|

شکایت از متجاوز

این روزها بحث خشونت جنسی و تجاوز در شبکه‌های اجتماعی مطرح است. در این میان چند وکیل نیز در اینستاگرام درباره این اتفاقات و نحوه شکایت برخی نکات را مطرح کرده‌اند که با استقبال بسیار مواجه شده است. صدرا خالقی، وکیل دادگستری، در اینستاگرام «ایوان وکلا» در‌این‌باره نوشته است: «هر نوع فعل حرام و رابطه جنسی بین زن و مردی که شرعا زن و شوهر نیستند، در قانون مجازات رابطه نامشروع تلقی شده است. اما اگر این رابطه اولا، در قالب یک نزدیکی جنسی کامل باشد و ثانیا، بدون رضایت زن صورت گرفته باشد، به آن عنوان تجاوز اطلاق می‌شود. برای مخفی نگه‌داشتن هویت شهود و مطلعین می‌توان به ماده ۲۱۴ آیین دادرسی کیفری و فصل سوم از آیین‌نامه اجرائی حمایت از شهود و مطلعین مصوب ۱۳۹۴ استناد کرد. اما برای مخفی نگه‌داشتن هویت شاکی ماده قانونی صریحی وجود ندارد. البته تا حدی که با حقوق دفاعی متهم، تعارضی ایجاد نشود، می‌توان به ماده ۴۰ آیین دادرسی کیفری (به‌خصوص در مرحله تحقیقات) و مواد ۳۹ و ۶۰ منشور حقوق شهروندی و ماده اول قانون پیشگیری از جرم استناد کرد. طرح شکایت درمورد تجاوز از دو طریق مراجعه مستقیم به کلانتری محل وقوع جرم یا ثبت شکواییه قابل انجام است. مهم‌ترین نکته تلاش برای معرفی سریع به پزشکی قانونی و ثبت آثار و علائم جرم از جمله آثار باقی‌مانده در لباس قربانی است. به خاطر داشته باشیم این علائم به‌سرعت از دست می‌روند و قابلیت اثبات جرم را هم به همراه خود از بین می‌برند. گاهی حتی یک تار موی متجاوز که زیر ناخن قربانی به جامانده، می‌تواند مسیر پرونده را عوض کند. نکته دیگر اینکه در عمل، اگر آثار مقاومت، مانند کبودی، ساییدگی، زخم روی بدن قربانی وجود نداشته باشد، یا اگر تکه‌های کوچک از پوست یا موی متجاوز زیر ناخن او یافت نشود، قضات به‌ندرت ممکن است وقوع یک رابطه بدون رضایت را قبول کنند. این مشکل به‌ویژه در موردی که بین زن و مرد سابقه رابطه و دوستی وجود داشته باشد یا در جایی که زن به میل خود وارد محیط خصوصی متعلق به مرد شده باشد، به شکل جدی‌تری پیشبرد پرونده و اثبات جرم را با دشواری مواجه خواهد کرد». همچنین کاوه راد، وکیل دیگر نیز نوشته است: «اثبات جرم تجاوز به عنف در نظام دادرسی ایران، از پیچیده‌ترین پرونده‌های کیفری محسوب می‌شوند. علت عمده آن هم از‌بین‌رفتن مدارک و آثار جرم توسط قربانی در همان ساعات اولیه است. اما به برخی از مهم‌ترین اقدامات، برای جمع‌آوری مدارک کافی بلافاصله پس از وقوع جرم می‌توان در زیر اشاره کرد.
‏یک) در صورت وقوع تجاوز، بلافاصله محل امنی بیابید. با مطمئن‌ترین شخص زندگی خود تماس بگیرید و از او بخواهید برای ساعت‌های پس از وقوع بزه کنار شما بماند. رفتارهای هیجانی لحظه‌های بعد از وقوع تجاوز، عمده‌ترین عامل از بین مدارک جرم است.
دو) قبل از معاینه کامل توسط پزشک قانونی، نباید مدارک و شواهد تجاوز را از بین برد. نباید حمام رفت و دندان‌های خود را مسواک زد. باید لباس‌های خود را با دقت کامل دربیاورند و در پلاستیک تمیزِ دربسته‌ای نگهداری کنند. تمام جزئیات به‌ویژه زمان‌ها، مکان وقوع و جزئیات صحنه تجاوز را یادداشت کنند.
سه) در تجاوز سفید، عمدتا میان متجاوز و قربانی، رابطه آشنایی وجود دارد. باید اسامی همه افرادی را که شاهد ملاقات بوده‌اند، به خاطر آورد. اگر مدت کوتاهی قبل از وقوع تجاوز در مکانی غذا خورده‌اند، به سینما رفته‌اند یا از فروشگاهی خرید کرده‌اند، باید نام و آدرس آن را در جایی بنویسند.
