ترس رياض از بايدن منطقي است
نیك روبرتسون. تحلیلگر ارشد سی‌ان‌ان
در فهرست سیاست خارجی «جو بایدن» رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده، چگونگی رابطه با عربستان سعودی در اولویت موضوعات فهرست‌شده وجود ندارد. چین، ایران و شاید كره‌شمالی در این فهرست از اهمیت بیشتری برخوردارند اما ریاض كه میزبانی اجلاس گروه 20 (G20) را برعهده داشت، به این زودی‌ها در رأس این فهرست جای نخواهد گرفت. یكی از دیپلمات‌های ارشد سعودی یك هفته پیش از برگزاری انتخابات آمریكا به من گفت این پادشاهی آماده است تا با هر كسی كه در این رقابت پیروز می‌شود، همكاری كند. اما برداشت من از این گفت‌وگو آن بود كه به‌دلیل برخی از سخنان بایدن در طول كمپین انتخاباتی‌اش، او نسبت به عربستان سختگیر خواهد بود و دموكرات‌ها انتخاب نهایی ریاض نیستند. همچنین یكی دیگر از منابع آشنا با موضوعات سیاسی در پادشاهی عربستان به من گفت كه سعودی‌ها، رئیس‌جمهوری دونالد ترامپ را متحدی خوب اما غیرقابل پیش‌بینی و حتی خطرناك می‌دانند. بعد از آنكه با موشك‌های كروز به تأسیسات نفتی عربستان حمله شد و متخصصان سعودی و بازرسان آمریكایی تشخیص دادند كه آنها از ایران پرتاب شده‌اند، این منبع به من گفت كه سعودی‌ها مجبورند از ترامپ بخواهند كه با مقابله‌به‌مثل، باعث افزایش تنش‌ها نشود. او افزود، آنان واقعا فكر می‌كردند كه او می‌تواند تصادفی جنگی به راه بیندازد.
برخی دیگر از اعضای این پادشاهی نگران هستند كه بایدن سال‌های ریاست باراک اوباما را دوباره آغاز كند؛ سال‌هایی كه به باور آنان آمریكا در برابر ایران نرم و برای امنیت ملی آنان غیرقابل اعتماد بود. این هراس آنان ممكن است كاملا درست و اساسی باشد. بایدن متعهد شده كه بار دیگر به توافق چندملیتی با تهران كه ترامپ از آن خارج شد، بازگردد و در طول مناظرات انتخاباتی دموكرات‌ها در پاییز گذشته تهدید كرد كه مانع از فروش میلیاردها دلار تجهیزات تسلیحاتی به ریاض می‌شود. او نوامبر سال گذشته گفت: «كاملا روشن كنم؛ ما قرار نبود كه سلاح‌های بیشتری به آنها بفروشیم بلكه قرار بود آنها را وادار كنیم تا هزینه‌ها را بپردازند و دریابند تا چه اندازه طردشده هستند».
اما نقطه‌ای كه بایدن را به همكاری با عربستان نزدیک می‌کند، همان تحقق صلح خاورمیانه است. این دقیقا همان جاه‌طلبی‌ای است كه تقریبا تمامی رؤسای جمهوری ایالات متحده برای رسیدن به آن تلاش كرده‌اند و در سال‌های گذشته ترامپ جنبش‌های گوناگونی را خلق كرده است. یكی از دیپلمات‌های سعودی می‌گوید: «ترامپ «فشار زیادی» به ریاض برای پیروی از امارات متحده عربی، بحرین و سودان برای عادی‌سازی روابطش با اسرائیل وارد كرده است» و ادامه می‌دهد كه حمایت عربستان «جایزه‌‌ای» است كه ترامپ هنوز نتوانسته آن را برنده شود. همین اهمیت نشانگر این امر است كه این احتمال وجود دارد که ترامپ حتی در آخرین روزهای حضورش در كاخ سفید هم به این پیروزی امید ببندد. ترامپ و «جرد كوشنر» داماد و مشاور ارشدش در منطقه به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند اما هنوز با آنچه رئیس‌جمهوری در ابتدا قول داده بود -رسیدن به توافق صلح بلندمدت بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها- راه زیادی باقی مانده است.
هرچند تمامی طرفین این بخش از توافق را انكار می‌كنند اما كوشنر در این معامله كه به نظر می‌رسد «امتیازی در ازای امتیازی» بود، تلاش كرد تا امارات به جنگنده‌های پیشرفته اف-35 آمریكایی دست یابد و سودان از فهرست حامیان تروریسم ایالات متحده حذف شود. اما كنگره تاكنون با اعطای هواپیماهای جنگی موافقت نكرده و نام سودان نیز همچنان در فهرست تروریسم وزارت خارجه باقی مانده است.
