|

سقف تاب‌آوری شهر و پیشتازی کرونا

زهرا صدر‌اعظم‌نوری- عضو شورای شهر تهران

در آستانه ورود به قرن جدید، در‌‌حالی‌که خود و شهرمان را برای جشن و پایکوبی آغاز سده مهیا می‌کردیم، با هجمه نابهنگام و ماندگار کووید ‌19، ساز‌و‌برگ برنامه‌ریزی‌ها در شهر آهنگ جدیدی به خود گرفت. آسیب‌پذیری خانوارهای متأثر از ویروس کرونا، شرایط اقتصادی و نارسایی در برنامه‌های حمایتی کسب‌و‌کارهای تعطیل‌شده در شهر، از یک سو، آسیب‌های ثانویه ناشی از عوارض شیوع بر سلامت روان شهروندان و مدیریت و کنترل آثار و بقایا بر محیط‌ زیست شهری از سوی دیگر، باعث شده است سقف تاب‌آوری شهر و شهروندان برای رویارویی و مقابله با مخاطرات به‌شدت تحت تأثیر قرار گیرد. بر اساس نتایج تحقیقات بین‌المللی در سال‌های گذشته، در مجموع نیمی از مردم جهان با بحران‌های طبیعی که سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهان ضربه وارد می‌کند، مواجه بوده‌اند. این در حالی است که اکنون در کمتر از یک سال، مردم در سراسر دنیا یکباره از ابعاد مختلف بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی، متأثر، متألم و متضرر از پاندمی کووید‌19 شده‌اند. همین مقایسه اجمالی با لحاظ جمعیت و تراکم فعالیتی بالا در شهر تهران، گواه بر اهمیت توجه و رسیدگی اضطراری به اجرای برنامه‌های مکمل در پایتخت به‌ویژه در مناطق با نفوذپذیری بالای جمعیت، بافت‌های کم‌برخوردار و سکونتگاه‌های غیررسمی است. در این راستا، تلاش‌هایی برای بسط ابعاد مختلف تاب‌آوری در دوره شیوع ویروس کرونا و پسا‌کرونا در دنیا با محوریت حمل‌ونقل، اقتصاد و خدمات شهری از سوی متخصصان حوزه مدیریت شهری انجام گرفته است که می‌توان نمونه‌های موفق آن را به‌عنوان الگو در شهر تهران نیز اجرائی کرد. نکته حائز اهمیت در وهله نخست، تعیین اولویت‌های تاب‌آوری شهری متناسب با وضعیت موجود و سپس تعیین شاخص‌های مرتبط و پایش و به‌روزآوری مستمر آنهاست.

