|

بحران کرونا و بی‌کاری در ایران

محمدحسن‌‌ زدا . ‌کارشناس تأمین اجتماعی


بحران کرونا از راه رسید، هرچند در ابتدا جدی گرفته نشد ولی به‌سرعت خود را به تمامی شئونات جامعه تحمیل کرد. یکی از مراکزی که مورد حمله مستقیم این ویروس قرار گرفت محیط کسب‌وکار بود؛ رستوران‌ها، هتل‌ها، شرکت‌های هوایی، خدمات مسافرتی، تولیدی‌های پوشاک و کفش، مراکز توزیع آجیل، قنادی‌ها، مراکز گردشگری و صنایع دستی و مجتمع‌های ورزشی-‌تفریحی بیشترین آسیب را از این بحران متحمل شدند. افراد بسیار زیادی مشاغل خود را از دست دادند و بی‌کار شدند. باوجود اینکه دولت در حوادث تأسف‌بار و غیرمنتظره ساختمان پلاسکو، معدن یورت و... با بحران بی‌کاری افراد در تیراژ بالا مواجه شده بود ولی به‌جای ایجاد یک سیستم منسجم و واحد و طراحی نظام هوشمند و به‌روزشده برای برخورد با حوادث مشابه قبلی، متأسفانه به حل موردی و بهتر بگوییم هیئتی حوادث فوق پرداخته و اینک در‌گیر حادثه‌ای با ابعاد بسیار وسیع‌تر و وحشتناک‌تر شده است و طبق معمول فاقد سیستم طراحی‌شده و آماده برای پاسخ‌گویی است.
کشورهایی که سیستم از پیش طراحی‌شده داشتند، اقداماتی را به این شرح برای کنترل و مدیریت بحران انجام دادند:
*آلمان: تخصیص ۵۰ میلیارد یورو برای پرداخت مستقیم به کسب‌وکارهای کوچک و افراد خوداشتغال در معرض ورشکستگی (حداکثر ۱۵ هزار یورو) ، تخصیص ۳.۷ میلیارد یورو برای پرداخت خدمات تأمین اجتماعی افراد شاغل و سایر اقدامات
*انگلیس: پوشش حقوق کارکنان شرکت‌های خصوصی تا سقف ماهانه ۲۵۰۰ پوند، پرداخت ۳۳۰ میلیارد پوند وام به کسب‌و‌کارها و سایر اقدامات.
*فرانسه: تضمین۳۰۰ میلیارد یورو برای اعطای وام به شرکت‌های بخش خصوصی از طریق اعتبارات بانکی، تخصیص هشت میلیارد یورو برای پرداخت دو ماه حقوق کارکنانی که به دلیل شرایط حاضر کار خود را از دست دادند و سایر اقدامات.
*دولت ایران اعلام کرد برای کنترل و مدیریت حوزه کسب‌وکار اقداماتی به شرح زیر انجام داده است:
-تصویب حدود صد هزار میلیارد تومان برای حمایت اقتصادی از اقشار آسیب‌پذیر کسب‌و‌کارها و بهداشت و درمان
-تخصیص بسته حمایتی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی برای یک‌ونیم میلیون خانوار بدون درآمد
-امهال سه‌ماهه در پرداخت بیمه، اقساط مشاغل آسیب‌دیده و وام‌های قرض‌الحسنه به زمان انتهای اقساط.
به گزارش خبرگزاری ایرنا و به گفته مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بی‌کاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دولت برای حمایت از معیشت کسانی که به اجبار در دوره شیوع کرونا کار خود را از دست داده‌اند، مبلغ پنج هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است که با تزریق به صندوق بیمه بی‌کاری، صرف حمایت از کسانی خواهد شد که با تعطیلی مشاغل در اپیدمی کرونا از ادامه کار بازمانده‌اند. طبق اعلام مراجع رسمی تاکنون حدود ۷۶۰ هزار نفر در ایران برای دریافت مقرری بی‌کاری ناشی از کرونا ثبت‌نام کرده‌اند و این در حالی است که مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی وضعیت اقتصادی ایران متأثر از بیماری کرونا تبعات آن را تا پایان سال جاری بی‌کاری دو تا شش میلیون نفر برآورد کرده و گفته تأثیرپذیری دهک‌های پایین بیشتر خواهد بود.
