عید معنویت و تزکیت
مصطفی ایزدی-فعال فرهنگی
این روزها جهان اسلام در تب‌و‌تاب برگزاری مهم‌ترین جشن، به مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر است. ازآنجاکه در کشور ما یک جشن فراگیر و ایرانی به نام نوروز وجود دارد و آداب‌ورسوم ویژه‌اش بین همه ایرانیان، از هر قوم، زبان، مذهب، دین و اندیشه رایج است، عید فطر مانند دیگر کشور‌های اسلامی پرجنب‌و‌جوش نیست. بدیهی است نزد ما ایرانیان ارزش و اهمیت عید فطر از دیگر مردم سرزمین‌های اسلامی اگر بیشتر نباشد، کمتر نیست و منظورم از مقایسه صرفا تشریفات و مراسم پاسداشت آن و جشن شکوهمند آن است. برپایی نماز عید و پوشیدن بهترین لباس‌هایی که دارند و دید و بازدید‌ها در عید فطر در ایران مانند جا‌های دیگر پسندیده و رایج است. در نظر پیشوایان معصوم شیعه منزلت و ارجمندی عید فطر چنان است که هرگز نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا در برپاداشتن مراسم آن کوتاهی کرد. همچنان که ماه مبارک رمضان و مراسم و احکام آن اهمیت و اعتبار بالایی دارد. اکنون که ماه شریف خدا رو به پایان است، با سیدالساجدین امام علی‌بن‌الحسین (ع) هم‌نوا می‌شویم و به درگاه ربوبی می‌خوانیم: «پروردگارا، آن‌چنان که رمضان از میان ما رخت بربست، ما را نیز از انبوه معاصی و مناهی به در آور و پاداش ما را در سعادت و سلامت از همگان بیشتر کرامت کن.
پروردگارا آن کسان که حق این ماه را نیکو رعایت کرده‌اند و حرمتش نگاه داشته‌اند، از گناهان اجتناب ورزیده‌اند و به خیرات و مبرات پرداخته‌اند، رضای تو جسته‌اند و در برابر طاعت و عبادت و ریاضت و جهاد خویش رضای تو را یافته‌اند و به کمال مطلوب خویش رسیده‌اند». (صحیفه سجادیه، ترجمه جواد فاضل)
آنان که فضایل این ماه مبارک را درک کرده‌اند، قطعا به اهمیت و ارزش عید سعید فطر که جشن پیروزی بر نفس و توفیق توجه به معنویت و پاکیزگی است، به‌خوبی پی می‌برند. درباره والایی عید سعید فطر، حضرت ثامن‌الحجج علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) فرموده‌اند: «روز فطر از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند که در آن روز گرد هم آیند و برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است و برای آنکه اولین روز از سال است که خوردن و آشامیدن در آن حلال است؛ چراکه ماه رمضان، اولین ماه سال نزد شیعیان اثنی‌عشری است.
پس خداوند دوست داشت که در چنین روزی، همایشی داشته باشند تا خدا را حمد و ستایش کنند و در این روز، تکبیر در نماز، از آن روی بیش از روزهای دیگر قرار داده شده که تکبیر، بزرگداشت خداوند و ستایش و ثنای او بر نعمت هدایت است، آن‌گونه که خداوند فرموده است: «تا خداوند را بر اینکه هدایتتان کرد، بزرگ بدارید و باشد که شکر گزارید» (من لا یحضره الفقیه، به نقل از «ویکی‌شیعه» دانشنامه مجازی مکتب اهل‌البیت).
در میان برادران و خواهران اهل سنت هم عید فطر همین اندازه ارجمند و مبارک است، اما آنان بیشتر از ما به آداب و مراسم و تشریفات آن بها می‌دهند، همچنان که اهل سنت در نمازجماعت‌ها بیشتر حضور می‌یابند، در جشن‌های مربوط به فطر و قربان که از اعیاد مشترک بین همه مسلمانان است، فعال‌تر شرکت می‌کنند.
برای ما تشریفات جشن و سرور میلاد پرخیر و برکت حضرت ولی عصر (عج)، پررونق‌تر از جشن و سرور اعیاد فطر و قربان است. البته سوای اینکه در روز عید فطر نماز مخصوص با جمعیت‌های قابل توجه برگزار می‌شود و مؤمنین و مؤمنات خود را ملزم به پرداخت زکات فطره می‌دانند که این دو البته جزء تشریفات فطر نیست و از آداب و احکام آن است.
در میان مسلمانان سایر کشور‌ها رسم است که در روز عید فطر به دیدن بزرگان جامعه و شخصیت‌های مورد احترامشان می‌روند و این غیر از دید و بازدید‌های خانوادگی است که بینشان رواج دارد. دولت‌های حاکم بر کشور‌های اسلامی به‌منظور ایجاد زمینه که مسلمانان فرصت کافی برای رفت‌و‌آمد‌های شادمانه داشته باشند، به مناسبت عید فطر چند روزی را تعطیل می‌کنند. تعداد روزهای تعطیل در 16 کشور مهم اسلامی متفاوت است. در عربستان سعودی که رهبران آن به‌گونه‌‌ای وانمود می‌کنند که رهبری جهان اسلام را در دست دارند، برای عید فطر 12 روز تعطیل هستند که بیشترین تعطیلی به این مناسبت است و در ایران نزدیک به 10 سال است این تعطیلی دو روز شده؛ یعنی کمتر از کشور‌های دیگر است. بین آن بیشترین و این کمترین، در هر کشوری از ممالک اسلامی چند روز به مناسبت عید فطر تعطیل است.
در هر صورت عید فطر در میان تمامی مسلمانان، روزی بسیار فرخنده و عزیز است که خداوند در این روز پاداش روزه‌داران را به‌مثابه عیدی به بندگانش عنایت می‌کند. «قد افلح من تزکی» (آیه 14، سوره اعلی): پیروزی از آن کسی است که خود را برای رشد و تعالی بیشتر پاک و پاکیزه کرد و نیز «قد افلح من زکاها» (آیه 9، سوره شمس): هر که جان خود را از گناه پاک کند، رستگار است، مناسبتی با پایان ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر دارد.
عارف وارسته، مرحوم میرزا جوادآقا ملکی‌تبریزی رحمه‌الله درباره حقیقت عید و مفهوم عمیق و والای این روز، چنین می‌فرماید: «عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه‌دادن و بهره‌مند‌کردن بندگان از نعمت‌ها، آن روز را در میان روزها انتخاب می‌کند تا برای گرفتن خلعت‌ها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش‌خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان، برای او تواضع کنند.
خداوند نیز در تمام این موارد به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان، بلکه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده، داده است. دوست دارد در چنین روزی، به او خوش‌گمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند» (سایت بیتوته).
این روزها جهان اسلام در تب‌و‌تاب برگزاری مهم‌ترین جشن، به مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر است. ازآنجاکه در کشور ما یک جشن فراگیر و ایرانی به نام نوروز وجود دارد و آداب‌ورسوم ویژه‌اش بین همه ایرانیان، از هر قوم، زبان، مذهب، دین و اندیشه رایج است، عید فطر مانند دیگر کشور‌های اسلامی پرجنب‌و‌جوش نیست. بدیهی است نزد ما ایرانیان ارزش و اهمیت عید فطر از دیگر مردم سرزمین‌های اسلامی اگر بیشتر نباشد، کمتر نیست و منظورم از مقایسه صرفا تشریفات و مراسم پاسداشت آن و جشن شکوهمند آن است. برپایی نماز عید و پوشیدن بهترین لباس‌هایی که دارند و دید و بازدید‌ها در عید فطر در ایران مانند جا‌های دیگر پسندیده و رایج است. در نظر پیشوایان معصوم شیعه منزلت و ارجمندی عید فطر چنان است که هرگز نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا در برپاداشتن مراسم آن کوتاهی کرد. همچنان که ماه مبارک رمضان و مراسم و احکام آن اهمیت و اعتبار بالایی دارد. اکنون که ماه شریف خدا رو به پایان است، با سیدالساجدین امام علی‌بن‌الحسین (ع) هم‌نوا می‌شویم و به درگاه ربوبی می‌خوانیم: «پروردگارا، آن‌چنان که رمضان از میان ما رخت بربست، ما را نیز از انبوه معاصی و مناهی به در آور و پاداش ما را در سعادت و سلامت از همگان بیشتر کرامت کن.
پروردگارا آن کسان که حق این ماه را نیکو رعایت کرده‌اند و حرمتش نگاه داشته‌اند، از گناهان اجتناب ورزیده‌اند و به خیرات و مبرات پرداخته‌اند، رضای تو جسته‌اند و در برابر طاعت و عبادت و ریاضت و جهاد خویش رضای تو را یافته‌اند و به کمال مطلوب خویش رسیده‌اند». (صحیفه سجادیه، ترجمه جواد فاضل)
آنان که فضایل این ماه مبارک را درک کرده‌اند، قطعا به اهمیت و ارزش عید سعید فطر که جشن پیروزی بر نفس و توفیق توجه به معنویت و پاکیزگی است، به‌خوبی پی می‌برند. درباره والایی عید سعید فطر، حضرت ثامن‌الحجج علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) فرموده‌اند: «روز فطر از آن جهت عید قرار داده شده است که مسلمانان، اجتماعی داشته باشند که در آن روز گرد هم آیند و برای خدا بیرون آیند و او را بر نعمت‌هایی که به آنان داده شده است، بستایند و روز عید، روز تجمع، روز خوردن روزه، روز زکات، روز شوق و روز نیایش است و برای آنکه اولین روز از سال است که خوردن و آشامیدن در آن حلال است؛ چراکه ماه رمضان، اولین ماه سال نزد شیعیان اثنی‌عشری است.
پس خداوند دوست داشت که در چنین روزی، همایشی داشته باشند تا خدا را حمد و ستایش کنند و در این روز، تکبیر در نماز، از آن روی بیش از روزهای دیگر قرار داده شده که تکبیر، بزرگداشت خداوند و ستایش و ثنای او بر نعمت هدایت است، آن‌گونه که خداوند فرموده است: «تا خداوند را بر اینکه هدایتتان کرد، بزرگ بدارید و باشد که شکر گزارید» (من لا یحضره الفقیه، به نقل از «ویکی‌شیعه» دانشنامه مجازی مکتب اهل‌البیت).
در میان برادران و خواهران اهل سنت هم عید فطر همین اندازه ارجمند و مبارک است، اما آنان بیشتر از ما به آداب و مراسم و تشریفات آن بها می‌دهند، همچنان که اهل سنت در نمازجماعت‌ها بیشتر حضور می‌یابند، در جشن‌های مربوط به فطر و قربان که از اعیاد مشترک بین همه مسلمانان است، فعال‌تر شرکت می‌کنند.
برای ما تشریفات جشن و سرور میلاد پرخیر و برکت حضرت ولی عصر (عج)، پررونق‌تر از جشن و سرور اعیاد فطر و قربان است. البته سوای اینکه در روز عید فطر نماز مخصوص با جمعیت‌های قابل توجه برگزار می‌شود و مؤمنین و مؤمنات خود را ملزم به پرداخت زکات فطره می‌دانند که این دو البته جزء تشریفات فطر نیست و از آداب و احکام آن است.
در میان مسلمانان سایر کشور‌ها رسم است که در روز عید فطر به دیدن بزرگان جامعه و شخصیت‌های مورد احترامشان می‌روند و این غیر از دید و بازدید‌های خانوادگی است که بینشان رواج دارد. دولت‌های حاکم بر کشور‌های اسلامی به‌منظور ایجاد زمینه که مسلمانان فرصت کافی برای رفت‌و‌آمد‌های شادمانه داشته باشند، به مناسبت عید فطر چند روزی را تعطیل می‌کنند. تعداد روزهای تعطیل در 16 کشور مهم اسلامی متفاوت است. در عربستان سعودی که رهبران آن به‌گونه‌‌ای وانمود می‌کنند که رهبری جهان اسلام را در دست دارند، برای عید فطر 12 روز تعطیل هستند که بیشترین تعطیلی به این مناسبت است و در ایران نزدیک به 10 سال است این تعطیلی دو روز شده؛ یعنی کمتر از کشور‌های دیگر است. بین آن بیشترین و این کمترین، در هر کشوری از ممالک اسلامی چند روز به مناسبت عید فطر تعطیل است.
در هر صورت عید فطر در میان تمامی مسلمانان، روزی بسیار فرخنده و عزیز است که خداوند در این روز پاداش روزه‌داران را به‌مثابه عیدی به بندگانش عنایت می‌کند. «قد افلح من تزکی» (آیه 14، سوره اعلی): پیروزی از آن کسی است که خود را برای رشد و تعالی بیشتر پاک و پاکیزه کرد و نیز «قد افلح من زکاها» (آیه 9، سوره شمس): هر که جان خود را از گناه پاک کند، رستگار است، مناسبتی با پایان ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر دارد.
عارف وارسته، مرحوم میرزا جوادآقا ملکی‌تبریزی رحمه‌الله درباره حقیقت عید و مفهوم عمیق و والای این روز، چنین می‌فرماید: «عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه‌دادن و بهره‌مند‌کردن بندگان از نعمت‌ها، آن روز را در میان روزها انتخاب می‌کند تا برای گرفتن خلعت‌ها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش‌خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان، برای او تواضع کنند.
خداوند نیز در تمام این موارد به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان، بلکه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده، داده است. دوست دارد در چنین روزی، به او خوش‌گمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند» (سایت بیتوته).