائل‌شدن به رابطه خواهری و برادری در بین همه مسلمانان، پيشرفت و توسعه را همراه با صلح، عدالت و آرامش برای کل بشریت می‌خواهد. به‌منظور تشویق مسلمانان به انجام کار خیر و خداپسندانه، احادیث زیادی وجود دارد؛ برای مثال، «هرکس حاجت برادر مسلمانش را برآورده کند، خداوند هفتاد حاجت وی را برآورده می‌کند». به نظر می‌رسد که خداوند حکیم، فقرزدایی و کمک به مستمندان را وسیله‌‌ای برای رشد و تعالی انسان‌ها قرار داده است. هرچند داشتن مال و ثروت، دلبستگی و وابستگی می‌آورد، ولی مؤمنان با بخشیدن بخشی از اموال و ثروت خود در راه رضای الهی، هم به درجات بالاتری از ایمان و کمالات معنوی می‌رسند و هم از شادشدن برادران و خواهران مسلمان خویش (یا حتی شادشدن انسان‌های محروم غیرمسلمان)، شاد و خرسند می‌شوند. مطمئنا چهره زشت و ناپسند فقر و محرومیت، مانع خوشحالی و شادکامی واقعی انسان‌های آزاده و فهیم است. خوشبختانه افراد ثروتمندی در جهان هستند که به این مهم پی برده و براساس اصول انسانیت و شرافت، مؤسسات خیریه و بشردوستانه‌‌ای را برای مقابله با فقر و محرومیت (در اشکال مختلف آن) تأسیس کرده‌اند یا در موقع بروز بحران‌ها و بلایای طبیعی، کمک‌های نقدی و جنسی قابل ملاحظه‌ای را به آسیب‌دیدگان اختصاص می‌دهند.انتظار می‌رود مراكز علمي- تخصصي مربوط به حوزه‌های علميه و دانشگاه‌ها، با استفاده از منابع غني اسلامي، راهکارهاي پیشنهادی اسلام برای کاهش فقر و نابرابری را به دقت تبیین و تشریح کرده و به‌منظور استفاده ازسوی بخش‌هاي مختلف دولتي و غيردولتي، به جامعه معرفي کنند تا اثربخشی و کارآمدی آن اقدامات بیشتر شده و مشکلات فقر و محرومیت به‌تدریج مرتفع شوند. مطمئنا پیاده‌سازی موفق این راهکارها، ازسوی سایر کشورهای مسلمان الگوبرداری خواهد شد.