در ابتدا مقرر شد با توجه به اینکه صندوق بیمه بی‌کاری در سازمان تأمین اجتماعی مستقر است و بیش از ۲۵۰ هزار نفر مقرری‌بگیر دارد، پرداخت مقرری بی‌کاری افراد بی‌کارشده ناشی از بحران کرونا به این صندوق و به این سازمان واگذار شود اما قانون حاکم بر صندوق بیمه بی‌کاری اجازه پرداخت به افراد ذی‌ربط را آن‌طور‌که منجر به کنترل اوضاع شود، نمی‌داد؛ در اینجا به بخش‌هایی از قانون بیمه‌ بی‌کاری توجه
می‌کنیم:
طبق قانون بیمه بی‌کاری، افراد زیر از شمول قانون مستثنا هستند:
* بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی
*صاحبان حرف و مشاغل آزاد
*بیمه‌شدگان اختیاری
*اتباع خارجی
بی‌کار از نظر قانون «بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده بی‌کار شده و آماده کار باشد».
وفق ماده (6) قانون تأمین اجتماعی، بیمه‌شدگان بی‌کار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه‌ بی‌کاری را خواهند داشت:
الف) بیمه‌شده قبل از بی‌کارشدن حداقل شش‌ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره دو ماده (2) این قانون از شمول این بند مستثنا هستند.
ب) بیمه‌شده مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ بی‌کاری با اعلام مراتب بی‌کاری به واحدهای کار و امور‌ اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی یا مشابه آن اطلاع دهد (مراجعه پس از ۳۰ روز با عذر غیرموجه و با تشخیص هیئت حل اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود).
از طرفی دولت و دولت‌ها در پرداخت وعده‌های داده‌شده به سازمان کارنامه روشن و سفیدی ندارند و به همین دلیل تا تأمین اعتبار صورت بگیرد، بعید است سازمان تأمین اجتماعی از محل منابع خود شروع به پرداخت کند.
طبق ماده (5) قانون تأمین اجتماعی، حق بیمه بی‌کاری به میزان (سه درصد) مزد بیمه‌شده است که به‌طور‌کامل توسط کارفرما تأمین و پرداخت خواهد شد.
طبق گفته‌ها به نظر می‌رسد سازمان برنامه‌و‌بودجه خود متولی انجام کار شده ‌ و در خبرها آمده است که مبلغ پرداختی برای بیمه بی‌کاری کرونا الزاما طبق روال بیمه‌های بی‌کاری نیست و سازمان برنامه‌و‌بودجه با توجه به محدودیت در منابع یک‌سری اصلاحاتی را در نظر دارد که باید در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شود.
از آنجا که اعلام شده مصوبات ستاد ملی کرونا به‌منزله مصوبات شورای عالی امنیت ملی خواهد بود، تصمیم نهایی درباره مبلغی که باید به کارگران بابت بیمه بی‌کاری پرداخت شود از سوی ستاد مقابله با کرونا مصوب و اجرائی می‌شود؛ بنابراین کارگران بابت بیمه بی‌کاری الزاما همان مبلغ بیمه بی‌کاری عادی را دریافت نمی‌کنند.
در تاریخ 12 اردیبهشت‌ماه خبرگزاری تسنیم اعلام کرد به گفته مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بی‌کاری وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی امیدواریم در هفته آینده مبلغ بیمه بی‌کاری از سوی ستاد مقابله با کرونا نهایی شود.‌‌نزدیک به سه ماه از اعلام رسمی شروع بحران کرونا می‌گذرد و این به معنی آن است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت حداقل ۷۶۰ هزار نفر موفق شده‌اند از طریق خدمات غیرحضوری ثبت‌نام کنند؛ بماند افرادی که این امکان را نداشته‌اند، بی‌کار شده و فاقد درآمد هستند. آیا وقت آن نرسیده است که ایران اسلامی سیستمی داشته باشد که در این‌گونه موارد دچار انفعال و سردرگمی نباشد؟ تا کی باید آسیب‌دیدگان از این‌گونه حوادث منتظر اقدامات هیئتی مسئولان مربوطه باشند. پیشنهاد: در تبصره دو ماده (2) قانون بیمه بی‌کاری آمده است؛ بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث غیر‌مترقبه از قبیل: سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و... بیکار می‌شوند، با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه ‌بی‌کاری استفاده خواهند کرد. اضافه کردن یک تبصره به این ماده می‌تواند مشکل را برای همیشه حل کند. تبصره (3): سازمان مدیریت بحران کشور مسئول تهیه منابع و نحوه مصارف این ماده خواهد بود. آیین‌نامه این تبصره در مدت سه ماه از طرف سازمان مدیریت بحران و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی تهیه و به تصویب هیئت خواهد رسید.