با توجه به اینکه تاب‌آوری گستره‌ای از امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، انتظامی، طبیعی و تکنولوژیک را در‌بر می‌گیرد، دامنه وسیعی از حوزه روان‌شناسی و ظرفیت‌های فنی و زیرساختی را شامل می‌شود. در‌حال‌حاضر که موضوع تاب‌آوری در دنیا با رویکرد سازگاری و پایداری در مقابل تهدیدهای کرونا مورد توجه قرار گرفته، در پایتخت نیز با توجه به آنکه یکی از تکالیف مهم شهرداری در برنامه سوم بر امر ایمنی و افزایش تاب‌آوری شهر تأکید دارد، سعی شده است جهت‌گیری برنامه‌های کنترلی و مدیریت بحران فعلی بر مبنای شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار، تقویت پایداری شهر در صورت بقای میان‌مدت و بلندمدت بیماری و اجرای راهکارها در دوران پسا‌کرونا هدف‌گذاری شود.‌در این راستا، تأمین زیرساخت‌های مناسب شهری نظیر مدیریت پسماندهای ویژه و ناوگان حمل‌ونقل عمومی، اجرای طرح‌های حمایتی از اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر، ترویج، آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی شهروندان در شرایط کرونا، تأثیر بسزایی خواهد داشت. همچنین در یک گام فراتر، حرکت به سوی تجهیز شهر به تکنولوژی‌های تاب‌آوری هوشمند از طریق استخراج نقشه‌های ریسک با هدف اطلاع از وضعیت لحظه‌ای رشد و نفوذ بیماری کرونا در شهر تهران و سایر شهرهای هم‌جوار و امکان پیش‌بینی نحوه گسترش ویروس بر اساس عوامل مؤثر دنبال می شود.نکته ظریف دیگر این است که وقتی از افزایش تاب‌آوری شهر و شهروندان درخصوص بلایای طبیعی نظیر زلزله و توسعه بناهای شهری که حیات شهروندان در آن جاری است، سخن به میان می‌آید، مباحثی نظیر مقاوم‌سازی ابنیه، تجمیع بافت‌های فرسوده، توسعه معابر و فضاهای شهری مطرح می‌شود که ناگزیر نیازمند مشارکت بخش خصوصی است. اما در مقوله تاب‌آوری در برابر کرونا، علاوه بر تضمین فضا و زیرساخت‌های سالم و بهداشتی، بحث تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی خانوارها نیز با درجه اولویت بالایی نمود پیدا می‌کند. بنابراین در چشم‌انداز تاب‌آوری شهر می‌بایست برنامه‌ها به‌جای آنکه بر برگشت به حالت اولیه تمرکز یابد، به صورت اجتماع‌محور با بهره‌گیری از مشارکت اجتماعی، روی پیشگیری و آموزش مردم متمرکز شود تا بتوان از طریق افزایش ضریب نفوذ آگاهی مردم نسبت به این بیماری، به پایداری و سازگاری شهر و شهروندان دست پیدا کرد. هرگونه برنامه‌ریزی و اقدام کنترلی مستلزم درک صحیح از تمایزها در مدیریت وضع موجود، اجرای برنامه‌های تکمیلی و کاربست بهینه منابع و ظرفیت‌ها حین و پس از سیر نزولی بیماری است.

در آستانه ورود به قرن جدید، در‌‌حالی‌که خود و شهرمان را برای جشن و پایکوبی آغاز سده مهیا می‌کردیم، با هجمه نابهنگام و ماندگار کووید ‌19، ساز‌و‌برگ برنامه‌ریزی‌ها در شهر آهنگ جدیدی به خود گرفت. آسیب‌پذیری خانوارهای متأثر از ویروس کرونا، شرایط اقتصادی و نارسایی در برنامه‌های حمایتی کسب‌و‌کارهای تعطیل‌شده در شهر، از یک سو، آسیب‌های ثانویه ناشی از عوارض شیوع بر سلامت روان شهروندان و مدیریت و کنترل آثار و بقایا بر محیط‌ زیست شهری از سوی دیگر، باعث شده است سقف تاب‌آوری شهر و شهروندان برای رویارویی و مقابله با مخاطرات به‌شدت تحت تأثیر قرار گیرد. بر اساس نتایج تحقیقات بین‌المللی در سال‌های گذشته، در مجموع نیمی از مردم جهان با بحران‌های طبیعی که سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهان ضربه وارد می‌کند، مواجه بوده‌اند. این در حالی است که اکنون در کمتر از یک سال، مردم در سراسر دنیا یکباره از ابعاد مختلف بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی، متأثر، متألم و متضرر از پاندمی کووید‌19 شده‌اند. همین مقایسه اجمالی با لحاظ جمعیت و تراکم فعالیتی بالا در شهر تهران، گواه بر اهمیت توجه و رسیدگی اضطراری به اجرای برنامه‌های مکمل در پایتخت به‌ویژه در مناطق با نفوذپذیری بالای جمعیت، بافت‌های کم‌برخوردار و سکونتگاه‌های غیررسمی است. در این راستا، تلاش‌هایی برای بسط ابعاد مختلف تاب‌آوری در دوره شیوع ویروس کرونا و پسا‌کرونا در دنیا با محوریت حمل‌ونقل، اقتصاد و خدمات شهری از سوی متخصصان حوزه مدیریت شهری انجام گرفته است که می‌توان نمونه‌های موفق آن را به‌عنوان الگو در شهر تهران نیز اجرائی کرد. نکته حائز اهمیت در وهله نخست، تعیین اولویت‌های تاب‌آوری شهری متناسب با وضعیت موجود و سپس تعیین شاخص‌های مرتبط و پایش و به‌روزآوری مستمر آنهاست.