چهار) اگر گمان هست داروی خواب‌آور یا مواد مخدر یا الکل داده شده، باید از پزشک قانونی بخواهند آزمایش خون و ادرار گرفته شود. با در‌جریان‌گذاشتن پزشک باید از او خواست تا ضمن بررسی دقیق میزان جراحات، خطر بیماری‌های مقاربتی و حاملگی ناخواسته را درنظر بگیرد.
‏پنج) تصویر، صوت و تمامی مدارک الکترونیک ازجمله لاگ تماس، پیامک، ایمیل، اینستاگرام، تلگرام، توییتر، فیس‌بوک و... از جمله دلایل اثبات ادعا محسوب می‌شوند؛ بنابراین تمامی مستندات و پیام‌های تهدید و اخاذی احتمالی بعدی را باید با دقت و حساسیت جمع‌آوری و در چند نسخه کپی و نگهداری کرد.
شش) در صورت تمایل می‌توان در مراجعه اولیه به کلانتری، از افسر قضائی، تقاضا کرد تحقیقات مقدماتی در کلانتری توسط افسر زن و با حفظ محرمانگی صورت گیرد. همه واحدهای کلانتری و پلیس آگاهی، موظف‌اند از نیروی کافی پلیس زن برای ارائه خدمات انتظامی به بانوان استفاده کنند. در صورت عدم همکاری کلانتری در معرفی پلیس زن، می‌توان به 197 شکایت کرد.
هفت) مرتکبان تجاوز عموما ویژگی‌های شخصیتی مشترکی دارند:‏ مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی پایین، برانگیختگی هیجانی، فرار از مسئولیت، علاقه به خشونت و بدرفتاری با حیوانات، سابقه خشونت و تحقیر افراد زیردست و کارمندان و رفتارهای پرخطر در هنگام مصرف الکل و مواد مخدر. فراموش نکنیم این اطلاعات را باید در آرامش دریافت کرد و دانست تا اگر کسی در چنین شرایطی قرار گرفت، آمادگی ذهنی وجود داشته باشد؛ مثل مواقع زلزله تا از شدت آسیب کم شود».

این روزها بحث خشونت جنسی و تجاوز در شبکه‌های اجتماعی مطرح است. در این میان چند وکیل نیز در اینستاگرام درباره این اتفاقات و نحوه شکایت برخی نکات را مطرح کرده‌اند که با استقبال بسیار مواجه شده است. صدرا خالقی، وکیل دادگستری، در اینستاگرام «ایوان وکلا» در‌این‌باره نوشته است: «هر نوع فعل حرام و رابطه جنسی بین زن و مردی که شرعا زن و شوهر نیستند، در قانون مجازات رابطه نامشروع تلقی شده است. اما اگر این رابطه اولا، در قالب یک نزدیکی جنسی کامل باشد و ثانیا، بدون رضایت زن صورت گرفته باشد، به آن عنوان تجاوز اطلاق می‌شود. برای مخفی نگه‌داشتن هویت شهود و مطلعین می‌توان به ماده ۲۱۴ آیین دادرسی کیفری و فصل سوم از آیین‌نامه اجرائی حمایت از شهود و مطلعین مصوب ۱۳۹۴ استناد کرد. اما برای مخفی نگه‌داشتن هویت شاکی ماده قانونی صریحی وجود ندارد. البته تا حدی که با حقوق دفاعی متهم، تعارضی ایجاد نشود، می‌توان به ماده ۴۰ آیین دادرسی کیفری (به‌خصوص در مرحله تحقیقات) و مواد ۳۹ و ۶۰ منشور حقوق شهروندی و ماده اول قانون پیشگیری از جرم استناد کرد. طرح شکایت درمورد تجاوز از دو طریق مراجعه مستقیم به کلانتری محل وقوع جرم یا ثبت شکواییه قابل انجام است. مهم‌ترین نکته تلاش برای معرفی سریع به پزشکی قانونی و ثبت آثار و علائم جرم از جمله آثار باقی‌مانده در لباس قربانی است. به خاطر داشته باشیم این علائم به‌سرعت از دست می‌روند و قابلیت اثبات جرم را هم به همراه خود از بین می‌برند. گاهی حتی یک تار موی متجاوز که زیر ناخن قربانی به جامانده، می‌تواند مسیر پرونده را عوض کند. نکته دیگر اینکه در عمل، اگر آثار مقاومت، مانند کبودی، ساییدگی، زخم روی بدن قربانی وجود نداشته باشد، یا اگر تکه‌های کوچک از پوست یا موی متجاوز زیر ناخن او یافت نشود، قضات به‌ندرت ممکن است وقوع یک رابطه بدون رضایت را قبول کنند. این مشکل به‌ویژه در موردی که بین زن و مرد سابقه رابطه و دوستی وجود داشته باشد یا در جایی که زن به میل خود وارد محیط خصوصی متعلق به مرد شده باشد، به شکل جدی‌تری پیشبرد پرونده و اثبات جرم را با دشواری مواجه خواهد کرد». همچنین کاوه راد، وکیل دیگر نیز نوشته است: «اثبات جرم تجاوز به عنف در نظام دادرسی ایران، از پیچیده‌ترین پرونده‌های کیفری محسوب می‌شوند. علت عمده آن هم از‌بین‌رفتن مدارک و آثار جرم توسط قربانی در همان ساعات اولیه است. اما به برخی از مهم‌ترین اقدامات، برای جمع‌آوری مدارک کافی بلافاصله پس از وقوع جرم می‌توان در زیر اشاره کرد.