بحران کرونا از راه رسید، هرچند در ابتدا جدی گرفته نشد ولی به‌سرعت خود را به تمامی شئونات جامعه تحمیل کرد. یکی از مراکزی که مورد حمله مستقیم این ویروس قرار گرفت محیط کسب‌وکار بود؛ رستوران‌ها، هتل‌ها، شرکت‌های هوایی، خدمات مسافرتی، تولیدی‌های پوشاک و کفش، مراکز توزیع آجیل، قنادی‌ها، مراکز گردشگری و صنایع دستی و مجتمع‌های ورزشی-‌تفریحی بیشترین آسیب را از این بحران متحمل شدند. افراد بسیار زیادی مشاغل خود را از دست دادند و بی‌کار شدند. باوجود اینکه دولت در حوادث تأسف‌بار و غیرمنتظره ساختمان پلاسکو، معدن یورت و... با بحران بی‌کاری افراد در تیراژ بالا مواجه شده بود ولی به‌جای ایجاد یک سیستم منسجم و واحد و طراحی نظام هوشمند و به‌روزشده برای برخورد با حوادث مشابه قبلی، متأسفانه به حل موردی و بهتر بگوییم هیئتی حوادث فوق پرداخته و اینک در‌گیر حادثه‌ای با ابعاد بسیار وسیع‌تر و وحشتناک‌تر شده است و طبق معمول فاقد سیستم طراحی‌شده و آماده برای پاسخ‌گویی است.
کشورهایی که سیستم از پیش طراحی‌شده داشتند، اقداماتی را به این شرح برای کنترل و مدیریت بحران انجام دادند:
*آلمان: تخصیص ۵۰ میلیارد یورو برای پرداخت مستقیم به کسب‌وکارهای کوچک و افراد خوداشتغال در معرض ورشکستگی (حداکثر ۱۵ هزار یورو) ، تخصیص ۳.۷ میلیارد یورو برای پرداخت خدمات تأمین اجتماعی افراد شاغل و سایر اقدامات
*انگلیس: پوشش حقوق کارکنان شرکت‌های خصوصی تا سقف ماهانه ۲۵۰۰ پوند، پرداخت ۳۳۰ میلیارد پوند وام به کسب‌و‌کارها و سایر اقدامات.
*فرانسه: تضمین۳۰۰ میلیارد یورو برای اعطای وام به شرکت‌های بخش خصوصی از طریق اعتبارات بانکی، تخصیص هشت میلیارد یورو برای پرداخت دو ماه حقوق کارکنانی که به دلیل شرایط حاضر کار خود را از دست دادند و سایر اقدامات.
*دولت ایران اعلام کرد برای کنترل و مدیریت حوزه کسب‌وکار اقداماتی به شرح زیر انجام داده است:
-تصویب حدود صد هزار میلیارد تومان برای حمایت اقتصادی از اقشار آسیب‌پذیر کسب‌و‌کارها و بهداشت و درمان
-تخصیص بسته حمایتی ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومانی برای یک‌ونیم میلیون خانوار بدون درآمد
-امهال سه‌ماهه در پرداخت بیمه، اقساط مشاغل آسیب‌دیده و وام‌های قرض‌الحسنه به زمان انتهای اقساط.
به گزارش خبرگزاری ایرنا و به گفته مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بی‌کاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دولت برای حمایت از معیشت کسانی که به اجبار در دوره شیوع کرونا کار خود را از دست داده‌اند، مبلغ پنج هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است که با تزریق به صندوق بیمه بی‌کاری، صرف حمایت از کسانی خواهد شد که با تعطیلی مشاغل در اپیدمی کرونا از ادامه کار بازمانده‌اند. طبق اعلام مراجع رسمی تاکنون حدود ۷۶۰ هزار نفر در ایران برای دریافت مقرری بی‌کاری ناشی از کرونا ثبت‌نام کرده‌اند و این در حالی است که مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی وضعیت اقتصادی ایران متأثر از بیماری کرونا تبعات آن را تا پایان سال جاری بی‌کاری دو تا شش میلیون نفر برآورد کرده و گفته تأثیرپذیری دهک‌های پایین بیشتر خواهد بود.