زمانی كه با این دیپلمات سعودی دیدار كردم، این گمانه‌زنی وجود داشت كه ریاض به تمامی تعهداتی كه به ترامپ داده است، اگر بایدن رئیس‌جمهور شود هم پایبند خواهد بود؛ اما این سیاست‌مدار سعودی به من گفت كه این موضع‌گیری‌ها درست نیست و او واقعیت‌ها را همان‌طور كه مشاهده می‌كرد، به زبان می‌آورد. او گفت عربستان‌سعودی همواره بر اساس «منافع امنیت ملی خود» عمل می‌کند اما مسئله بسیار پراحساس دولت فلسطینی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است و در این زمینه عربستان به‌گونه‌ای تصمیم خواهد گرفت كه سایر ملت‌های مسلمان نیز از آن تبعیت كنند. مقامات سعودی بر این باورند كه پادشاهی ریاض، مركزی برای پیروزی 1.8 میلیارد مسلمان در جهان است اما یك تماس اشتباه می‌تواند برای این پادشاهی فاجعه‌بار باشد و این كشور را در معرض اتهام فروختن و كنارگذاشتن فلسطینی‌ها قرار دهد. این دیپلمات به من گفت كه احتمال عدم حمایت شاه سعودی از طرح ترامپ 90 درصد است اما زمانی كه پسرش «محمد بن‌سلمان» ولیعهد كنونی پادشاهی را در دست بگیرد- ممكن است این اتفاق در دوران ریاست‌جمهوری بایدن رخ دهد- این امكان وجود دارد كه تمامی این محاسبات تغییر كند.
موضع كنونی ریاض درباره صلح فلسطین بر مبنای راه‌حل تشكیل دو كشور است كه بر اساس مرزهای 1967 بنا شود؛ این دقیقا همان خواسته‌ای است كه رهبران سعودی بیش از یك دهه است كه تلاش می‌كنند در برابر گروه‌های متخاصم به آن دست یابند. این دیپلمات به من گفت كه در سال 2007 میلادی آنان به این باور رسیده بودند كه موفق شده‌اند اما توافق از هم پاشید و از آن زمان تاكنون ناامیدی عربستان از فلسطینی‌ها به‌طور مداوم در حال افزایش است. او این‌گونه ادامه داد كه اخیرا با یك مقام فلسطینی دیدار داشته و به او هشدار داده كه زمان در حال اتمام است و تا 10 سال دیگر فلسطینی‌ها برای كسی اهمیتی نخواهند داشت و در ادامه به او گوشزد كرده است كه آنان برای دستیابی به مزایای سودمند باید درگیر طرح به اصطلاح «معامله قرن» كوشنر شوند. در اواخر ماه آگوست «ملك سلمان» پادشاهی سعودی به پرواز تجاری اسرائیلی حامل كوشنر و هیئت اسرائیلی اجازه داد تا برای شركت در مراسم امضای توافق عادی‌سازی، برای رسیدن از تل‌آویو به دوبی از آسمان عربستان عبور كنند. این پیام واضحی برای فلسطینی‌ها بود كه ساعات به‌سرعت سپری می‌شوند؛ همان‌طور كه زمانی بحرین روابط خود را با اسرائیل
عادی كرده بود.
اما شاید صریح‌ترین پیام حاكی از تغییر موضع ریاض ماه گذشته نمایان شد. دیپلمات بسیار محترم سعودی -شاهزاده بندر بن‌سلطان آل‌سعود- سفیر پیشین عربستان در ایالات متحده و رئیس دستگاه اطلاعات به تلویزیون سعودی گفت: «آرمان فلسطینی هدفی عادلانه است اما طرفداران آن در حال شكست هستند؛ اسرائیل ناعادلانه است اما طرفداران این رژیم موفق شدند آن را اثبات کنند». باید در نظر گرفت که این دیپلمات باسابقه بدون اجازه از پادشاه هرگز چنین حرفی نمی‌زند. معنای این پیام واضح بود: ریاض از انتظار برای تحقق صلح فلسطینی‌ها خسته شده و در حال آماده‌سازی برای ادامه فرایند است. پیامی كاملا واضح به پایتخت‌های خارجی و حتی شاید پیامی برای واشنگتن كه زمان در گذر است و معامله انجام می‌شود.
