بهجز تحریم و جنگ راههای دیگری هم برای همزیستی ملتها هست
فریدون مجلسی- دیپلمات بازنشسته
اگر قرار باشد برای آقای بایدن، رئیسجمهور منتخب آمریکا، پیامی بفرستم در درجه نخست تبریک به شخص ایشان و خانم هریس، معاون آینده رئیسجمهور آمریکا است. تبریک دیگر به خاطر نمایش مهمی از تجلی دموکراسی در کشوری است که خود را بنیانگذار دموکراسی و حقوق بشر عصر جدید پس از رهایی از استعمار بریتانیا میداند و بار دیگر نشان دادند که نماد دموکراسی فقط به گزینش افراد مورد اعتماد و علاقه نیست، بلکه توانمندی حذف کسانی است که ملت از عملکرد او ناراضی باشد. یک مزیت بزرگ و آموزنده در دموکراسی آمریکا که میتوان آن را یادگار ارزنده جورج واشنگتن، نخستین رئیسجمهور آمریکا دانست، سنت محدودکردن دوران ریاستجمهوری فرد منتخب حداکثر به دو دوره است؛ سنتی که در دوران پرزیدنت ترومن به صورت متمم قانون اساسی قطعیت یافت. محدودبودن دوران ریاست موجب میشود که رئیسجمهور همواره به یاد داشته باشد که از میان مردم آمده و بازهم باید بازگردد و با همانها بهصورت عادی زندگی کند؛ تفاوت آشکار آقای ترامپ با رؤسای جمهور دیگر آمریکا در این بود که پس از یک عمر عادت به مدیریت اربابانه و پایدار در حیطه کسبوکار شخصی، برای خودش چنان هاله قدسی قائل بود که آن را مشابه استبداد شرقی مینامیدند و رفتارش با ردیفکردن مدیران دستبهسینه در پشت سرش و بیرونانداختن هرکدام که با سلایق و امیال او جور نبودند، یادآور سلاطین عثمانی بود. همین رفتار را با روشنفکران و روزنامهنگاران رسانهها میکرد؛ غافل از اینکه آنها رفتار استبدادی را برنمیتابند و همینها در شکست و رهایی از او سهم بسزایی داشتند. آقای رئیسجمهور اینکه شما در داخل کشورتان چه خواهید کرد و چگونه اوضاع نامتعارفشده را به روال باز خواهید گرداند، امری است که به خودتان و ملت آمریکا مربوط میشود؛ اما به یاد داشته باشید که رفتار بینالمللی شما بر زندگی انسانها در سراسر جهان تأثیر خواهد گذاشت. رئیسجمهور کنونی که شما جانشین او میشوید، فاقد آنگونه احساس مسئولیت اخلاقی و اصولا فاقد توانمندی برقراری روابط اجتماعی و انسانی متعارف با اطرافیان و دیگران بود. فرمان ناسنجیده ممنوعیت صدور ویزا برای اتباع برخی کشورها، نوعی مجازات دستهجمعی و غیراخلاقی و غیرقانونی بود که بسیاری از والدین سالمند را از دیدار فرزندانشان باز داشته است! این فقط نمونه کوچکی از خدشه بر حقوقی بشری است که سابقه آن به تاریخ اعلامیه استقلال آمریکا بازمیگردد.