در ابتدا مقرر شد با توجه به اینکه صندوق بیمه بی‌کاری در سازمان تأمین اجتماعی مستقر است و بیش از ۲۵۰ هزار نفر مقرری‌بگیر دارد، پرداخت مقرری بی‌کاری افراد بی‌کارشده ناشی از بحران کرونا به این صندوق و به این سازمان واگذار شود اما قانون حاکم بر صندوق بیمه بی‌کاری اجازه پرداخت به افراد ذی‌ربط را آن‌طور‌که منجر به کنترل اوضاع شود، نمی‌داد؛ در اینجا به بخش‌هایی از قانون بیمه‌ بی‌کاری توجه
می‌کنیم:
طبق قانون بیمه بی‌کاری، افراد زیر از شمول قانون مستثنا هستند:
* بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی
*صاحبان حرف و مشاغل آزاد
*بیمه‌شدگان اختیاری
*اتباع خارجی
بی‌کار از نظر قانون «بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده بی‌کار شده و آماده کار باشد».
وفق ماده (6) قانون تأمین اجتماعی، بیمه‌شدگان بی‌کار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه‌ بی‌کاری را خواهند داشت:
الف) بیمه‌شده قبل از بی‌کارشدن حداقل شش‌ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره دو ماده (2) این قانون از شمول این بند مستثنا هستند.
ب) بیمه‌شده مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ بی‌کاری با اعلام مراتب بی‌کاری به واحدهای کار و امور‌ اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی یا مشابه آن اطلاع دهد (مراجعه پس از ۳۰ روز با عذر غیرموجه و با تشخیص هیئت حل اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود).
از طرفی دولت و دولت‌ها در پرداخت وعده‌های داده‌شده به سازمان کارنامه روشن و سفیدی ندارند و به همین دلیل تا تأمین اعتبار صورت بگیرد، بعید است سازمان تأمین اجتماعی از محل منابع خود شروع به پرداخت کند.
طبق ماده (5) قانون تأمین اجتماعی، حق بیمه بی‌کاری به میزان (سه درصد) مزد بیمه‌شده است که به‌طور‌کامل توسط کارفرما تأمین و پرداخت خواهد شد.
طبق گفته‌ها به نظر می‌رسد سازمان برنامه‌و‌بودجه خود متولی انجام کار شده ‌ و در خبرها آمده است که مبلغ پرداختی برای بیمه بی‌کاری کرونا الزاما طبق روال بیمه‌های بی‌کاری نیست و سازمان برنامه‌و‌بودجه با توجه به محدودیت در منابع یک‌سری اصلاحاتی را در نظر دارد که باید در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شود.
از آنجا که اعلام شده مصوبات ستاد ملی کرونا به‌منزله مصوبات شورای عالی امنیت ملی خواهد بود، تصمیم نهایی درباره مبلغی که باید به کارگران بابت بیمه بی‌کاری پرداخت شود از سوی ستاد مقابله با کرونا مصوب و اجرائی می‌شود؛ بنابراین کارگران بابت بیمه بی‌کاری الزاما همان مبلغ بیمه بی‌کاری عادی را دریافت نمی‌کنند.
در تاریخ 12 اردیبهشت‌ماه خبرگزاری تسنیم اعلام کرد به گفته مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بی‌کاری وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی امیدواریم در هفته آینده مبلغ بیمه بی‌کاری از سوی ستاد مقابله با کرونا نهایی شود.‌‌نزدیک به سه ماه از اعلام رسمی شروع بحران کرونا می‌گذرد و این به معنی آن است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت حداقل ۷۶۰ هزار نفر موفق شده‌اند از طریق خدمات غیرحضوری ثبت‌نام کنند؛ بماند افرادی که این امکان را نداشته‌اند، بی‌کار شده و فاقد درآمد هستند. آیا وقت آن نرسیده است که ایران اسلامی سیستمی داشته باشد که در این‌گونه موارد دچار انفعال و سردرگمی نباشد؟ تا کی باید آسیب‌دیدگان از این‌گونه حوادث منتظر اقدامات هیئتی مسئولان مربوطه باشند. پیشنهاد: در تبصره دو ماده (2) قانون بیمه بی‌کاری آمده است؛ بیمه‌شدگانی که به علت بروز حوادث غیر‌مترقبه از قبیل: سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و... بیکار می‌شوند، با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه ‌بی‌کاری استفاده خواهند کرد. اضافه کردن یک تبصره به این ماده می‌تواند مشکل را برای همیشه حل کند. تبصره (3): سازمان مدیریت بحران کشور مسئول تهیه منابع و نحوه مصارف این ماده خواهد بود. آیین‌نامه این تبصره در مدت سه ماه از طرف سازمان مدیریت بحران و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی تهیه و به تصویب هیئت خواهد رسید.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها