چرا شرکت فرودگاه‌ها پیشتاز هوانوردی عمومی شد؟
رامین کاشف‌آذر. دبیر کمیته هوانوردی عمومی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران
نبود ناوگان حملونقل هوایی کوچک در اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور باعث شده شرکت‌های هواپیمایی بزرگ با ناوگان عمدتا بالای 100 صندلی، تنها بازیگران اصلی این اکوسیستم قلمداد شوند و دیگر گونه‌های فعال در آن (مانند فرودگاه‌ها) به تأسی از آنها طوری در گذر زمان شکل بگیرند که گویا تنها مشتری آنها در اقصا نقاط کشور فقط شرکت‌های هواپیمایی بزرگ با مدل نقطه‌به‌نقطه هستند. این ترتیبات نهادی در اکوسیستم هوانوردی‌کشور غالبا باعث اتلاف منابع بسیاری در استان‌های کشور در قالب ساخت فرودگاه‌های بزرگ با زیرساخت‌های غیرلازم مانند باندهای بزرگ، ترمینال‌های متعدد و... شده است که به علت نبود تقاضای بالای 100 نفر در روز برای نقاط پیرامونی یا ارتباط با شهرهای بزرگ، عملا بدون استفاده شده و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی هرساله هزینه‌های زیادی را بابت نگهداری آنها متحمل می‌شود و این در شرایطی است که متأسفانه بسیاری از مردم باوجود این‌همه هزینه انجام‌شده، از ابزار توسعه‌ای فرصت‌های برابر دسترسی برخوردار نبوده و با ادامه این روند نیز شرایط بدتری را تجربه خواهند کرد. راه برون‌رفت از این مشکل، اصلاح چرخه معیوب اکوسیستم کارآفرینی و ایجاد اصل تنوع در بازیگران اصلی آن است که در این فقره به معنی ظهور حملونقل هوایی کوچک با هدف بهره‌برداری از فرودگاه‌های کوچک به‌منظور توسعه نقاط کم‌برخوردار کشور از طریق افزایش ضریب دسترسی آنهاست اما سؤال مهم در‌حال‌حاضر، عامل آن است. آیا کنشگران فعال در این صنعت که به‌راحتی در بازار غیرتعادلی (برتری تقاضا به عرضه) مشغول فعالیت هستند، علاقه‌مند به ایجاد این بخش از اکوسیستم صنعت هوانوردی خواهند بود؟ آیا فضای این بخش از حملونقل هوایی ایران به شفافی قابل بیان و توضیح برای ترغیب بخش خصوصی تازه‌وارد است؟ به نظر می‌آید که پاسخ به سؤالات فوق منفی است؛ چراکه شرایط فعلی اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور برای ورود گونه‌های جدید، مخاطره‌آمیز نامیده می‌شود و تجربه و یافته‌های علمی دلالت بر واردنشدن بخش خصوصی و لزوم ورود دولت به اکوسیستم‌ها در شرایط مخاطره‌آمیز را دارد. نقش‌آفرینان اصلی دولت در اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور مشتمل بر سازمان هواپیمایی کشور، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران هستند. برای سازمان هواپیمایی کشوری که به‌درستی ساحت غیرتصدی تعریف شده و ایران‌ایر هم که با توجه به مشکلات مالی و ساختاری فعلی‌اش، تدوین مأموریت جدید در شرایط فعلی خیلی متصور نخواهد بود اما شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران شرایطش به چند دلیل متفاوت است؛ اول، با دارا‌بودن مرکز وارسی و خدمات هوایی کشور دارای ساحت و تجربیاتی از عملیات پروازی است، دوم، تشکیل شرکت‌های هوایی کوچک مستقیما زیرساخت‌های بلااستفاده این شرکت را به حرکت در خواهد آورد و در نهایت برخورداری از نیروی انسانی باکیفیت در تمام فرودگاه‌های کشور. بنابراین به نظر می‌رسد ورود این شرکت به‌عنوان نماینده دولت برای تشکیل شرکت‌های هواپیمایی کوچک در قالب استراتژی یکپارچگی عمودی (به‌عنوان کسب‌وکار جدیدش) بتواند این بخش از مشکلات اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور را مرتفع کند.
نبود ناوگان حملونقل هوایی کوچک در اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور باعث شده شرکت‌های هواپیمایی بزرگ با ناوگان عمدتا بالای 100 صندلی، تنها بازیگران اصلی این اکوسیستم قلمداد شوند و دیگر گونه‌های فعال در آن (مانند فرودگاه‌ها) به تأسی از آنها طوری در گذر زمان شکل بگیرند که گویا تنها مشتری آنها در اقصا نقاط کشور فقط شرکت‌های هواپیمایی بزرگ با مدل نقطه‌به‌نقطه هستند. این ترتیبات نهادی در اکوسیستم هوانوردی‌کشور غالبا باعث اتلاف منابع بسیاری در استان‌های کشور در قالب ساخت فرودگاه‌های بزرگ با زیرساخت‌های غیرلازم مانند باندهای بزرگ، ترمینال‌های متعدد و... شده است که به علت نبود تقاضای بالای 100 نفر در روز برای نقاط پیرامونی یا ارتباط با شهرهای بزرگ، عملا بدون استفاده شده و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی هرساله هزینه‌های زیادی را بابت نگهداری آنها متحمل می‌شود و این در شرایطی است که متأسفانه بسیاری از مردم باوجود این‌همه هزینه انجام‌شده، از ابزار توسعه‌ای فرصت‌های برابر دسترسی برخوردار نبوده و با ادامه این روند نیز شرایط بدتری را تجربه خواهند کرد. راه برون‌رفت از این مشکل، اصلاح چرخه معیوب اکوسیستم کارآفرینی و ایجاد اصل تنوع در بازیگران اصلی آن است که در این فقره به معنی ظهور حملونقل هوایی کوچک با هدف بهره‌برداری از فرودگاه‌های کوچک به‌منظور توسعه نقاط کم‌برخوردار کشور از طریق افزایش ضریب دسترسی آنهاست اما سؤال مهم در‌حال‌حاضر، عامل آن است. آیا کنشگران فعال در این صنعت که به‌راحتی در بازار غیرتعادلی (برتری تقاضا به عرضه) مشغول فعالیت هستند، علاقه‌مند به ایجاد این بخش از اکوسیستم صنعت هوانوردی خواهند بود؟ آیا فضای این بخش از حملونقل هوایی ایران به شفافی قابل بیان و توضیح برای ترغیب بخش خصوصی تازه‌وارد است؟ به نظر می‌آید که پاسخ به سؤالات فوق منفی است؛ چراکه شرایط فعلی اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور برای ورود گونه‌های جدید، مخاطره‌آمیز نامیده می‌شود و تجربه و یافته‌های علمی دلالت بر واردنشدن بخش خصوصی و لزوم ورود دولت به اکوسیستم‌ها در شرایط مخاطره‌آمیز را دارد. نقش‌آفرینان اصلی دولت در اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور مشتمل بر سازمان هواپیمایی کشور، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران هستند. برای سازمان هواپیمایی کشوری که به‌درستی ساحت غیرتصدی تعریف شده و ایران‌ایر هم که با توجه به مشکلات مالی و ساختاری فعلی‌اش، تدوین مأموریت جدید در شرایط فعلی خیلی متصور نخواهد بود اما شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران شرایطش به چند دلیل متفاوت است؛ اول، با دارا‌بودن مرکز وارسی و خدمات هوایی کشور دارای ساحت و تجربیاتی از عملیات پروازی است، دوم، تشکیل شرکت‌های هوایی کوچک مستقیما زیرساخت‌های بلااستفاده این شرکت را به حرکت در خواهد آورد و در نهایت برخورداری از نیروی انسانی باکیفیت در تمام فرودگاه‌های کشور. بنابراین به نظر می‌رسد ورود این شرکت به‌عنوان نماینده دولت برای تشکیل شرکت‌های هواپیمایی کوچک در قالب استراتژی یکپارچگی عمودی (به‌عنوان کسب‌وکار جدیدش) بتواند این بخش از مشکلات اکوسیستم صنعت هوانوردی کشور را مرتفع کند.