جایگاه متزلزل آمریکا مقابل ایران در شورای امنیت
نعمت احمدی . حقوق‌دان
یکی از شروط مندرج در برجام که ایران در قطع‌نامه 2231 به آن پایبند شد، موضوع خرید و فروش تسلیحات نظامی ظرف زمانی است که در مهرماه سال جاری موعد آن پایان می‌یابد و چون ایران به همه تعهدات خود در برجام وفادار مانده است می‌تواند نسبت به خرید و فروش سلاح پس از انقضای مهلت اقدام کند، منطقه پرآشوب خلیج فارس و دشمنان قسم‌خورده‌ای که از بیان دشمنی خود با ایران ابایی ندارند و مسابقه تسلیحاتی‌ای که در منطقه به‌ویژه از زمان روی‌کارآمدن ترامپ بین کشورهای نفت‌خیز منطقه در جریان است، ایران این حق را دارد که بتواند سازمان نظامی خود را نوسازی کند؛ مهم‌تر از آن توان تسلیحاتی خود را مانند هر کشور آزادی در اختیار این و آن بگذارد. آمریکا بعد از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، بر طبل منع خرید و فروش سلاح توسط ایران بعد از انقضای مدت و مهلت در نظر گرفته‌شده کوبید. شورای امنیت سازمان ملل متحد همان‌گونه که با تکیه بر قطع‌نامه 2231 محدودیت‌هایی برای ایران قائل شد، مطابق همین قطع‌نامه دیگر نمی‌تواند بعد از مهرماه مانع فروش یا خرید سلاح توسط ایران شود، دانشمندان ایران توانسته‌اند در دنیای پرآشوب مسابقه تسلیحاتی، خود را مهیای تولید انواع سلاح‌ها به‌منظور تقویت نیروی نظامی ایران کنند، باور اینکه رزمناو و زیردریایی ساخت ایران به جمع ناوگان نیروی دریایی اضافه شود یا در صنعت هوایی از بالگرد و هواپیماهای جنگی نیاز کشور را برطرف کنند یا در زمینه موشک جزء چند قدرت برتر نظامی جهان باشند، برای دشمنان کشور دور از ذهن است، وقتی توان موشکی ایران به مرحله‌ای رسید که جهان در مقابل نوآوری‌های شهید حسن تهرانی‌مقدم مجبور به پذیرش ایران در باشگاه تولیدکنندگان موشک‌های دوربرد شد، آمریکاییان درصدد برآمدند مانع از حضور تسلیحاتی ایران در بازار جهانی به بهانه قطع‌نامه 2231 شوند، آمریکا در دوره ترامپ برای میز ایران تا هم‌اکنون چند چهره رادیکال و ضد ایرانی را قربانی کرده است؛ جان بولتون که صدام‌وار وعده ملاقات با مخالفان قسم‌خورده ایران در تهران را می‌داد تاجایی‌که پس از اخراج او از کاخ سفید توسط ترامپ این جمله رئیس‌جمهور آمریکا زبانزد خاص و عام شد که اگر به خواسته‌های جان بولتون گوش می‌دادم، باید جنگ‌های متعدد راه می‌انداختم یا وقتی برایان هوک که مانند سلف خود جان بولتون سر میز مذاکره نشاندن ایران را به هر طریق و وسیله فریاد می‌زد یا مایک پمپئو که از همان آغاز با برنامه چند ماده‌ای خود خواب آشفته‌ای برای ایران دیده بود، فکر می‌کردند با خروج از برجام و بازگشت تحریم‌های ظالمانه آمریکا چه تحریم‌هایی که کنگره و سنا برقرار کرده‌اند و چه تحریم‌هایی که با فرامین اجرائی رؤسای جمهور آمریکا، برقرار شده، ایران مستأصل و وادار به نشستن پشت میز مذاکره با رئوس و سرفصل‌هایی خواهد شد که توسط آمریکا دیکته میشود؛ اما ایران با سیاست مستقل خود با وجود همه تحریم‌ها و ایجاد شرایط اقتصادی سختی که بر کشور حاکم شده، تسلیم زیادخواهی آمریکا نشده است. آخرین برنامه آمریکا در سه ماه مانده به پایان دوره اول ریاست‌جمهوری آمریکا درخواست صدور قطع‌نامه‌ای مبنی بر منع خرید و فروش سلاح توسط ایران به بهانه نقض برجام به‌وسیله ایران شد. سازمان ملل دارای شورای امنیتی است که با تکیه بر منشور سازمان ملل وظایف کلی این سازمان را بر عهده دارد؛ تعداد اعضای شورای امنیت 15 نفر است که پنج عضو دائمی دارد، این پنج عضو آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین اعضای دائمی سازمان ملل هستند و 10 عضو دیگر از بین اعضای سازمان ملل انتخاب می‌شوند، هر سال مجمع عمومی سازمان ملل، پنج عضو جدید را از بین اعضای سازمان ملل انتخاب و جایگزین اعضای قدیمی‌تر می‌کند که دوره عضویتشان در 31 دسامبر پایان می‌یابد. مجمع عمومی این 10 عضو غیردائم را با توجه به شرکت اعضای سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و دیگر اهداف سازمان با تکیه بر پراکنش جغرافیایی انتخاب می‌کند. از سال 1965 براساس قطع‌نامه هجدهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل ترکیب جغرافیایی انتخاب اعضای شورای امنیت به شرح زیر تصویب شد. گروه کشورهای آفریقایی - آسیایی سهمیه پنج نفره و کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کاراییب سهمیه‌ای دو نفره و اروپای غربی و دیگر کشورهای سهمیه‌ای سه نفره دارند.
جالب است ایران در طول عمر سازمان ملل تنها یک بار برای مدت دو سال حد فاصل سال‌های 1955 - 1956 به عضویت شورای امنیت انتخاب شد و از آن تاریخ (23 سال قبل از انقلاب و 41 سال بعد از انقلاب) هیچ‌وقت به عضویت شورای امنیت سازمان ملل انتخاب نشده است - ایران در نهمین دوره مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اکثریت آرای 56 کشور از مجموع 58 کشور مستقل آن زمان به‌جای لبنان یک دوره دوساله به عضویت این شورا درآمد، از آن تاریخ چه در دوره رژیم سابق و چه بعد از انقلاب تلاش‌های ایران برای عضویت در شورای امنیت سازمان ملل بی‌نتیجه مانده است و این خود نشان‌دهنده نوع نگاه سیاسی و حاکمیتی اعضای پرقدرت سازمان ملل در نحوه انتخاب اعضای شورای امنیت سازمان ملل است، منشور سازمان ملل متحد در سال 1945 در شهر سانفرانسیسکو در پایان کنفرانس توسط اعضاي سازمان ملل متحد نوشته و تشکیل یک سازمان بین‌المللی در نظر گرفته شد و اساسنامه آن در 111 ماده در روز 26 ژوئن سال 1945 به امضای اعضای سازمان ملل رسید. متن منشور ملل به زمانهای چینی - فرانسوی، روسی، انگلیسی و اسپانیایی که اعتبار مساوی دارند، منتشر شد. این متون در بایگانی دولت ایالات متحده آمریکا تودیع
و رونوشت مصدق آن توسط آمریکا برای کشورهای عضو ارسال شده است. برابر ماده 1 منشور ملل هدف از تشکیل شورای امنیت، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و اقدامات دسته‌جمعی مؤثر برای جلوگیری و برطرف‌کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف‌كردن هرگونه عمل تجاوز و حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی است که ممکن است منجر به نقض صلح شود. آیا فی‌الواقع آمریکا دنبال اجرای همین فراز از وظایف و اختیارات شورای امنیت در پیش‌برد صلح جهانی است که درخواست تحریم یک عضو فعال را از مجمع مطرح می‌کند، عضوی که با وجود همه بی‌مهری‌ها و کارشکنی‌هایی که گاهی باعث محرومیت همه اتباع این کشور در مقابل تحریم‌های یک طرفه آمریکا میشود، در زمانهای که جهان درگیر ویروس فراگیر کرونا شده است، چگونه جهان اجازه می‌دهد یک عضو از اعضای سازمان ملل این‌گونه تحت محاصره و فشار قرار گیرد. ظاهرا آمریکا تحت ریاست آقای ترامپ با توجه به شکست‌های پی‌درپی در سه ماه مانده به پایان دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش دچار نوعی رفتار هیستریک شده که تعادل خود را در رفتارهای بین‌المللی از دست داده است، مسئول میز ایران آقای برایان هوک به‌نوعی مؤدبانه اخراج میشود تا بار شکست اقدامات ترامپ علیه ایران
به حساب ایشان نوشته شود. جانشین آقای برایان هوک کسی است که نتوانسته بیخ گوش آمریکا تکلیف ونزوئلا را روشن کند و آقای مایک پمپئو گویی ماه‌های اول ریاست‌جمهوری ترامپ است که بر همان طبلی می‌کوبد که شکست‌های پی‌درپی آن بر همه روشن شده است، از اول معلوم بود که هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت سازمان ملل پاسخی درخور به آمریکا نخواهند داد و این اولین‌باری است که قطع‌نامه مورد درخواست آمریکا با وجود رایزنی‌هایی که در دو، سه ماه گذشته در عالی‌ترین سطح دیپلماسی صورت گرفته بود با چنین «نه» بزرگی روبه‌رو شده است. برابر مقررات منشور سازمان ملل درصورتی‌که 9 عضو از اعضای 15نفره سازمان ملل به اتفاق عضو درخواست‌کننده قطع‌نامه‌ها به قطع‌نامه پیشنهادی پاسخ مثبت بدهند، قطع‌نامه تصویب میشود و در این صورت است که یکی از اعضای دائمی می‌تواند از حق وتوی خود استفاده کند؛ اما ترکیب آرا در درخواست فعلی آمریکا با چنان نه بزرگی روبه‌رو شد که تنها یک کشور از حوزه کاراییب به آن پاسخ مثبت داد و بقیه اعضا جملگی رأی
ممتنع دادند. باور اینکه انگلیس، متحد ذاتی آمریکا، در اقدامی چنین واضح به آمریکا پاسخ منفی دهد، متصور نبود اکنون نیازی به وتوی اعضای دائمی پیدا نشده، در‌حالی‌که دو عضو دائمی یعنی روسیه و دیگری چین با رأی منفی خود پیام نهایی را به آمریکا رساندند که اعضای شورای امنیت مانند گذشته دنباله‌روی آمریکا نخواهند بود، پروژه‌ای که 80 روز مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برگ بازنده دیگری در حوزه سیاست خارجی ترامپ است، اتاق فکر ترامپ به باور من دچار نوعی سردرگمی شده است که در زدن گل‌به‌خودی گوی سبقت را از مخالفان ترامپ
ربوده است.
یکی از شروط مندرج در برجام که ایران در قطع‌نامه 2231 به آن پایبند شد، موضوع خرید و فروش تسلیحات نظامی ظرف زمانی است که در مهرماه سال جاری موعد آن پایان می‌یابد و چون ایران به همه تعهدات خود در برجام وفادار مانده است می‌تواند نسبت به خرید و فروش سلاح پس از انقضای مهلت اقدام کند، منطقه پرآشوب خلیج فارس و دشمنان قسم‌خورده‌ای که از بیان دشمنی خود با ایران ابایی ندارند و مسابقه تسلیحاتی‌ای که در منطقه به‌ویژه از زمان روی‌کارآمدن ترامپ بین کشورهای نفت‌خیز منطقه در جریان است، ایران این حق را دارد که بتواند سازمان نظامی خود را نوسازی کند؛ مهم‌تر از آن توان تسلیحاتی خود را مانند هر کشور آزادی در اختیار این و آن بگذارد. آمریکا بعد از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، بر طبل منع خرید و فروش سلاح توسط ایران بعد از انقضای مدت و مهلت در نظر گرفته‌شده کوبید. شورای امنیت سازمان ملل متحد همان‌گونه که با تکیه بر قطع‌نامه 2231 محدودیت‌هایی برای ایران قائل شد، مطابق همین قطع‌نامه دیگر نمی‌تواند بعد از مهرماه مانع فروش یا خرید سلاح توسط ایران شود، دانشمندان ایران توانسته‌اند در دنیای پرآشوب مسابقه تسلیحاتی، خود را مهیای تولید انواع سلاح‌ها به‌منظور تقویت نیروی نظامی ایران کنند، باور اینکه رزمناو و زیردریایی ساخت ایران به جمع ناوگان نیروی دریایی اضافه شود یا در صنعت هوایی از بالگرد و هواپیماهای جنگی نیاز کشور را برطرف کنند یا در زمینه موشک جزء چند قدرت برتر نظامی جهان باشند، برای دشمنان کشور دور از ذهن است، وقتی توان موشکی ایران به مرحله‌ای رسید که جهان در مقابل نوآوری‌های شهید حسن تهرانی‌مقدم مجبور به پذیرش ایران در باشگاه تولیدکنندگان موشک‌های دوربرد شد، آمریکاییان درصدد برآمدند مانع از حضور تسلیحاتی ایران در بازار جهانی به بهانه قطع‌نامه 2231 شوند، آمریکا در دوره ترامپ برای میز ایران تا هم‌اکنون چند چهره رادیکال و ضد ایرانی را قربانی کرده است؛ جان بولتون که صدام‌وار وعده ملاقات با مخالفان قسم‌خورده ایران در تهران را می‌داد تاجایی‌که پس از اخراج او از کاخ سفید توسط ترامپ این جمله رئیس‌جمهور آمریکا زبانزد خاص و عام شد که اگر به خواسته‌های جان بولتون گوش می‌دادم، باید جنگ‌های متعدد راه می‌انداختم یا وقتی برایان هوک که مانند سلف خود جان بولتون سر میز مذاکره نشاندن ایران را به هر طریق و وسیله فریاد می‌زد یا مایک پمپئو که از همان آغاز با برنامه چند ماده‌ای خود خواب آشفته‌ای برای ایران دیده بود، فکر می‌کردند با خروج از برجام و بازگشت تحریم‌های ظالمانه آمریکا چه تحریم‌هایی که کنگره و سنا برقرار کرده‌اند و چه تحریم‌هایی که با فرامین اجرائی رؤسای جمهور آمریکا، برقرار شده، ایران مستأصل و وادار به نشستن پشت میز مذاکره با رئوس و سرفصل‌هایی خواهد شد که توسط آمریکا دیکته میشود؛ اما ایران با سیاست مستقل خود با وجود همه تحریم‌ها و ایجاد شرایط اقتصادی سختی که بر کشور حاکم شده، تسلیم زیادخواهی آمریکا نشده است. آخرین برنامه آمریکا در سه ماه مانده به پایان دوره اول ریاست‌جمهوری آمریکا درخواست صدور قطع‌نامه‌ای مبنی بر منع خرید و فروش سلاح توسط ایران به بهانه نقض برجام به‌وسیله ایران شد. سازمان ملل دارای شورای امنیتی است که با تکیه بر منشور سازمان ملل وظایف کلی این سازمان را بر عهده دارد؛ تعداد اعضای شورای امنیت 15 نفر است که پنج عضو دائمی دارد، این پنج عضو آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین اعضای دائمی سازمان ملل هستند و 10 عضو دیگر از بین اعضای سازمان ملل انتخاب می‌شوند، هر سال مجمع عمومی سازمان ملل، پنج عضو جدید را از بین اعضای سازمان ملل انتخاب و جایگزین اعضای قدیمی‌تر می‌کند که دوره عضویتشان در 31 دسامبر پایان می‌یابد. مجمع عمومی این 10 عضو غیردائم را با توجه به شرکت اعضای سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و دیگر اهداف سازمان با تکیه بر پراکنش جغرافیایی انتخاب می‌کند. از سال 1965 براساس قطع‌نامه هجدهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل ترکیب جغرافیایی انتخاب اعضای شورای امنیت به شرح زیر تصویب شد. گروه کشورهای آفریقایی - آسیایی سهمیه پنج نفره و کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کاراییب سهمیه‌ای دو نفره و اروپای غربی و دیگر کشورهای سهمیه‌ای سه نفره دارند.
جالب است ایران در طول عمر سازمان ملل تنها یک بار برای مدت دو سال حد فاصل سال‌های 1955 - 1956 به عضویت شورای امنیت انتخاب شد و از آن تاریخ (23 سال قبل از انقلاب و 41 سال بعد از انقلاب) هیچ‌وقت به عضویت شورای امنیت سازمان ملل انتخاب نشده است - ایران در نهمین دوره مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اکثریت آرای 56 کشور از مجموع 58 کشور مستقل آن زمان به‌جای لبنان یک دوره دوساله به عضویت این شورا درآمد، از آن تاریخ چه در دوره رژیم سابق و چه بعد از انقلاب تلاش‌های ایران برای عضویت در شورای امنیت سازمان ملل بی‌نتیجه مانده است و این خود نشان‌دهنده نوع نگاه سیاسی و حاکمیتی اعضای پرقدرت سازمان ملل در نحوه انتخاب اعضای شورای امنیت سازمان ملل است، منشور سازمان ملل متحد در سال 1945 در شهر سانفرانسیسکو در پایان کنفرانس توسط اعضاي سازمان ملل متحد نوشته و تشکیل یک سازمان بین‌المللی در نظر گرفته شد و اساسنامه آن در 111 ماده در روز 26 ژوئن سال 1945 به امضای اعضای سازمان ملل رسید. متن منشور ملل به زمانهای چینی - فرانسوی، روسی، انگلیسی و اسپانیایی که اعتبار مساوی دارند، منتشر شد. این متون در بایگانی دولت ایالات متحده آمریکا تودیع
و رونوشت مصدق آن توسط آمریکا برای کشورهای عضو ارسال شده است. برابر ماده 1 منشور ملل هدف از تشکیل شورای امنیت، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و اقدامات دسته‌جمعی مؤثر برای جلوگیری و برطرف‌کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف‌كردن هرگونه عمل تجاوز و حل‌وفصل اختلافات بین‌المللی است که ممکن است منجر به نقض صلح شود. آیا فی‌الواقع آمریکا دنبال اجرای همین فراز از وظایف و اختیارات شورای امنیت در پیش‌برد صلح جهانی است که درخواست تحریم یک عضو فعال را از مجمع مطرح می‌کند، عضوی که با وجود همه بی‌مهری‌ها و کارشکنی‌هایی که گاهی باعث محرومیت همه اتباع این کشور در مقابل تحریم‌های یک طرفه آمریکا میشود، در زمانهای که جهان درگیر ویروس فراگیر کرونا شده است، چگونه جهان اجازه می‌دهد یک عضو از اعضای سازمان ملل این‌گونه تحت محاصره و فشار قرار گیرد. ظاهرا آمریکا تحت ریاست آقای ترامپ با توجه به شکست‌های پی‌درپی در سه ماه مانده به پایان دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش دچار نوعی رفتار هیستریک شده که تعادل خود را در رفتارهای بین‌المللی از دست داده است، مسئول میز ایران آقای برایان هوک به‌نوعی مؤدبانه اخراج میشود تا بار شکست اقدامات ترامپ علیه ایران
به حساب ایشان نوشته شود. جانشین آقای برایان هوک کسی است که نتوانسته بیخ گوش آمریکا تکلیف ونزوئلا را روشن کند و آقای مایک پمپئو گویی ماه‌های اول ریاست‌جمهوری ترامپ است که بر همان طبلی می‌کوبد که شکست‌های پی‌درپی آن بر همه روشن شده است، از اول معلوم بود که هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت سازمان ملل پاسخی درخور به آمریکا نخواهند داد و این اولین‌باری است که قطع‌نامه مورد درخواست آمریکا با وجود رایزنی‌هایی که در دو، سه ماه گذشته در عالی‌ترین سطح دیپلماسی صورت گرفته بود با چنین «نه» بزرگی روبه‌رو شده است. برابر مقررات منشور سازمان ملل درصورتی‌که 9 عضو از اعضای 15نفره سازمان ملل به اتفاق عضو درخواست‌کننده قطع‌نامه‌ها به قطع‌نامه پیشنهادی پاسخ مثبت بدهند، قطع‌نامه تصویب میشود و در این صورت است که یکی از اعضای دائمی می‌تواند از حق وتوی خود استفاده کند؛ اما ترکیب آرا در درخواست فعلی آمریکا با چنان نه بزرگی روبه‌رو شد که تنها یک کشور از حوزه کاراییب به آن پاسخ مثبت داد و بقیه اعضا جملگی رأی
ممتنع دادند. باور اینکه انگلیس، متحد ذاتی آمریکا، در اقدامی چنین واضح به آمریکا پاسخ منفی دهد، متصور نبود اکنون نیازی به وتوی اعضای دائمی پیدا نشده، در‌حالی‌که دو عضو دائمی یعنی روسیه و دیگری چین با رأی منفی خود پیام نهایی را به آمریکا رساندند که اعضای شورای امنیت مانند گذشته دنباله‌روی آمریکا نخواهند بود، پروژه‌ای که 80 روز مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برگ بازنده دیگری در حوزه سیاست خارجی ترامپ است، اتاق فکر ترامپ به باور من دچار نوعی سردرگمی شده است که در زدن گل‌به‌خودی گوی سبقت را از مخالفان ترامپ
ربوده است.