کرونا یک ریسک است یا یک عدم قطعیت؟-3
احمدرضا روشن.عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی
کرونا مسئولان کشورها را در موقعیتی قرار داده است که هر تصمیمی بگیرند، حاوی زیانهای قابل توجهی است. اگر قرنطینه سفت و سخت اجرا کنند فعالیتهای اقتصادی آسیب میبیند و اگر محدودیتهای مؤثری اِعمال نکنند، سلامتی شهروندان مورد مخاطره قرار میگیرد. اما در موضوعات مرتبط با جان و سلامتی انسانها، احتیاط شرط عقل است. احتمالا بهترین تصمیم، اِعمال قرنطینه شدید در کنار حمایت مالی دولتی و عمومی از نیروی کار، فعالان اقتصادی و نیز حمایت از مبتلایان کووید 19 و سایر گروههای در معرض خطر این ویروس است.
برای ایران، یک پیشنهاد، مصرفکردن افزایش بودجه کل کشور در سال 1399 برای مقابله با کروناست، یعنی مبلغی حدود 300 هزار میلیارد تومان (بودجه کل کشور در سال 1398 حدود 1/7 میلیون میلیارد تومان و در سال 1399 حدود دو میلیون میلیارد تومان است). البته بدیهی است که عملیشدن این پیشنهاد، یاری و مساعدت دریافتکنندگان بودجه را میطلبد. همیشه و به ویژه در وضعیتهای همراه با عدم قطعیت، حفظ سلامتی و تندرستی مردم بالاترین اولویت را دارد و دولتها و سایر سازمانهای عمومی و نهادها لازم است هر کاری میتوانند انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که شهروندان خود را سالم نگه میدارند و شیوع کرونا تا پیداشدن واکسن بیماری، به حداقل میرسد و بیشترین رسیدگی به بیماران کرونایی و نیز آسیبدیدگان اقتصادی کرونا به عمل میآید. در این زمینه، رایگانبودن، سهلالوصولبودن و مطمئنبودن تست کرونا یک اصل حیاتی است.
در عدم قطعیتها ما برای کاهش خطرات، با حفظ احتیاط با اصول و استراتژیهای کلی به پیش میرویم. هرچند از مؤثربودن راهحلها و اقداماتمان مطمئن نیستیم. عدم قطعیت کرونا ناشی از عدم قطعیت معرفتی نسبت به آن است. علم سرشار از عدم قطعیت معرفتی است. عدم قطعیت معرفتی ناشی از ناشناخته و پنهان بودن اطلاعات مهم و متغیرهای تأثیرگذار در کوتاهمدت و بلندمدت است. مثلا داروی رانیتیدین که یک داروی معروف و عمومی برای مداوای بیماریهای دستگاه گوارش است اخیرا و بعد از دهها سال استفاده، از رده خارج شد. رانیتیدین در سال 1981 میلادی وارد بازار مصرف شد اما در سال 2020 یعنی حدود 40 سال بعد شواهدی یافت شد که نشان میداد احتمالا این دارو سرطانزاست. البته در ایران، در ابتدا مسئولان وزارت بهداشت اظهار کردند که رانیتیدینهای موجود در بازار ایران مشکلی ندارد، اما بعدا دستور توقف تولید این دارو در کشور داده شد. عدم قطعیت معرفتی نسبت به کرونا، به دلیل عدم آگاهی از وجوه مختلف و تغییرپذیری آن است که منجر به غیرقابل پیشبینیبودن رفتار بعدی ویروس میشود. کرونا یک شوک بیسابقه بر دنیا وارد کرد و همه جهان را در یک ابهام فرو برد. رویارویی با
کرونا مثل مسابقه شطرنج نیست، چراکه شطرنج با احتمالات و ریسک همراه است. مبارزه با کرونا مثل مبارزه با موجود هوشمندی است که در عین حال، قدرت آن را نیز دارد که مثل یک گوریل ناگهان زیر میز شطرنج بزند. از این روی، لازم است در بازگشاییها و برداشتن محدودیتهای ناشی از کرونا بسیار با احتیاط عمل کرد.
هرچند ما نیازمند زمان، تخصص و پول برای غلبه بر کرونا هستیم، اما چارچوب فکری و روش تصمیمگیری مهمتر از اینهاست. حکمرانی خوب میتواند شاکله این چارچوب فکری و روش تصمیمگیری را به وجود آورد. حکمرانی خوب یعنی اینکه تصمیمسازی، تصمیمگیری، برنامهریزی، اجرا، نظارت، ارزیابی و بازنگری در این موارد با حضور ذینفعان بخش عمومی، بخش خصوصی و جامعه مدنی انجام شود. به علاوه، به لحاظ روششناسی، فرایند فکری بین متخصصان با رویکرد میانرشتگی میتواند کرونا ویروس را شکست دهد، چه اینکه کرونا یک مسئله فرارشتهای بوده و دارای ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و روانشناسی است و بسیاری از علوم غیرپزشکی هم باید در قالب یک گروه تخصصی به یافتن راهحلها کمک کنند. به همین ترتیب، غلبه بر کرونا نیازمند اشتراکگذاری تجربههای داخلی و خارجی است. به عنوان یک اصل، تعامل و همکاریهای چندجانبه بینسازمانی در داخل کشور و محافل علمی بینالمللی کشورهایی که در زمینه تحقیقات کرونایی نسبتا موفق بودهاند، باید تشویق و تقویت شود. به علاوه، لازم است بهرهگیری از توان علمی- تخصصی وزارت علوم و وزارت بهداشت و سایر سازمانهای دولتی و خصوصی
بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
ادامه دارد
کرونا مسئولان کشورها را در موقعیتی قرار داده است که هر تصمیمی بگیرند، حاوی زیانهای قابل توجهی است. اگر قرنطینه سفت و سخت اجرا کنند فعالیتهای اقتصادی آسیب میبیند و اگر محدودیتهای مؤثری اِعمال نکنند، سلامتی شهروندان مورد مخاطره قرار میگیرد. اما در موضوعات مرتبط با جان و سلامتی انسانها، احتیاط شرط عقل است. احتمالا بهترین تصمیم، اِعمال قرنطینه شدید در کنار حمایت مالی دولتی و عمومی از نیروی کار، فعالان اقتصادی و نیز حمایت از مبتلایان کووید 19 و سایر گروههای در معرض خطر این ویروس است.
برای ایران، یک پیشنهاد، مصرفکردن افزایش بودجه کل کشور در سال 1399 برای مقابله با کروناست، یعنی مبلغی حدود 300 هزار میلیارد تومان (بودجه کل کشور در سال 1398 حدود 1/7 میلیون میلیارد تومان و در سال 1399 حدود دو میلیون میلیارد تومان است). البته بدیهی است که عملیشدن این پیشنهاد، یاری و مساعدت دریافتکنندگان بودجه را میطلبد. همیشه و به ویژه در وضعیتهای همراه با عدم قطعیت، حفظ سلامتی و تندرستی مردم بالاترین اولویت را دارد و دولتها و سایر سازمانهای عمومی و نهادها لازم است هر کاری میتوانند انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که شهروندان خود را سالم نگه میدارند و شیوع کرونا تا پیداشدن واکسن بیماری، به حداقل میرسد و بیشترین رسیدگی به بیماران کرونایی و نیز آسیبدیدگان اقتصادی کرونا به عمل میآید. در این زمینه، رایگانبودن، سهلالوصولبودن و مطمئنبودن تست کرونا یک اصل حیاتی است.
در عدم قطعیتها ما برای کاهش خطرات، با حفظ احتیاط با اصول و استراتژیهای کلی به پیش میرویم. هرچند از مؤثربودن راهحلها و اقداماتمان مطمئن نیستیم. عدم قطعیت کرونا ناشی از عدم قطعیت معرفتی نسبت به آن است. علم سرشار از عدم قطعیت معرفتی است. عدم قطعیت معرفتی ناشی از ناشناخته و پنهان بودن اطلاعات مهم و متغیرهای تأثیرگذار در کوتاهمدت و بلندمدت است. مثلا داروی رانیتیدین که یک داروی معروف و عمومی برای مداوای بیماریهای دستگاه گوارش است اخیرا و بعد از دهها سال استفاده، از رده خارج شد. رانیتیدین در سال 1981 میلادی وارد بازار مصرف شد اما در سال 2020 یعنی حدود 40 سال بعد شواهدی یافت شد که نشان میداد احتمالا این دارو سرطانزاست. البته در ایران، در ابتدا مسئولان وزارت بهداشت اظهار کردند که رانیتیدینهای موجود در بازار ایران مشکلی ندارد، اما بعدا دستور توقف تولید این دارو در کشور داده شد. عدم قطعیت معرفتی نسبت به کرونا، به دلیل عدم آگاهی از وجوه مختلف و تغییرپذیری آن است که منجر به غیرقابل پیشبینیبودن رفتار بعدی ویروس میشود. کرونا یک شوک بیسابقه بر دنیا وارد کرد و همه جهان را در یک ابهام فرو برد. رویارویی با
کرونا مثل مسابقه شطرنج نیست، چراکه شطرنج با احتمالات و ریسک همراه است. مبارزه با کرونا مثل مبارزه با موجود هوشمندی است که در عین حال، قدرت آن را نیز دارد که مثل یک گوریل ناگهان زیر میز شطرنج بزند. از این روی، لازم است در بازگشاییها و برداشتن محدودیتهای ناشی از کرونا بسیار با احتیاط عمل کرد.
هرچند ما نیازمند زمان، تخصص و پول برای غلبه بر کرونا هستیم، اما چارچوب فکری و روش تصمیمگیری مهمتر از اینهاست. حکمرانی خوب میتواند شاکله این چارچوب فکری و روش تصمیمگیری را به وجود آورد. حکمرانی خوب یعنی اینکه تصمیمسازی، تصمیمگیری، برنامهریزی، اجرا، نظارت، ارزیابی و بازنگری در این موارد با حضور ذینفعان بخش عمومی، بخش خصوصی و جامعه مدنی انجام شود. به علاوه، به لحاظ روششناسی، فرایند فکری بین متخصصان با رویکرد میانرشتگی میتواند کرونا ویروس را شکست دهد، چه اینکه کرونا یک مسئله فرارشتهای بوده و دارای ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و روانشناسی است و بسیاری از علوم غیرپزشکی هم باید در قالب یک گروه تخصصی به یافتن راهحلها کمک کنند. به همین ترتیب، غلبه بر کرونا نیازمند اشتراکگذاری تجربههای داخلی و خارجی است. به عنوان یک اصل، تعامل و همکاریهای چندجانبه بینسازمانی در داخل کشور و محافل علمی بینالمللی کشورهایی که در زمینه تحقیقات کرونایی نسبتا موفق بودهاند، باید تشویق و تقویت شود. به علاوه، لازم است بهرهگیری از توان علمی- تخصصی وزارت علوم و وزارت بهداشت و سایر سازمانهای دولتی و خصوصی
بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
ادامه دارد