در جریان همه‌گیری کووید١٩
دولت چه اولویتی مهم‌تر از حفظ جان شهروندانش دارد؟
سامان توکلی. روان‌پزشک
«بیماری کووید١٩ چیزی خفیف‌تر از آنفلوانزا است و به ایران هم خواهد رسید؛ اما نگرانی ندارد. مردم نگران نباشند. بیماری از طریق قطرات بزرگ منتقل می‌شود که به دلیل وزن‌شان خیلی زود به زمین می‌افتند و بنابراین حفظ فاصله اجتماعی و شستن دست‌ها کافی است. زدن ماسک در افرادی که علامتی از بیماری ندارند، کمکی به کنترل بیماری نمی‌کند. تقاضای انجمن‌های علمی و پزشکی در ایران برای وضع مقررات محدودیت رفت‌وآمد برای کنترل همه‌گیری، قرنطینه [در واقع همان lockdown و محدودیت رفت‌وآمد] اقدامی قرون‌وسطایی است و در این زمانه هیچ‌کس آن را توصیه نمی‌کند. اوج همه‌گیری را رد کرده‌ایم و از شنبه اوضاع کشور به شرایط عادی برمی‌گردد. تذکر و ابراز نگرانی متخصصان از شدت‌گرفتن همه‌گیری در صورت عدم وضع ضوابط برای کاهش تماس‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی. مردم چهارشنبه‌سوری و سیزده‌به‌در از خانه بیرون نروند، وگرنه فاجعه‌ای رخ خواهد داد. بعد از تعطیلات رسمی عید ادارات شروع به کار خواهند کرد، با رعایت پروتکل‌ها. ما به شکلی همه‌گیری را کنترل کرده‌ایم که برای دنیا الگو است. پیک دوم کرونا بر اثر بی‌توجهی مردم شروع شده است. زدن ماسک در کنترل همه‌گیری کمک می‌کند. زدن ماسک اجباری می‌شود. زدن ماسک اجباری نمی‌شود. با رعایت پروتکل‌ها، تجمعات و اجرای آیین‌ها و برگزاری کنکور مشکلی در تشدید همه‌گیری ایجاد نمی‌کند. مردم مسافرت نروند تا باعث تشدید همه‌گیری نشوند. بر اساس تصمیم مشترک وزارت بهداشت و وزارت علوم، کنکور تا زمانی که شرایط بهتری برای رعایت ملاحظات بهداشتی فراهم شود، به تعویق می‌افتد. کنکور در همان زمان قبلی خودش، با رعایت پروتکل‌ها، برگزار می‌شود. افتخار می‌کنیم که با وجود برگزاری تجمعات، به دلیل رعایت پروتکل‌ها، آمار مبتلایان و مرگ ناشی از کووید١٩ کاهش یافته است. دورکاری‌ها ادامه خواهد یافت. با ادامه دورکاری کارکنان مخالفت شد. متأسفانه، به دلیل بی‌توجهی مردم عزیزمان به ملاحظات بهداشتی و رعایت‌نکردن پروتکل‌ها، آمار ابتلا بالا رفته و کل کشور در وضعیت قرمز قرار گرفته است».
اینها بخش کوچکی از گزاره‌هایی است که در ماه‌های اخیر درباره همه‌گیری کووید١٩ در رسانه‌های رسمی، از قول مسئولان کشورمان نقل شده است. در برخی کشورهای دیگر هم شبیه این را دیده‌ایم؛ شاید شبیه‌تر از همه در گفته‌های حاکمان ایالات متحده آمریکا. سازمان‌های علمی و پزشکی هم دستخوش این بالا و پایین بوده‌اند. دانش ما از کروناویروس جدید کم بوده و هنوز هم کم است. رفتارش را به‌درستی نمی‌شناختیم و هنوز هم نمی‌شناسیم. دشمنی نادیدنی که با قواعد جنگی شناخته‌شده با ما وارد جنگ نشده است. همین امروز، مرکز کنترل بیماری‌ها در آمریکا نظر چند روز قبل خود را -که راه اصلی انتقال بیماری از طریق هوا است- بی‌سروصدا تغییر داد. خود آن نظر هم برعکس نظری بود که پیش از آن وجود داشت. در برخی کشورها، آمار مرگ‌ومیر ناشی از کروناویروس کمتر از واقعیت برآورد، ثبت و اعلام می‌شود. نه برای جلوگیری از آن واکسنی داریم و نه برای درمانش دارویی. در برخی ایالت‌های هند هم حتی در فردی که مبتلا به این ویروس است، اگر بیمار به دلیل علائم اصلی‌تر کووید جان خود را از دست ندهد، دلیل مرگش بیماری دیگری ذکر می‌شود. برخی کشورها از ابتدا به‌درستی و با حساسیت بالا
با همه‌گیری برخورد کردند و در کنترل آن موفقیت داشتند. برخی ابتدا غفلت کردند و بعد راه خود را اصلاح کردند و بعد از مدتی توانستند نسبتا موفق باشند. برخی مدام در حال تصمیم‌های زیگزاگی هستند. موج روی موج می‌آید. یک روز به مدیریت خود افتخار می‌کنند و یک روز رعایت‌نکردن پروتکل‌ها از سوی مردم را باعث تشدید همه‌گیری ذکر می‌کنند. گاهی افتخار به مدیریت خوب و زنهار از گسترش همه‌گیری را با هم در یک روز از زبان مسئولان مختلف می‌شنویم. گاهی هم هر دو را در یک روز و از زبان یک مسئول می‌شنویم. هر روز می‌شنویم که تعدادی از افرادی که مستقیم یا با واسطه می‌شناسیم، بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. گویی این حلقه ازدست‌رفتگان تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود. هر روز خبر درگذشت تعداد درخور توجهی از همکاران کادر درمان را می‌شنویم و هر روز و هر روز و هر روز... . بعضی از متخصصان معتقدند در مدیریت این همه‌گیری برآورد بیش از واقعیت آمار مرگ و ابتلای ناشی از آن
(overestimation) بهتر از برآورد کمتر از واقعیت
(underestimation) آن است. چه‌بسا، حتی نداشتن آمار بهتر از آمار نادرست و برآورد کمتر از واقعیت باشد؛ چرا‌که کم‌انگاری آمارها -چه ناشی از کمبود دانش و امکانات باشد و چه ناشی از ملاحظات سیاسی یا اقتصادی- باعث انکار ابعاد واقعی و جدی‌بودن این همه‌گیری خواهد شد و لطماتی به مراتب بیشتر به سلامت و جان مردم و در نهایت به تمام ارکان جامعه و بالمآل به اقتصاد نیز خواهد زد. کمبود ناگزیر دانش در زمینه بیماری‌ای که هنوز از آن کم می‌دانیم، وقتی با بی‌صبری و رقابت و چشم‌و‌هم‌چشمی و فخرفروشی به کشورهای دیگر، تلاش برای عادی جلوه‌دادن شرایط، اولویت‌دادن اقتصاد به سلامت و جان مردم، تصمیم‌گیری سیاست‌مداران به‌جای متخصصان، نداشتن توجه کافی به نظر متخصصان و وتو‌کردن آن از سوی سیاسیون تصمیم‌گیرنده، ملاحظات مسئولان مستقیم سلامت در ابراز نظر صریح و به‌طور کلی در‌آمیختن غلظت زیادی از ملاحظات اقتصادی به موضوع سلامت ترکیب شود، حاصلش خواهد شد حکمرانی بد در مدیریت همه‌گیری کووید١٩. همه‌گیری کووید١٩ در وهله اول و بیش از همه یک بحران بزرگ سلامت است. مدیریت آن بیش از همه نیازمند اتکا به متخصصان این حوزه است. جامعه بیمار، جامعه‌ای است
که تعداد زیادی از افراد خود را از دست داده باشد. جامعه‌ای که بخش بزرگی از آن سوگوار شود، نمی‌تواند چرخ اقتصاد را بگرداند. ای‌کاش تصمیم‌گیران بپذیرند که در بحران همه‌گیری کووید١٩ سلامت را نباید چنان با سیاست درآمیخت و به آن گره زد که در حاشیه قرار بگیرد. ای‌کاش آنان که نفوذ کلام و جایگاه اقتدار دارند، این امر را با قطعیت و قاطعیتی، چنان‌که بایسته است، «برای مسئولان و مجریان» روشن کنند که کرونا را دست‌کم نگیرند.
حفظ سلامت شهروندان وظیفه دولت است. به‌راستی در بحبوحه همه‌گیری کووید١٩ و ازدست‌رفتن هر‌روزه جان تعداد زیادی از مردم، دولت چه وظیفه و اولویتی بالاتر از حفظ جان شهروندانش دارد.
«بیماری کووید١٩ چیزی خفیف‌تر از آنفلوانزا است و به ایران هم خواهد رسید؛ اما نگرانی ندارد. مردم نگران نباشند. بیماری از طریق قطرات بزرگ منتقل می‌شود که به دلیل وزن‌شان خیلی زود به زمین می‌افتند و بنابراین حفظ فاصله اجتماعی و شستن دست‌ها کافی است. زدن ماسک در افرادی که علامتی از بیماری ندارند، کمکی به کنترل بیماری نمی‌کند. تقاضای انجمن‌های علمی و پزشکی در ایران برای وضع مقررات محدودیت رفت‌وآمد برای کنترل همه‌گیری، قرنطینه [در واقع همان lockdown و محدودیت رفت‌وآمد] اقدامی قرون‌وسطایی است و در این زمانه هیچ‌کس آن را توصیه نمی‌کند. اوج همه‌گیری را رد کرده‌ایم و از شنبه اوضاع کشور به شرایط عادی برمی‌گردد. تذکر و ابراز نگرانی متخصصان از شدت‌گرفتن همه‌گیری در صورت عدم وضع ضوابط برای کاهش تماس‌ها و فاصله‌گذاری اجتماعی. مردم چهارشنبه‌سوری و سیزده‌به‌در از خانه بیرون نروند، وگرنه فاجعه‌ای رخ خواهد داد. بعد از تعطیلات رسمی عید ادارات شروع به کار خواهند کرد، با رعایت پروتکل‌ها. ما به شکلی همه‌گیری را کنترل کرده‌ایم که برای دنیا الگو است. پیک دوم کرونا بر اثر بی‌توجهی مردم شروع شده است. زدن ماسک در کنترل همه‌گیری کمک می‌کند. زدن ماسک اجباری می‌شود. زدن ماسک اجباری نمی‌شود. با رعایت پروتکل‌ها، تجمعات و اجرای آیین‌ها و برگزاری کنکور مشکلی در تشدید همه‌گیری ایجاد نمی‌کند. مردم مسافرت نروند تا باعث تشدید همه‌گیری نشوند. بر اساس تصمیم مشترک وزارت بهداشت و وزارت علوم، کنکور تا زمانی که شرایط بهتری برای رعایت ملاحظات بهداشتی فراهم شود، به تعویق می‌افتد. کنکور در همان زمان قبلی خودش، با رعایت پروتکل‌ها، برگزار می‌شود. افتخار می‌کنیم که با وجود برگزاری تجمعات، به دلیل رعایت پروتکل‌ها، آمار مبتلایان و مرگ ناشی از کووید١٩ کاهش یافته است. دورکاری‌ها ادامه خواهد یافت. با ادامه دورکاری کارکنان مخالفت شد. متأسفانه، به دلیل بی‌توجهی مردم عزیزمان به ملاحظات بهداشتی و رعایت‌نکردن پروتکل‌ها، آمار ابتلا بالا رفته و کل کشور در وضعیت قرمز قرار گرفته است».
اینها بخش کوچکی از گزاره‌هایی است که در ماه‌های اخیر درباره همه‌گیری کووید١٩ در رسانه‌های رسمی، از قول مسئولان کشورمان نقل شده است. در برخی کشورهای دیگر هم شبیه این را دیده‌ایم؛ شاید شبیه‌تر از همه در گفته‌های حاکمان ایالات متحده آمریکا. سازمان‌های علمی و پزشکی هم دستخوش این بالا و پایین بوده‌اند. دانش ما از کروناویروس جدید کم بوده و هنوز هم کم است. رفتارش را به‌درستی نمی‌شناختیم و هنوز هم نمی‌شناسیم. دشمنی نادیدنی که با قواعد جنگی شناخته‌شده با ما وارد جنگ نشده است. همین امروز، مرکز کنترل بیماری‌ها در آمریکا نظر چند روز قبل خود را -که راه اصلی انتقال بیماری از طریق هوا است- بی‌سروصدا تغییر داد. خود آن نظر هم برعکس نظری بود که پیش از آن وجود داشت. در برخی کشورها، آمار مرگ‌ومیر ناشی از کروناویروس کمتر از واقعیت برآورد، ثبت و اعلام می‌شود. نه برای جلوگیری از آن واکسنی داریم و نه برای درمانش دارویی. در برخی ایالت‌های هند هم حتی در فردی که مبتلا به این ویروس است، اگر بیمار به دلیل علائم اصلی‌تر کووید جان خود را از دست ندهد، دلیل مرگش بیماری دیگری ذکر می‌شود. برخی کشورها از ابتدا به‌درستی و با حساسیت بالا
با همه‌گیری برخورد کردند و در کنترل آن موفقیت داشتند. برخی ابتدا غفلت کردند و بعد راه خود را اصلاح کردند و بعد از مدتی توانستند نسبتا موفق باشند. برخی مدام در حال تصمیم‌های زیگزاگی هستند. موج روی موج می‌آید. یک روز به مدیریت خود افتخار می‌کنند و یک روز رعایت‌نکردن پروتکل‌ها از سوی مردم را باعث تشدید همه‌گیری ذکر می‌کنند. گاهی افتخار به مدیریت خوب و زنهار از گسترش همه‌گیری را با هم در یک روز از زبان مسئولان مختلف می‌شنویم. گاهی هم هر دو را در یک روز و از زبان یک مسئول می‌شنویم. هر روز می‌شنویم که تعدادی از افرادی که مستقیم یا با واسطه می‌شناسیم، بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. گویی این حلقه ازدست‌رفتگان تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود. هر روز خبر درگذشت تعداد درخور توجهی از همکاران کادر درمان را می‌شنویم و هر روز و هر روز و هر روز... . بعضی از متخصصان معتقدند در مدیریت این همه‌گیری برآورد بیش از واقعیت آمار مرگ و ابتلای ناشی از آن
(overestimation) بهتر از برآورد کمتر از واقعیت
(underestimation) آن است. چه‌بسا، حتی نداشتن آمار بهتر از آمار نادرست و برآورد کمتر از واقعیت باشد؛ چرا‌که کم‌انگاری آمارها -چه ناشی از کمبود دانش و امکانات باشد و چه ناشی از ملاحظات سیاسی یا اقتصادی- باعث انکار ابعاد واقعی و جدی‌بودن این همه‌گیری خواهد شد و لطماتی به مراتب بیشتر به سلامت و جان مردم و در نهایت به تمام ارکان جامعه و بالمآل به اقتصاد نیز خواهد زد. کمبود ناگزیر دانش در زمینه بیماری‌ای که هنوز از آن کم می‌دانیم، وقتی با بی‌صبری و رقابت و چشم‌و‌هم‌چشمی و فخرفروشی به کشورهای دیگر، تلاش برای عادی جلوه‌دادن شرایط، اولویت‌دادن اقتصاد به سلامت و جان مردم، تصمیم‌گیری سیاست‌مداران به‌جای متخصصان، نداشتن توجه کافی به نظر متخصصان و وتو‌کردن آن از سوی سیاسیون تصمیم‌گیرنده، ملاحظات مسئولان مستقیم سلامت در ابراز نظر صریح و به‌طور کلی در‌آمیختن غلظت زیادی از ملاحظات اقتصادی به موضوع سلامت ترکیب شود، حاصلش خواهد شد حکمرانی بد در مدیریت همه‌گیری کووید١٩. همه‌گیری کووید١٩ در وهله اول و بیش از همه یک بحران بزرگ سلامت است. مدیریت آن بیش از همه نیازمند اتکا به متخصصان این حوزه است. جامعه بیمار، جامعه‌ای است
که تعداد زیادی از افراد خود را از دست داده باشد. جامعه‌ای که بخش بزرگی از آن سوگوار شود، نمی‌تواند چرخ اقتصاد را بگرداند. ای‌کاش تصمیم‌گیران بپذیرند که در بحران همه‌گیری کووید١٩ سلامت را نباید چنان با سیاست درآمیخت و به آن گره زد که در حاشیه قرار بگیرد. ای‌کاش آنان که نفوذ کلام و جایگاه اقتدار دارند، این امر را با قطعیت و قاطعیتی، چنان‌که بایسته است، «برای مسئولان و مجریان» روشن کنند که کرونا را دست‌کم نگیرند.
حفظ سلامت شهروندان وظیفه دولت است. به‌راستی در بحبوحه همه‌گیری کووید١٩ و ازدست‌رفتن هر‌روزه جان تعداد زیادی از مردم، دولت چه وظیفه و اولویتی بالاتر از حفظ جان شهروندانش دارد.