‏یک) در صورت وقوع تجاوز، بلافاصله محل امنی بیابید. با مطمئن‌ترین شخص زندگی خود تماس بگیرید و از او بخواهید برای ساعت‌های پس از وقوع بزه کنار شما بماند. رفتارهای هیجانی لحظه‌های بعد از وقوع تجاوز، عمده‌ترین عامل از بین مدارک جرم است.
دو) قبل از معاینه کامل توسط پزشک قانونی، نباید مدارک و شواهد تجاوز را از بین برد. نباید حمام رفت و دندان‌های خود را مسواک زد. باید لباس‌های خود را با دقت کامل دربیاورند و در پلاستیک تمیزِ دربسته‌ای نگهداری کنند. تمام جزئیات به‌ویژه زمان‌ها، مکان وقوع و جزئیات صحنه تجاوز را یادداشت کنند.
سه) در تجاوز سفید، عمدتا میان متجاوز و قربانی، رابطه آشنایی وجود دارد. باید اسامی همه افرادی را که شاهد ملاقات بوده‌اند، به خاطر آورد. اگر مدت کوتاهی قبل از وقوع تجاوز در مکانی غذا خورده‌اند، به سینما رفته‌اند یا از فروشگاهی خرید کرده‌اند، باید نام و آدرس آن را در جایی بنویسند.
چهار) اگر گمان هست داروی خواب‌آور یا مواد مخدر یا الکل داده شده، باید از پزشک قانونی بخواهند آزمایش خون و ادرار گرفته شود. با در‌جریان‌گذاشتن پزشک باید از او خواست تا ضمن بررسی دقیق میزان جراحات، خطر بیماری‌های مقاربتی و حاملگی ناخواسته را درنظر بگیرد.
‏پنج) تصویر، صوت و تمامی مدارک الکترونیک ازجمله لاگ تماس، پیامک، ایمیل، اینستاگرام، تلگرام، توییتر، فیس‌بوک و... از جمله دلایل اثبات ادعا محسوب می‌شوند؛ بنابراین تمامی مستندات و پیام‌های تهدید و اخاذی احتمالی بعدی را باید با دقت و حساسیت جمع‌آوری و در چند نسخه کپی و نگهداری کرد.
شش) در صورت تمایل می‌توان در مراجعه اولیه به کلانتری، از افسر قضائی، تقاضا کرد تحقیقات مقدماتی در کلانتری توسط افسر زن و با حفظ محرمانگی صورت گیرد. همه واحدهای کلانتری و پلیس آگاهی، موظف‌اند از نیروی کافی پلیس زن برای ارائه خدمات انتظامی به بانوان استفاده کنند. در صورت عدم همکاری کلانتری در معرفی پلیس زن، می‌توان به 197 شکایت کرد.
هفت) مرتکبان تجاوز عموما ویژگی‌های شخصیتی مشترکی دارند:‏ مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی پایین، برانگیختگی هیجانی، فرار از مسئولیت، علاقه به خشونت و بدرفتاری با حیوانات، سابقه خشونت و تحقیر افراد زیردست و کارمندان و رفتارهای پرخطر در هنگام مصرف الکل و مواد مخدر. فراموش نکنیم این اطلاعات را باید در آرامش دریافت کرد و دانست تا اگر کسی در چنین شرایطی قرار گرفت، آمادگی ذهنی وجود داشته باشد؛ مثل مواقع زلزله تا از شدت آسیب کم شود».

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها