# خبر_فوری می‌خواین؟
پژمان موسوی
«خبر فوری»! این اصطلاحی است که از زمان فراگیری فضای مجازی و حاکمیت همه‌جانبه شبکه‌های اجتماعی بر سپهر رسانه‌ای ایران، به‌وفور در رسانه‌های مجازی به چشم می‌خورد؛ اصطلاحی حرفه‌ای و تخصصی که همه‌روزه به شکلی غیرحرفهای و غیرتخصصی، در فضای مجازی به‌ویژه در کانال‌ها و گروه‌های خبری و خانوادگی استفاده شده و هر روز هم استفاده از آن شدت می‌گیرد. اصطلاحی که من آن را اسم رمز «دروغ» و «شایعه» می‌دانم؛ دروغی که آن‌قدر زیاد استفاده شده که گاه به واقعیت می‌ماند و مخاطب در بیشتر موارد می‌ماند که چند‌درصد «خبرهای فوری» که همه‌روزه به چشمش می‌خورد، دروغ هستند و چند‌درصد آنها راست. واقعیت این است که فضای مجازی این روزها ملغمه عجیبی است از راست و دروغ، درست و غلط و خبر و شایعه. هر روز حجم زیادی از اخبار و اطلاعات غلط در گروه‌ها و کانال‌های مختلف از خبری گرفته تا خانوادگی رد‌و‌بدل می‌شود و خیلی از آنها هم هیچ‌گاه تکذیب یا اصلاح نمی‌شوند و پایه‌ای می‌شوند برای رفتار و تصمیم‌گیری‌های غلط. شایعه‌پراکن‌ها و دروغ‌گویان، تازگی‌ها پا را از حریم دروغگویی هم فراتر گذاشته و یک عنوان تازه را هم بر خبرها و تفسیرهایشان می‌گذارند: «خبر فوری». اصطلاحی که کارکردش جلب توجه مخاطب «به هر قیمتی» است. ادمین‌ها و گردانندگان گروه‌ها و کانال‌ها می‌دانند که مخاطبان فضای مجازی در ایران، همه‌روزه با حجم زیادی از اخبار و اطلاعات روبه‌رو هستند و دقیقا به همین دلیل، امکان تمرکز روی بیشتر گروه‌ها و کانال‌ها را ندارند. آنها با درج عنوان «خبر فوری» روی برخی اخبار و نوشته‌هایشان، قصد دارند قلاب خود را به مخاطب بیندازند و آنها را وادار به مطالعه کانال یا گروه خود کنند. مخاطب بخت‌برگشته هم به دلیل عطشی که نسبت به خبرهای مهم و جنجالی دارد، خیلی راحت گول این صحنه‌آرایی را می‌خورد و بازدیدکننده آن گروه یا کانال خبری می‌شود. نتیجه این بازدید هم از دو حال خارج نیست: یا آن کانال بر روی خبری بی‌خاصیت و غیرمهم، برچسب «خبر فوری» زده بوده و مخاطب پس از اطلاع از فریبی که خورده است، سرخورده می‌شود، یا خبری سراسر دروغ یا آمیخته به تخیل و شایعه را خیلی سریع با این برچسب باور کرده و منتشرکننده آن خبر دروغ در سطحی وسیع‌تر می‌شود. علت اصلی این نوع اطلاع‌رسانی غیر‌مسئولانه با برچسب «خبر فوری» را باید در نگاه غیرحرفهای به خبر و روزنامه‌نگاری دانست. بسیاری از کانال‌ها و مراجع مجازی اطلاع‌رسانی، برای جذب مخاطب و کلیک بیشتر، هر شایعه‌ای را به نام خبر منتشر می‌کنند و هیچ‌یک از اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را در فعالیت‌های روزانه‌شان رعایت نمی‌کنند؛ چرا‌که اساسا برای بسیاری از فعالان فضای مجازی، «دقت» همواره باید فدای «سرعت» شود. آن‌قدر این فدا‌شدن مهم است که از اصطلاحی به نام «خبر فوری» هم استفاده می‌شود تا دقت هر‌چه‌زودتر فدای سرعت شود و مخاطب با سرعت بیشتری فریب خورده و خود به رسانه‌ای در خدمت جریان «فیک‌نیوز» بدل شود. تاکنون با خود فکر کرده‌اید این همه کانال خبری در تلگرام به چه کار می‌آید؟ چرا حجم اخبار دروغ، شایعه یا گمانه‌زنی‌های غلط در فضای مجازی این‌همه زیاد است؟ اگر به این پرسش هم فکر نکرده نباشید، حتما از به‌اشتراک‌گذاشتن و چرخیدن این‌همه دروغ و شایعه در فضای مجازی حیرت کرده‌اید. دروغ‌هایی که خیلی‌هایشان برای جلب توجه بیشتر، برچسب «خبر فوری» هم به خود می‌زنند تا مخاطب را بیشتر در منجلاب تباهی فرو ببرند. اینها خوب می‌دانند که رسانه‌های رسمی و حرفه‌ای، به دلیل محدودیت‌های فزاینده‌ای که دارند، از دایره اعتماد برخی مخاطبان خارج شده‌اند و همین هم بهترین فرصت را در اختیار آنها قرار داده تا با تمام قوا وارد شده و سپهر اطلاع‌رسانی را از آن خود می‌کنند و از این رهگذر، دوغ و دوشاب را با هم بیامیزند و ملغمه‌ای از شایعه و خبر را با تحلیل‌های مبتنی بر همان شایعات و دروغ‌ها، در اختیار مخاطبان قرار دهند. اینجاست که روزنامه‌نگاران حرفه‌ای باید با تمام توان به صحنه بیایند و با تأکید بر اهمیت سواد رسانه‌ای و آموزش مقدماتی آن به کاربران فضای مجازی، اجازه گرفتار‌شدن آنها در دام دروغ و ایفای نقش واسط برای انتشار آن دروغ‌ها را به آنها ندهند. سرراست‌ترین پیشنهاد، اطمینان از اعتبار جایی است که برچسب «خبر فوری» به خبرهایش می‌زند. روزنامه‌نگاران باید از هر امکانی که در اختیار دارند استفاده کنند تا به مخاطبان فضای مجازی بیاموزند که عنوان «خبر فوری» چیزی نیست که به‌راحتی بالای هر خبر بیاید و برای بازنشر یک «خبر فوری» باید وسواس زیادی به خرج داد. از همین‌رو باید هر خبری را که عنوان «فوری» می‌گیرد، از چند منبع معتبر چک کرد و از صحت آن اطمینان حاصل کرد و از این گزاره مطمئن بود که پیش‌فرض اصلی تمام «خبرهای فوری» در فضای مجازی، «دروغ» و «نادرست» بودن آنها است؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
«خبر فوری»! این اصطلاحی است که از زمان فراگیری فضای مجازی و حاکمیت همه‌جانبه شبکه‌های اجتماعی بر سپهر رسانه‌ای ایران، به‌وفور در رسانه‌های مجازی به چشم می‌خورد؛ اصطلاحی حرفه‌ای و تخصصی که همه‌روزه به شکلی غیرحرفهای و غیرتخصصی، در فضای مجازی به‌ویژه در کانال‌ها و گروه‌های خبری و خانوادگی استفاده شده و هر روز هم استفاده از آن شدت می‌گیرد. اصطلاحی که من آن را اسم رمز «دروغ» و «شایعه» می‌دانم؛ دروغی که آن‌قدر زیاد استفاده شده که گاه به واقعیت می‌ماند و مخاطب در بیشتر موارد می‌ماند که چند‌درصد «خبرهای فوری» که همه‌روزه به چشمش می‌خورد، دروغ هستند و چند‌درصد آنها راست. واقعیت این است که فضای مجازی این روزها ملغمه عجیبی است از راست و دروغ، درست و غلط و خبر و شایعه. هر روز حجم زیادی از اخبار و اطلاعات غلط در گروه‌ها و کانال‌های مختلف از خبری گرفته تا خانوادگی رد‌و‌بدل می‌شود و خیلی از آنها هم هیچ‌گاه تکذیب یا اصلاح نمی‌شوند و پایه‌ای می‌شوند برای رفتار و تصمیم‌گیری‌های غلط. شایعه‌پراکن‌ها و دروغ‌گویان، تازگی‌ها پا را از حریم دروغگویی هم فراتر گذاشته و یک عنوان تازه را هم بر خبرها و تفسیرهایشان می‌گذارند: «خبر فوری». اصطلاحی که کارکردش جلب توجه مخاطب «به هر قیمتی» است. ادمین‌ها و گردانندگان گروه‌ها و کانال‌ها می‌دانند که مخاطبان فضای مجازی در ایران، همه‌روزه با حجم زیادی از اخبار و اطلاعات روبه‌رو هستند و دقیقا به همین دلیل، امکان تمرکز روی بیشتر گروه‌ها و کانال‌ها را ندارند. آنها با درج عنوان «خبر فوری» روی برخی اخبار و نوشته‌هایشان، قصد دارند قلاب خود را به مخاطب بیندازند و آنها را وادار به مطالعه کانال یا گروه خود کنند. مخاطب بخت‌برگشته هم به دلیل عطشی که نسبت به خبرهای مهم و جنجالی دارد، خیلی راحت گول این صحنه‌آرایی را می‌خورد و بازدیدکننده آن گروه یا کانال خبری می‌شود. نتیجه این بازدید هم از دو حال خارج نیست: یا آن کانال بر روی خبری بی‌خاصیت و غیرمهم، برچسب «خبر فوری» زده بوده و مخاطب پس از اطلاع از فریبی که خورده است، سرخورده می‌شود، یا خبری سراسر دروغ یا آمیخته به تخیل و شایعه را خیلی سریع با این برچسب باور کرده و منتشرکننده آن خبر دروغ در سطحی وسیع‌تر می‌شود. علت اصلی این نوع اطلاع‌رسانی غیر‌مسئولانه با برچسب «خبر فوری» را باید در نگاه غیرحرفهای به خبر و روزنامه‌نگاری دانست. بسیاری از کانال‌ها و مراجع مجازی اطلاع‌رسانی، برای جذب مخاطب و کلیک بیشتر، هر شایعه‌ای را به نام خبر منتشر می‌کنند و هیچ‌یک از اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را در فعالیت‌های روزانه‌شان رعایت نمی‌کنند؛ چرا‌که اساسا برای بسیاری از فعالان فضای مجازی، «دقت» همواره باید فدای «سرعت» شود. آن‌قدر این فدا‌شدن مهم است که از اصطلاحی به نام «خبر فوری» هم استفاده می‌شود تا دقت هر‌چه‌زودتر فدای سرعت شود و مخاطب با سرعت بیشتری فریب خورده و خود به رسانه‌ای در خدمت جریان «فیک‌نیوز» بدل شود. تاکنون با خود فکر کرده‌اید این همه کانال خبری در تلگرام به چه کار می‌آید؟ چرا حجم اخبار دروغ، شایعه یا گمانه‌زنی‌های غلط در فضای مجازی این‌همه زیاد است؟ اگر به این پرسش هم فکر نکرده نباشید، حتما از به‌اشتراک‌گذاشتن و چرخیدن این‌همه دروغ و شایعه در فضای مجازی حیرت کرده‌اید. دروغ‌هایی که خیلی‌هایشان برای جلب توجه بیشتر، برچسب «خبر فوری» هم به خود می‌زنند تا مخاطب را بیشتر در منجلاب تباهی فرو ببرند. اینها خوب می‌دانند که رسانه‌های رسمی و حرفه‌ای، به دلیل محدودیت‌های فزاینده‌ای که دارند، از دایره اعتماد برخی مخاطبان خارج شده‌اند و همین هم بهترین فرصت را در اختیار آنها قرار داده تا با تمام قوا وارد شده و سپهر اطلاع‌رسانی را از آن خود می‌کنند و از این رهگذر، دوغ و دوشاب را با هم بیامیزند و ملغمه‌ای از شایعه و خبر را با تحلیل‌های مبتنی بر همان شایعات و دروغ‌ها، در اختیار مخاطبان قرار دهند. اینجاست که روزنامه‌نگاران حرفه‌ای باید با تمام توان به صحنه بیایند و با تأکید بر اهمیت سواد رسانه‌ای و آموزش مقدماتی آن به کاربران فضای مجازی، اجازه گرفتار‌شدن آنها در دام دروغ و ایفای نقش واسط برای انتشار آن دروغ‌ها را به آنها ندهند. سرراست‌ترین پیشنهاد، اطمینان از اعتبار جایی است که برچسب «خبر فوری» به خبرهایش می‌زند. روزنامه‌نگاران باید از هر امکانی که در اختیار دارند استفاده کنند تا به مخاطبان فضای مجازی بیاموزند که عنوان «خبر فوری» چیزی نیست که به‌راحتی بالای هر خبر بیاید و برای بازنشر یک «خبر فوری» باید وسواس زیادی به خرج داد. از همین‌رو باید هر خبری را که عنوان «فوری» می‌گیرد، از چند منبع معتبر چک کرد و از صحت آن اطمینان حاصل کرد و از این گزاره مطمئن بود که پیش‌فرض اصلی تمام «خبرهای فوری» در فضای مجازی، «دروغ» و «نادرست» بودن آنها است؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.