در فهرست سیاست خارجی «جو بایدن» رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده، چگونگی رابطه با عربستان سعودی در اولویت موضوعات فهرست‌شده وجود ندارد. چین، ایران و شاید كره‌شمالی در این فهرست از اهمیت بیشتری برخوردارند اما ریاض كه میزبانی اجلاس گروه 20 (G20) را برعهده داشت، به این زودی‌ها در رأس این فهرست جای نخواهد گرفت. یكی از دیپلمات‌های ارشد سعودی یك هفته پیش از برگزاری انتخابات آمریكا به من گفت این پادشاهی آماده است تا با هر كسی كه در این رقابت پیروز می‌شود، همكاری كند. اما برداشت من از این گفت‌وگو آن بود كه به‌دلیل برخی از سخنان بایدن در طول كمپین انتخاباتی‌اش، او نسبت به عربستان سختگیر خواهد بود و دموكرات‌ها انتخاب نهایی ریاض نیستند. همچنین یكی دیگر از منابع آشنا با موضوعات سیاسی در پادشاهی عربستان به من گفت كه سعودی‌ها، رئیس‌جمهوری دونالد ترامپ را متحدی خوب اما غیرقابل پیش‌بینی و حتی خطرناك می‌دانند. بعد از آنكه با موشك‌های كروز به تأسیسات نفتی عربستان حمله شد و متخصصان سعودی و بازرسان آمریكایی تشخیص دادند كه آنها از ایران پرتاب شده‌اند، این منبع به من گفت كه سعودی‌ها مجبورند از ترامپ بخواهند كه با مقابله‌به‌مثل، باعث افزایش تنش‌ها نشود. او افزود، آنان واقعا فكر می‌كردند كه او می‌تواند تصادفی جنگی به راه بیندازد.
برخی دیگر از اعضای این پادشاهی نگران هستند كه بایدن سال‌های ریاست باراک اوباما را دوباره آغاز كند؛ سال‌هایی كه به باور آنان آمریكا در برابر ایران نرم و برای امنیت ملی آنان غیرقابل اعتماد بود. این هراس آنان ممكن است كاملا درست و اساسی باشد. بایدن متعهد شده كه بار دیگر به توافق چندملیتی با تهران كه ترامپ از آن خارج شد، بازگردد و در طول مناظرات انتخاباتی دموكرات‌ها در پاییز گذشته تهدید كرد كه مانع از فروش میلیاردها دلار تجهیزات تسلیحاتی به ریاض می‌شود. او نوامبر سال گذشته گفت: «كاملا روشن كنم؛ ما قرار نبود كه سلاح‌های بیشتری به آنها بفروشیم بلكه قرار بود آنها را وادار كنیم تا هزینه‌ها را بپردازند و دریابند تا چه اندازه طردشده هستند».
اما نقطه‌ای كه بایدن را به همكاری با عربستان نزدیک می‌کند، همان تحقق صلح خاورمیانه است. این دقیقا همان جاه‌طلبی‌ای است كه تقریبا تمامی رؤسای جمهوری ایالات متحده برای رسیدن به آن تلاش كرده‌اند و در سال‌های گذشته ترامپ جنبش‌های گوناگونی را خلق كرده است. یكی از دیپلمات‌های سعودی می‌گوید: «ترامپ «فشار زیادی» به ریاض برای پیروی از امارات متحده عربی، بحرین و سودان برای عادی‌سازی روابطش با اسرائیل وارد كرده است» و ادامه می‌دهد كه حمایت عربستان «جایزه‌‌ای» است كه ترامپ هنوز نتوانسته آن را برنده شود. همین اهمیت نشانگر این امر است كه این احتمال وجود دارد که ترامپ حتی در آخرین روزهای حضورش در كاخ سفید هم به این پیروزی امید ببندد. ترامپ و «جرد كوشنر» داماد و مشاور ارشدش در منطقه به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند اما هنوز با آنچه رئیس‌جمهوری در ابتدا قول داده بود -رسیدن به توافق صلح بلندمدت بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها- راه زیادی باقی مانده است.
هرچند تمامی طرفین این بخش از توافق را انكار می‌كنند اما كوشنر در این معامله كه به نظر می‌رسد «امتیازی در ازای امتیازی» بود، تلاش كرد تا امارات به جنگنده‌های پیشرفته اف-35 آمریكایی دست یابد و سودان از فهرست حامیان تروریسم ایالات متحده حذف شود. اما كنگره تاكنون با اعطای هواپیماهای جنگی موافقت نكرده و نام سودان نیز همچنان در فهرست تروریسم وزارت خارجه باقی مانده است.
زمانی كه با این دیپلمات سعودی دیدار كردم، این گمانه‌زنی وجود داشت كه ریاض به تمامی تعهداتی كه به ترامپ داده است، اگر بایدن رئیس‌جمهور شود هم پایبند خواهد بود؛ اما این سیاست‌مدار سعودی به من گفت كه این موضع‌گیری‌ها درست نیست و او واقعیت‌ها را همان‌طور كه مشاهده می‌كرد، به زبان می‌آورد. او گفت عربستان‌سعودی همواره بر اساس «منافع امنیت ملی خود» عمل می‌کند اما مسئله بسیار پراحساس دولت فلسطینی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است و در این زمینه عربستان به‌گونه‌ای تصمیم خواهد گرفت كه سایر ملت‌های مسلمان نیز از آن تبعیت كنند. مقامات سعودی بر این باورند كه پادشاهی ریاض، مركزی برای پیروزی 1.8 میلیارد مسلمان در جهان است اما یك تماس اشتباه می‌تواند برای این پادشاهی فاجعه‌بار باشد و این كشور را در معرض اتهام فروختن و كنارگذاشتن فلسطینی‌ها قرار دهد. این دیپلمات به من گفت كه احتمال عدم حمایت شاه سعودی از طرح ترامپ 90 درصد است اما زمانی كه پسرش «محمد بن‌سلمان» ولیعهد كنونی پادشاهی را در دست بگیرد- ممكن است این اتفاق در دوران ریاست‌جمهوری بایدن رخ دهد- این امكان وجود دارد كه تمامی این محاسبات تغییر كند.
موضع كنونی ریاض درباره صلح فلسطین بر مبنای راه‌حل تشكیل دو كشور است كه بر اساس مرزهای 1967 بنا شود؛ این دقیقا همان خواسته‌ای است كه رهبران سعودی بیش از یك دهه است كه تلاش می‌كنند در برابر گروه‌های متخاصم به آن دست یابند. این دیپلمات به من گفت كه در سال 2007 میلادی آنان به این باور رسیده بودند كه موفق شده‌اند اما توافق از هم پاشید و از آن زمان تاكنون ناامیدی عربستان از فلسطینی‌ها به‌طور مداوم در حال افزایش است. او این‌گونه ادامه داد كه اخیرا با یك مقام فلسطینی دیدار داشته و به او هشدار داده كه زمان در حال اتمام است و تا 10 سال دیگر فلسطینی‌ها برای كسی اهمیتی نخواهند داشت و در ادامه به او گوشزد كرده است كه آنان برای دستیابی به مزایای سودمند باید درگیر طرح به اصطلاح «معامله قرن» كوشنر شوند. در اواخر ماه آگوست «ملك سلمان» پادشاهی سعودی به پرواز تجاری اسرائیلی حامل كوشنر و هیئت اسرائیلی اجازه داد تا برای شركت در مراسم امضای توافق عادی‌سازی، برای رسیدن از تل‌آویو به دوبی از آسمان عربستان عبور كنند. این پیام واضحی برای فلسطینی‌ها بود كه ساعات به‌سرعت سپری می‌شوند؛ همان‌طور كه زمانی بحرین روابط خود را با اسرائیل
عادی كرده بود.
اما شاید صریح‌ترین پیام حاكی از تغییر موضع ریاض ماه گذشته نمایان شد. دیپلمات بسیار محترم سعودی -شاهزاده بندر بن‌سلطان آل‌سعود- سفیر پیشین عربستان در ایالات متحده و رئیس دستگاه اطلاعات به تلویزیون سعودی گفت: «آرمان فلسطینی هدفی عادلانه است اما طرفداران آن در حال شكست هستند؛ اسرائیل ناعادلانه است اما طرفداران این رژیم موفق شدند آن را اثبات کنند». باید در نظر گرفت که این دیپلمات باسابقه بدون اجازه از پادشاه هرگز چنین حرفی نمی‌زند. معنای این پیام واضح بود: ریاض از انتظار برای تحقق صلح فلسطینی‌ها خسته شده و در حال آماده‌سازی برای ادامه فرایند است. پیامی كاملا واضح به پایتخت‌های خارجی و حتی شاید پیامی برای واشنگتن كه زمان در گذر است و معامله انجام می‌شود.