فناوری اینترنت بدن (IOB) ارزش‌آفرین و اشتغال‌زا
بیتا کریمی*
پیشرفت‌های فناوری، دگرگونی نوینی از کاربرد اینترنت با عنوان «اینترنت بدن» (IOB) ارائه کرده است؛ دستگاه‌های متصل به اینترنت و حس‌گرهایی که روی بدن جا گرفته یا حتی درون بدن کاشته می‌شوند و کمیتی عظیم از داده‌های بیولوژیکی و رفتاری انسان را برای بهره‌جویی در تحقیقات پزشکی، بهداشتی، صنعتی و اجتماعی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. فناوری‌های IOB می‌توانند تهاجمی، غیرتهاجمی یا کمتر‌تهاجمی باشند. حسگرهای زیرپوستی که داخل بدن قرار گرفته یا بخشی از بدن می‌شوند، غیرتهاجمی هستند؛ اما فناوری‌های تهاجمی مانند قرص‌های دیجیتال ترکیبی که حاوی مینی‌‌سنسورها و قابل خوردن‌اند، در بدن بیمار فعال شده و سپس داده‌ها را منتقل می‌کنند. کاشت یک عضو مصنوعی متصل به اینترنت، مانند لوزالمعده مصنوعی، به‌عنوان یک تنظیم‌کننده انسولین خودکار بیماران دیابتی یا اندام روباتیک برای توانبخشی حرکت در افراد دارای محدودیت‌های جسمی، نمونه‌های دیگری از کاربرد IOB در پزشکی هوشمند هستند. بسیاری از افرادی نیز تراشه‌های کاشت در زیر پوست را انتخاب می‌کنند که الزاما فقط برای اهداف پزشکی نبوده، بلکه یک انتخاب شخصی برای سرعت‌بخشیدن و سهولت در کارهای روزمره است؛ مانند دسترسی به خانه، دفاتر یا دستگاه‌های دیگر فقط با لمس دست. در بین فناوری‌های کمتر تهاجمی، برخی از دستگاه‌ها روی سطح بدن انسان باقی می‌مانند و معمولا پوشیدنی هستند. فناوری‌های پوشیدنی مانند ساعت و پوشاک هوشمند، در سال 2015 میلادی 15.74 میلیارد دلار ارزش خلق کردند که تخمین زده می‌شود تا سال 2022 میلادی به 51.60 میلیارد دلار فزونی یابد. کیت‌های الکترونیکی پوستی که به‌طور گسترده‌ای در پزشکی برای نظارت بر قلب و عروق، مدیریت دیابت، دما، تنفس، سنجش حرکت و سایر نشانگرهای زیستی پذیرفته شده‌اند، به‌تنهایی در سال 2018 میلادی بیش از 7.5 میلیارد دلار درآمد آفریده‌اند. استفاده از پوشیدنی‌های غیرپزشکی هوشمند مانند لوازم بدنسازی شخصی، کلاه ایمنی، شانه، تیغ، مسواک، محصولات پوستی، تشک و... که می‌توانند برای تنظیمات ردیابی مکان، ایمنی، نظارت و بهبود عملکرد دستگاه‌های عصبی به کار بروند، روزبه‌روز توسعه خواهد یافت؛ زیرا بدن انسان پیوسته در مجاورت این محصولات است و جمع‌آوری داده‌های رفتاری و بیولوژیکی کاربران را به‌طور منظم امکان‌پذیر خواهد کرد. در‌حال‌حاضر دستگاه‌های IOB پزشکی و غیرپزشکی اغلب تحت نظارت دولت‌ها قرار دارند و نهادها و دستگاه‌های مسئول برای تنظیم مقررات و تصویب قوانین «پیش از ورود این وسایل به بازار و همچنین نظارت پس از ارائه در بازار» زیر نظر دولت‌ها فعالیت می‌کنند و مشارکت نهادهای مرتبط با حوزه عرضه و تقاضا را نیز به‌همراه دارند؛ اما هنوز مرزبندی و تعیین قوانین و مقررات برای تولیدکنندگان این دستگاه‌ها در صنایع پزشکی یا غیرپزشکی دشوار است. در شرایطی که شرکت‌های تجهیزات پزشکی نیز در حال ساخت این وسایل فناورانه برای مشتریان خود هستند، تمایل شرکت‌های تولیدکننده غیرپزشکی برای تولید این محصولات به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است؛ برای مثال شرکت‌هایی مانند اپل و Fitbit به‌دنبال گسترش محصولات خود در حوزه‌های بهداشتی و درمانی هستند. به‌زودی کارآفرینی و اشتغال‌زایی در این حوزه جذاب‌تر نیز خواهد شد. اهتمام برای افزایش سلامت و عملکرد انسان، کمک به تحرک، توانبخشی و مواردی این‌چنین از اهداف بهداشتی ملت‌ها هستند و به‌زودی جهان حکمرانی فناوری‌های IOB در این عرصه را تجربه خواهد کرد. این فناوری با امکان ردیابی بیمار از راه دور، کنترل بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های عفونی، کاهش حضور و درگیری غیرضروری افراد در مراکز درمانی و بیمه‌ها، ارتقای سبک زندگی سالم، مراقبت‌های پیشگیرانه، تجویز دقیق داروها و افزایش ایمنی در محل کار، بدون شک سلامتی جسمی و روحی جوامع را ارتقا خواهد داد؛ اما چالش‌هایی مانند قابلیت اطمینان و دقت داده‌ها، امنیت سایبری و حریم خصوصی و رعایت انصاف و صحت تجزیه و تحلیل داده‌ها را نیز به همراه خواهد داشت.
