بازارگردانی، چالش بزرگ صندوق‌های ETF
امیر سیدی . کارشناس بازار سرمایه
صندوق‌های ای‌تی‌اف (ETF) یک اتفاق مثبت برای بازار سرمایه ایران بود و بخش عمده‌ای از رونق بورس در ابتدای سال جاری به واسطه همین عرضه‌های در قالب ای‌تی‌اف بود که موجب روی‌آوردن خیل عظیمی از مردم به سمت بازار شد. از آنجا که این صندوق‌ها درگاه توزیع شبکه بانکی بودند، عرضه آنها موجب شد که عده زیادی از مردمی که واحدهای این صندوق را از طریق شبکه بانکی خریداری کرده بودند، اقدام به دریافت کد بورسی کنند و به این ترتیب وارد بازار شوند.
این صندوق‌ها به مرور به واسطه منع نوسان و نداشتن حجم مبنا، به ابزاری پرمعامله تبدیل شدند. در بورس‌های جهانی یکی از دلایل رشد در سال‌های اخیر، گسترش ای‌تی‌اف‌ها بوده زیرا این صندوق‌ها معمولا میان افراد دست به دست می‌شوند که این امر موجب نمی‌شود سهام لزوما توسط ای‌تی‌اف در مقیاس وسیع خرید و فروش شود و یک دارایی ثابت از شرکت در ای‌تی‌اف باقی می‌ماند. همین صندوق‌ها ثباتی به بورس‌های جهانی داده و حجم معاملات را افزایش دادند.
اما آنچه در جریان ورود ای‌تی‌اف‌ها به بورس ما رخ داد و خوشایند نبود، این بود که هیچ فکری برای بازارگردانی این صندوق‌ها در بازار نشد. بازارگردانی ای‌تی‌اف به این صورت است که بازارگردان به صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق دسترسی دارد و از آن طرف آنها را در بازار خرید و فروش می‌کند. این رویکرد موجب می‌شود که مثلا اگر ان‌اِی‌وی (NAV) یک صندوق مثلا در مورد دارایکم، 25 هزار تومان است، برای بازارگردان مقرون‌به‌صرفه باشد که آن را مثلا 24هزارو 800 تومان در بازار خریداری و 25 هزار تومان ابطال کند. در این خصوص مدیر صندوق هم می‌تواند زمانی که ابطال آمد، از سهام صندوق به میزان یک واحد که 25 هزار تومان است، به فروش برساند و آن یک یونیت را تسویه کند. بر این اساس یک رابطه مالی میان یونیت صندوق و سهام صندوق به بازار وجود دارد که باعث می‌شود صندوق ای‌تی‌اف همیشه نزدیک به ان‌اِی‌وی خودش معامله شود. از آنجایی که رکن بازارگردانی در ای‌تی‌اف‌های ما به درستی پیش‌بینی نشده بود، قیمت این صندوق (دارایکم) از ان‌ای‌وی انحراف قابل توجهی داشت. در زمان بازگشایی ان‌ای‌وی آن حدود 23 تا 24 هزار تومان بود به این دلیل که هنوز همه
مردم نتوانسته بودند واحدهای سرمایه‌گذاری‌شان را فعال کنند، اما به مرور افزایش تقاضا باعث شد قیمت این صندوق تا 32 هزار تومان هم بالا برود که نهایتا ناظر بازار جلوی رشد قیمت بیشتر آن را گرفت، وگرنه قیمتش بالاتر هم می‌رفت. در زمان برگشت قیمت هم دیدیم که وقتی واحدها توسط افراد عرضه شد، با اینکه ان‌ای‌وی آن بالا بود، قیمت پایین آمد. نگاهی به وضعیت دارایکم در دو هفته اخیر بازار هم نشان می‌دهد که ان‌ای‌وی صندوق مثلا از حدود 20 هزار تومان تا 26 هزار تومان رشد کرده اما قیمت یونیت صندوق از 18 هزار به حدود 19 هزار تومان (ارقامی در همین حدود) رسیده و در این حول و حوش نوسان دارد. همه اینها به این خاطر بود که بتواند ان‌ای‌وی را با قیمت بازار هماهنگ کند که این رکنی بسیار لازم برای حفظ کارآمدی این صندوق‌ها به شمار می‌آید و به جذابیت‌شان اضافه می‌کند.
همان‌طور که اشاره شد، یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های ای‌تی‌اف‌ها این است که خرید و فروش‌شان معاف از مالیات است و کارمزد کمتری هم دارند. صندوق دارایکم تخصصی است و ما ای‌تی‌اف‌های دیگری هم در بازار داریم که بازارگردانی می‌شوند. دارایکم، پالایشی‌یکم و داراسوم که در راه است جزء ای‌تی‌اف‌های دولتی هستند که مجموعا ورودشان به بازار اتفاق مثبتی برای بورس محسوب می‌شود اما متأسفانه هنوز برای بازارگردانی آنها فکر درستی نشده که البته هنوز هم دیر نشده و باید برای بازارگردانی و تطبیق قیمت معاملات با ان‌ای‌وی‌شان فکری شود. انجام این کار اقدامی پرسود است که درخصوص دارایکم پیشنهاد می‌شود بازارگردان بانک‌های زیرمجموعه این صندوق، بازارگردانی این ای‌تی‌اف را نیز برعهده بگیرند.
آنچه در جریان بازگشایی نماد پالایشی‌یکم صورت گرفت، می‌تواند موجب دلسردی بازار نسبت به این صندوق‌ها شود. در این خصوص به دلیل سقوط قیمت نمادهای پالایشی، فاصله پذیره‌نویسی تا بازگشایی این نماد بسیار زیاد شد که این رویه غیرمنطقی بوده و برای آنهایی که در این صندوق ورود کردند، دلسردکننده است. در این خصوص بهتر بود تخفیف این ای‌تی‌اف به قیمت روز بازگشایی منوط می‌شد، به این صورت که براساس قیمت روز بازگشایی، به نماد 20 درصد تخفیف داده می‌شد که بر این اساس بازگشایی هم بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتاد. امیدوارم از چالش‌های قبلی درس لازم گرفته شده باشد و شاهد آن باشیم که ای‌تی‌اف‌ها با سرعت و قدرت بیشتری در بازار فعالیت کنند.
صندوق‌های ای‌تی‌اف (ETF) یک اتفاق مثبت برای بازار سرمایه ایران بود و بخش عمده‌ای از رونق بورس در ابتدای سال جاری به واسطه همین عرضه‌های در قالب ای‌تی‌اف بود که موجب روی‌آوردن خیل عظیمی از مردم به سمت بازار شد. از آنجا که این صندوق‌ها درگاه توزیع شبکه بانکی بودند، عرضه آنها موجب شد که عده زیادی از مردمی که واحدهای این صندوق را از طریق شبکه بانکی خریداری کرده بودند، اقدام به دریافت کد بورسی کنند و به این ترتیب وارد بازار شوند.
این صندوق‌ها به مرور به واسطه منع نوسان و نداشتن حجم مبنا، به ابزاری پرمعامله تبدیل شدند. در بورس‌های جهانی یکی از دلایل رشد در سال‌های اخیر، گسترش ای‌تی‌اف‌ها بوده زیرا این صندوق‌ها معمولا میان افراد دست به دست می‌شوند که این امر موجب نمی‌شود سهام لزوما توسط ای‌تی‌اف در مقیاس وسیع خرید و فروش شود و یک دارایی ثابت از شرکت در ای‌تی‌اف باقی می‌ماند. همین صندوق‌ها ثباتی به بورس‌های جهانی داده و حجم معاملات را افزایش دادند.
اما آنچه در جریان ورود ای‌تی‌اف‌ها به بورس ما رخ داد و خوشایند نبود، این بود که هیچ فکری برای بازارگردانی این صندوق‌ها در بازار نشد. بازارگردانی ای‌تی‌اف به این صورت است که بازارگردان به صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق دسترسی دارد و از آن طرف آنها را در بازار خرید و فروش می‌کند. این رویکرد موجب می‌شود که مثلا اگر ان‌اِی‌وی (NAV) یک صندوق مثلا در مورد دارایکم، 25 هزار تومان است، برای بازارگردان مقرون‌به‌صرفه باشد که آن را مثلا 24هزارو 800 تومان در بازار خریداری و 25 هزار تومان ابطال کند. در این خصوص مدیر صندوق هم می‌تواند زمانی که ابطال آمد، از سهام صندوق به میزان یک واحد که 25 هزار تومان است، به فروش برساند و آن یک یونیت را تسویه کند. بر این اساس یک رابطه مالی میان یونیت صندوق و سهام صندوق به بازار وجود دارد که باعث می‌شود صندوق ای‌تی‌اف همیشه نزدیک به ان‌اِی‌وی خودش معامله شود. از آنجایی که رکن بازارگردانی در ای‌تی‌اف‌های ما به درستی پیش‌بینی نشده بود، قیمت این صندوق (دارایکم) از ان‌ای‌وی انحراف قابل توجهی داشت. در زمان بازگشایی ان‌ای‌وی آن حدود 23 تا 24 هزار تومان بود به این دلیل که هنوز همه
مردم نتوانسته بودند واحدهای سرمایه‌گذاری‌شان را فعال کنند، اما به مرور افزایش تقاضا باعث شد قیمت این صندوق تا 32 هزار تومان هم بالا برود که نهایتا ناظر بازار جلوی رشد قیمت بیشتر آن را گرفت، وگرنه قیمتش بالاتر هم می‌رفت. در زمان برگشت قیمت هم دیدیم که وقتی واحدها توسط افراد عرضه شد، با اینکه ان‌ای‌وی آن بالا بود، قیمت پایین آمد. نگاهی به وضعیت دارایکم در دو هفته اخیر بازار هم نشان می‌دهد که ان‌ای‌وی صندوق مثلا از حدود 20 هزار تومان تا 26 هزار تومان رشد کرده اما قیمت یونیت صندوق از 18 هزار به حدود 19 هزار تومان (ارقامی در همین حدود) رسیده و در این حول و حوش نوسان دارد. همه اینها به این خاطر بود که بتواند ان‌ای‌وی را با قیمت بازار هماهنگ کند که این رکنی بسیار لازم برای حفظ کارآمدی این صندوق‌ها به شمار می‌آید و به جذابیت‌شان اضافه می‌کند.
همان‌طور که اشاره شد، یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های ای‌تی‌اف‌ها این است که خرید و فروش‌شان معاف از مالیات است و کارمزد کمتری هم دارند. صندوق دارایکم تخصصی است و ما ای‌تی‌اف‌های دیگری هم در بازار داریم که بازارگردانی می‌شوند. دارایکم، پالایشی‌یکم و داراسوم که در راه است جزء ای‌تی‌اف‌های دولتی هستند که مجموعا ورودشان به بازار اتفاق مثبتی برای بورس محسوب می‌شود اما متأسفانه هنوز برای بازارگردانی آنها فکر درستی نشده که البته هنوز هم دیر نشده و باید برای بازارگردانی و تطبیق قیمت معاملات با ان‌ای‌وی‌شان فکری شود. انجام این کار اقدامی پرسود است که درخصوص دارایکم پیشنهاد می‌شود بازارگردان بانک‌های زیرمجموعه این صندوق، بازارگردانی این ای‌تی‌اف را نیز برعهده بگیرند.
آنچه در جریان بازگشایی نماد پالایشی‌یکم صورت گرفت، می‌تواند موجب دلسردی بازار نسبت به این صندوق‌ها شود. در این خصوص به دلیل سقوط قیمت نمادهای پالایشی، فاصله پذیره‌نویسی تا بازگشایی این نماد بسیار زیاد شد که این رویه غیرمنطقی بوده و برای آنهایی که در این صندوق ورود کردند، دلسردکننده است. در این خصوص بهتر بود تخفیف این ای‌تی‌اف به قیمت روز بازگشایی منوط می‌شد، به این صورت که براساس قیمت روز بازگشایی، به نماد 20 درصد تخفیف داده می‌شد که بر این اساس بازگشایی هم بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتاد. امیدوارم از چالش‌های قبلی درس لازم گرفته شده باشد و شاهد آن باشیم که ای‌تی‌اف‌ها با سرعت و قدرت بیشتری در بازار فعالیت کنند.