آقای رئیسجمهور! با این مقایسه که «تحریم از جنگ بهتر است» نمیتوان فشاری را که این تحریمهای سنگین بر زندگی ملتها وارد میکند، نادیده گرفت و از خود رفع مسئولیت کرد؛ زیرا سابقه نشان داده است که افزودن فشار بر ملتها تأثیری در بهزانودرآوردن کشورها ندارد. شما در دولت آقای اوباما روابط منجمد کوبا و آمریکا را پس از نیمقرن با حضور کاستروها ملایمت بخشیدید و دیدید که چگونه آن ملت میرفت که به روالی عادی در زندگی بینالمللی جذب و از مزایای طبیعی خود برای کسب درآمد بیشتر و بهبود زندگی مردم بهرهمند شود. آقای ترامپ با تعصب نژادپرستانه و ایدئولوژیک خود بیمقدمه آن روابط را بر هم زد و توریسم را ممنوع کرد و فقط با کینهتوزی بر مصائب آن ملت افزود. ازاینرو امیدوارم به یاد داشته باشید که در ایران هم ملتی بافرهنگ و قدیمی زندگی میکند که فرزندانش بیش از یک درصد جمعیت کنونی کشور شما را تشکیل میدهند و بیش از نسبت جمعیتی خودشان در سطوح علمی و حرفهای و اقتصادی آمریکا سهیماند و از احترام اجتماعی برخوردار هستند. راههای دیگری هم بهجای کینهتوزی، تحریم و جنگ برای همزیستی ملتها وجود دارد. درهای مذاکره را نبندید؛ بگذارید سخنان شنیده شود و سخنان شما را نیز بشنوند. انتظار میرود مذاکرات در شرایط محترمانه و با احساس برابری و با درک متقابل محذورات و مقدورات دو طرف و با احترام به استقلال ملی و سیاسی یکدیگر بهطور دوجانبه یا چندجانبه برگزار شود. حتی مسائل و ادعاها و نقض حقوق ملتها در منطقه نیز از راههای مختلف قابل جبران است. به امید آنکه حقوق ملتها در منطقه از سوی طرفین به رسمیت شناخته شده و لطمههای ناعادلانه جبران شود و ملتها بتوانند از ثروتهای ملی خود بهجای ستیزهجویی برای توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی جوامعشان برخوردار شوند که این بهترین تضمین و سپر در مقابل خشونت و جنگ است. در این آغاز کار برایتان توفیق در راه تلاش برای ایجاد صلح پایدار در جهان و خصوصا در منطقه آسیبدیده و رنجکشیده خاورمیانه را آرزومندم.
اگر قرار باشد برای آقای بایدن، رئیسجمهور منتخب آمریکا، پیامی بفرستم در درجه نخست تبریک به شخص ایشان و خانم هریس، معاون آینده رئیسجمهور آمریکا است. تبریک دیگر به خاطر نمایش مهمی از تجلی دموکراسی در کشوری است که خود را بنیانگذار دموکراسی و حقوق بشر عصر جدید پس از رهایی از استعمار بریتانیا میداند و بار دیگر نشان دادند که نماد دموکراسی فقط به گزینش افراد مورد اعتماد و علاقه نیست، بلکه توانمندی حذف کسانی است که ملت از عملکرد او ناراضی باشد. یک مزیت بزرگ و آموزنده در دموکراسی آمریکا که میتوان آن را یادگار ارزنده جورج واشنگتن، نخستین رئیسجمهور آمریکا دانست، سنت محدودکردن دوران ریاستجمهوری فرد منتخب حداکثر به دو دوره است؛ سنتی که در دوران پرزیدنت ترومن به صورت متمم قانون اساسی قطعیت یافت. محدودبودن دوران ریاست موجب میشود که رئیسجمهور همواره به یاد داشته باشد که از میان مردم آمده و بازهم باید بازگردد و با همانها بهصورت عادی زندگی کند؛ تفاوت آشکار آقای ترامپ با رؤسای جمهور دیگر آمریکا در این بود که پس از یک عمر عادت به مدیریت اربابانه و پایدار در حیطه کسبوکار شخصی، برای خودش چنان هاله قدسی قائل بود که آن را مشابه استبداد شرقی مینامیدند و رفتارش با ردیفکردن مدیران دستبهسینه در پشت سرش و بیرونانداختن هرکدام که با سلایق و امیال او جور نبودند، یادآور سلاطین عثمانی بود. همین رفتار را با روشنفکران و روزنامهنگاران رسانهها میکرد؛ غافل از اینکه آنها رفتار استبدادی را برنمیتابند و همینها در شکست و رهایی از او سهم بسزایی داشتند. آقای رئیسجمهور اینکه شما در داخل کشورتان چه خواهید کرد و چگونه اوضاع نامتعارفشده را به روال باز خواهید گرداند، امری است که به خودتان و ملت آمریکا مربوط میشود؛ اما به یاد داشته باشید که رفتار بینالمللی شما بر زندگی انسانها در سراسر جهان تأثیر خواهد گذاشت. رئیسجمهور کنونی که شما جانشین او میشوید، فاقد آنگونه احساس مسئولیت اخلاقی و اصولا فاقد توانمندی برقراری روابط اجتماعی و انسانی متعارف با اطرافیان و دیگران بود. فرمان ناسنجیده ممنوعیت صدور ویزا برای اتباع برخی کشورها، نوعی مجازات دستهجمعی و غیراخلاقی و غیرقانونی بود که بسیاری از والدین سالمند را از دیدار فرزندانشان باز داشته است! این فقط نمونه کوچکی از خدشه بر حقوقی بشری است که سابقه آن به تاریخ اعلامیه استقلال آمریکا بازمیگردد.
آقای رئیسجمهور! با این مقایسه که «تحریم از جنگ بهتر است» نمیتوان فشاری را که این تحریمهای سنگین بر زندگی ملتها وارد میکند، نادیده گرفت و از خود رفع مسئولیت کرد؛ زیرا سابقه نشان داده است که افزودن فشار بر ملتها تأثیری در بهزانودرآوردن کشورها ندارد. شما در دولت آقای اوباما روابط منجمد کوبا و آمریکا را پس از نیمقرن با حضور کاستروها ملایمت بخشیدید و دیدید که چگونه آن ملت میرفت که به روالی عادی در زندگی بینالمللی جذب و از مزایای طبیعی خود برای کسب درآمد بیشتر و بهبود زندگی مردم بهرهمند شود. آقای ترامپ با تعصب نژادپرستانه و ایدئولوژیک خود بیمقدمه آن روابط را بر هم زد و توریسم را ممنوع کرد و فقط با کینهتوزی بر مصائب آن ملت افزود. ازاینرو امیدوارم به یاد داشته باشید که در ایران هم ملتی بافرهنگ و قدیمی زندگی میکند که فرزندانش بیش از یک درصد جمعیت کنونی کشور شما را تشکیل میدهند و بیش از نسبت جمعیتی خودشان در سطوح علمی و حرفهای و اقتصادی آمریکا سهیماند و از احترام اجتماعی برخوردار هستند. راههای دیگری هم بهجای کینهتوزی، تحریم و جنگ برای همزیستی ملتها وجود دارد. درهای مذاکره را نبندید؛ بگذارید سخنان شنیده شود و سخنان شما را نیز بشنوند. انتظار میرود مذاکرات در شرایط محترمانه و با احساس برابری و با درک متقابل محذورات و مقدورات دو طرف و با احترام به استقلال ملی و سیاسی یکدیگر بهطور دوجانبه یا چندجانبه برگزار شود. حتی مسائل و ادعاها و نقض حقوق ملتها در منطقه نیز از راههای مختلف قابل جبران است. به امید آنکه حقوق ملتها در منطقه از سوی طرفین به رسمیت شناخته شده و لطمههای ناعادلانه جبران شود و ملتها بتوانند از ثروتهای ملی خود بهجای ستیزهجویی برای توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی جوامعشان برخوردار شوند که این بهترین تضمین و سپر در مقابل خشونت و جنگ است. در این آغاز کار برایتان توفیق در راه تلاش برای ایجاد صلح پایدار در جهان و خصوصا در منطقه آسیبدیده و رنجکشیده خاورمیانه را آرزومندم.