*کارشناس ارشد اقتصاد ارتباطات و فناوری اطلاعات
پیشرفت‌های فناوری، دگرگونی نوینی از کاربرد اینترنت با عنوان «اینترنت بدن» (IOB) ارائه کرده است؛ دستگاه‌های متصل به اینترنت و حس‌گرهایی که روی بدن جا گرفته یا حتی درون بدن کاشته می‌شوند و کمیتی عظیم از داده‌های بیولوژیکی و رفتاری انسان را برای بهره‌جویی در تحقیقات پزشکی، بهداشتی، صنعتی و اجتماعی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. فناوری‌های IOB می‌توانند تهاجمی، غیرتهاجمی یا کمتر‌تهاجمی باشند. حسگرهای زیرپوستی که داخل بدن قرار گرفته یا بخشی از بدن می‌شوند، غیرتهاجمی هستند؛ اما فناوری‌های تهاجمی مانند قرص‌های دیجیتال ترکیبی که حاوی مینی‌‌سنسورها و قابل خوردن‌اند، در بدن بیمار فعال شده و سپس داده‌ها را منتقل می‌کنند. کاشت یک عضو مصنوعی متصل به اینترنت، مانند لوزالمعده مصنوعی، به‌عنوان یک تنظیم‌کننده انسولین خودکار بیماران دیابتی یا اندام روباتیک برای توانبخشی حرکت در افراد دارای محدودیت‌های جسمی، نمونه‌های دیگری از کاربرد IOB در پزشکی هوشمند هستند. بسیاری از افرادی نیز تراشه‌های کاشت در زیر پوست را انتخاب می‌کنند که الزاما فقط برای اهداف پزشکی نبوده، بلکه یک انتخاب شخصی برای سرعت‌بخشیدن و سهولت در کارهای روزمره است؛ مانند دسترسی به خانه، دفاتر یا دستگاه‌های دیگر فقط با لمس دست. در بین فناوری‌های کمتر تهاجمی، برخی از دستگاه‌ها روی سطح بدن انسان باقی می‌مانند و معمولا پوشیدنی هستند. فناوری‌های پوشیدنی مانند ساعت و پوشاک هوشمند، در سال 2015 میلادی 15.74 میلیارد دلار ارزش خلق کردند که تخمین زده می‌شود تا سال 2022 میلادی به 51.60 میلیارد دلار فزونی یابد. کیت‌های الکترونیکی پوستی که به‌طور گسترده‌ای در پزشکی برای نظارت بر قلب و عروق، مدیریت دیابت، دما، تنفس، سنجش حرکت و سایر نشانگرهای زیستی پذیرفته شده‌اند، به‌تنهایی در سال 2018 میلادی بیش از 7.5 میلیارد دلار درآمد آفریده‌اند. استفاده از پوشیدنی‌های غیرپزشکی هوشمند مانند لوازم بدنسازی شخصی، کلاه ایمنی، شانه، تیغ، مسواک، محصولات پوستی، تشک و... که می‌توانند برای تنظیمات ردیابی مکان، ایمنی، نظارت و بهبود عملکرد دستگاه‌های عصبی به کار بروند، روزبه‌روز توسعه خواهد یافت؛ زیرا بدن انسان پیوسته در مجاورت این محصولات است و جمع‌آوری داده‌های رفتاری و بیولوژیکی کاربران را به‌طور منظم امکان‌پذیر خواهد کرد. در‌حال‌حاضر دستگاه‌های IOB پزشکی و غیرپزشکی اغلب تحت نظارت دولت‌ها قرار دارند و نهادها و دستگاه‌های مسئول برای تنظیم مقررات و تصویب قوانین «پیش از ورود این وسایل به بازار و همچنین نظارت پس از ارائه در بازار» زیر نظر دولت‌ها فعالیت می‌کنند و مشارکت نهادهای مرتبط با حوزه عرضه و تقاضا را نیز به‌همراه دارند؛ اما هنوز مرزبندی و تعیین قوانین و مقررات برای تولیدکنندگان این دستگاه‌ها در صنایع پزشکی یا غیرپزشکی دشوار است. در شرایطی که شرکت‌های تجهیزات پزشکی نیز در حال ساخت این وسایل فناورانه برای مشتریان خود هستند، تمایل شرکت‌های تولیدکننده غیرپزشکی برای تولید این محصولات به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است؛ برای مثال شرکت‌هایی مانند اپل و Fitbit به‌دنبال گسترش محصولات خود در حوزه‌های بهداشتی و درمانی هستند. به‌زودی کارآفرینی و اشتغال‌زایی در این حوزه جذاب‌تر نیز خواهد شد. اهتمام برای افزایش سلامت و عملکرد انسان، کمک به تحرک، توانبخشی و مواردی این‌چنین از اهداف بهداشتی ملت‌ها هستند و به‌زودی جهان حکمرانی فناوری‌های IOB در این عرصه را تجربه خواهد کرد. این فناوری با امکان ردیابی بیمار از راه دور، کنترل بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های عفونی، کاهش حضور و درگیری غیرضروری افراد در مراکز درمانی و بیمه‌ها، ارتقای سبک زندگی سالم، مراقبت‌های پیشگیرانه، تجویز دقیق داروها و افزایش ایمنی در محل کار، بدون شک سلامتی جسمی و روحی جوامع را ارتقا خواهد داد؛ اما چالش‌هایی مانند قابلیت اطمینان و دقت داده‌ها، امنیت سایبری و حریم خصوصی و رعایت انصاف و صحت تجزیه و تحلیل داده‌ها را نیز به همراه خواهد داشت.
*کارشناس ارشد اقتصاد ارتباطات و فناوری اطلاعات