با توجه به اینکه تاب‌آوری گستره‌ای از امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، انتظامی، طبیعی و تکنولوژیک را در‌بر می‌گیرد، دامنه وسیعی از حوزه روان‌شناسی و ظرفیت‌های فنی و زیرساختی را شامل می‌شود. در‌حال‌حاضر که موضوع تاب‌آوری در دنیا با رویکرد سازگاری و پایداری در مقابل تهدیدهای کرونا مورد توجه قرار گرفته، در پایتخت نیز با توجه به آنکه یکی از تکالیف مهم شهرداری در برنامه سوم بر امر ایمنی و افزایش تاب‌آوری شهر تأکید دارد، سعی شده است جهت‌گیری برنامه‌های کنترلی و مدیریت بحران فعلی بر مبنای شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار، تقویت پایداری شهر در صورت بقای میان‌مدت و بلندمدت بیماری و اجرای راهکارها در دوران پسا‌کرونا هدف‌گذاری شود.‌در این راستا، تأمین زیرساخت‌های مناسب شهری نظیر مدیریت پسماندهای ویژه و ناوگان حمل‌ونقل عمومی، اجرای طرح‌های حمایتی از اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر، ترویج، آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی شهروندان در شرایط کرونا، تأثیر بسزایی خواهد داشت. همچنین در یک گام فراتر، حرکت به سوی تجهیز شهر به تکنولوژی‌های تاب‌آوری هوشمند از طریق استخراج نقشه‌های ریسک با هدف اطلاع از وضعیت لحظه‌ای رشد و نفوذ بیماری کرونا در شهر تهران و سایر شهرهای هم‌جوار و امکان پیش‌بینی نحوه گسترش ویروس بر اساس عوامل مؤثر دنبال می شود.نکته ظریف دیگر این است که وقتی از افزایش تاب‌آوری شهر و شهروندان درخصوص بلایای طبیعی نظیر زلزله و توسعه بناهای شهری که حیات شهروندان در آن جاری است، سخن به میان می‌آید، مباحثی نظیر مقاوم‌سازی ابنیه، تجمیع بافت‌های فرسوده، توسعه معابر و فضاهای شهری مطرح می‌شود که ناگزیر نیازمند مشارکت بخش خصوصی است. اما در مقوله تاب‌آوری در برابر کرونا، علاوه بر تضمین فضا و زیرساخت‌های سالم و بهداشتی، بحث تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی خانوارها نیز با درجه اولویت بالایی نمود پیدا می‌کند. بنابراین در چشم‌انداز تاب‌آوری شهر می‌بایست برنامه‌ها به‌جای آنکه بر برگشت به حالت اولیه تمرکز یابد، به صورت اجتماع‌محور با بهره‌گیری از مشارکت اجتماعی، روی پیشگیری و آموزش مردم متمرکز شود تا بتوان از طریق افزایش ضریب نفوذ آگاهی مردم نسبت به این بیماری، به پایداری و سازگاری شهر و شهروندان دست پیدا کرد. هرگونه برنامه‌ریزی و اقدام کنترلی مستلزم درک صحیح از تمایزها در مدیریت وضع موجود، اجرای برنامه‌های تکمیلی و کاربست بهینه منابع و ظرفیت‌ها حین و پس از سیر نزولی بیماری است.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها