|

نسخه‌ای برای یک «استان ویژه»

مجتبی عباس‌نژاد

حضور 10روزه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در سیستان‌و‌بلوچستان با هدف ایجاد تحول در زیرساخت‌های ارتباطات آن، ازجمله اتفاقات ویژه‌ای است که طی سال‌های اخیر در این استان رقم می‌خورد. هدف‌گذاری اتصال هزارو 200 روستا به شبکه اینترنت، تقویت پوشش جاده‌ای و ایجاد ارتباطات پایدار ازجمله برنامه‌های سفر محمدجواد آذری‌جهرمی به سیستان‌و‌بلوچستان بوده است. نگاهی به آمار زیرساخت‌های فاوا در استان نشان می‌دهد وضعیت کمّی و کیفی این مهم در مقایسه با سایر استان‌ها بسیار نامطلوب است. در شاخص استفاده از ICT، شاخص توسعه، شاخص دسترسی و مهارت‌های ICT در سیستان‌و‌بلوچستان، نام این استان در انتهای فهرست جای دارد. به‌عنوان‌ مثال شاخص استفاده از ICT در بهره‌مند‌ترین استان، نزدیک به دو برابر سیستان‌و‌بلوچستان است. وسعت استان و عمق محرومیت باعث حضور مستمر 10روزه وزیر جوان در جوان‌ترین استان کشور شده تا روند کار و هزینه هزار میلیاردتومانی ایجاد و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی با سرعت بیشتری به‌پیش برود.

دیگر زیرساخت‌های استان مانند بزرگراه و جاده ایمن، آب، آموزش و مدرسه، بهداشت و درمان، اشتغال پایدار و حتی دسترسی به سوخت مایع و گاز وضعیت اسف‌باری دارد. نکته‌ای که در توزیع اعتبارات و امکانات به این استان مغفول می‌ماند، شرایط متفاوت سیستان‌و‌بلوچستان است. عمق محرومیت و نوع بافت اجتماعی و فرهنگی آن به‌گونه‌ای است که اگر انتقال آن به سطح کلان تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کشور به‌درستی صورت پذیرد تا جایی که سیستان‌و‌بلوچستان را «استان ویژه» بدانند، می‌توان امید داشت رخت محرومیت زودتر از چهره استان برچیده شود. پیش‌تر گفته می‌شد حدود نیمی از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل کشور متعلق به سیستان‌و‌بلوچستان است. آماری که در دوره اپیدمی کرونا و آموزش مجازی شرایط بدتری را رقم زده است. بر‌اساس آمار منتشرشده، ۴۰۰ هزار دانش‌آموز در این استان به دلیل مشکلاتی مانند ضعف زیرساخت‌های اینترنت، نداشتن گوشی هوشمند و تبلت و همچنین ناآشنایی والدین و دانش‌آموزان با کار در محیط مجازی از آموزش مجازی محروم مانده‌اند. باید دید سفر اخیر آذری‌جهرمی تا چه اندازه از حجم این محرومیت ارتباطی خواهد کاست. امری که در صورت تحقق، همچنان زخم بازماندگی از تحصیل را به دنبال خواهد داشت.
وضعیت آب در استان نیز بسیار بغرنج است تا جایی که گلایه‌های اخیر نماینده مردم حوزه چابهار و شهرستان‌های حومه در این زمینه بسیار خبرساز شد. از حیث دسترسی به آب شرب لوله‌کشی، تنها ۷۰ درصد شهروندان این استان از آب شرب لوله‌کشی‌شده بهره می‌برند و این رقم برای قشر روستانشین به‌مراتب پایین‌تر است. بااین‌حال به نظر می‌رسد مگاپروژه‌هایی نظیر انتقال آب دریای عمان به نوار شرقی کشور به این زودی دردی از مردم استان دوا نمی‌کند. خشکسالی‌ها از یک سو زیست در این منطقه مرزی را شکننده کرده و این در حالی است که بدعهدی کشور افغانستان در تأمین حقابه هامون در سایه اهمال ایران در بازستاندن این حق نیز قابل تأمل است. آب‌گیری سد کمال‌خان که به‌تازگی در نیمروز افغانستان انجام ‌شده است نیز به این ماجرا دامن می‌زند. کشاورزی آسیب‌دیده از خشکسالی، ضعف در زیرساخت‌ها و نبود ظرفیت‌های بالفعل صنعتی در سیستان‌و‌بلوچستان در کنار کم‌توجهی به ظرفیت تجارت و ترانزیت در استان، موضوع اشتغال را هم به معضلی جدی بدل کرده است. طبق گفته نماینده پیشین مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی، آمار بی‌کاری بین 40 تا 60 درصد در نقاط مختلف استان متغیر است. اگرچه این موضوع مبتلابه تمام نقاط کشور است اما بی‌کاری در جوان‌ترین استان کشور که از قضا زیرساخت آموزش عالی خوبی دارد، در جوار کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان، احتمال بروز بزه را صدچندان می‌کند. اتفاقی که در صورت گسترش، هزینه‌های بسیاری را برای حل آسیب‌های متعاقب آن می‌طلبد. از منظر اجتماعی نیز حجم بالای فاقدان شناسنامه، ازدواج در سنین کودکی، چندهمسری، آمار بالای زنان سرپرست خانوار و... ازجمله مهم‌ترین مشکلات استان است. اینجا یکی از بارزترین تفاوت‌های نوع نگاه ملی و منطقه‌ای نمایان می‌شود. مثلا آمار طلاق به‌عنوان یکی از چالشی‌ترین موضوعات اجتماعی در سطح کشور مطرح است اما این آمار بنا به همان ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در سیستان‌و‌بلوچستان بسیار پایین است.
شاید سفر آذری‌جهرمی و تحقق وعده‌های او مبنی بر حل مشکلات ارتباطی استان تا اردیبهشت 1400 که با بودجه‌ای اختصاصی و همتی مضاعف همچون سفر 10روزه وی به سیستان‌و‌بلوچستان و پیگیری میدانی معاونان وی تا پایان فاز سوم این طرح در بهار آینده همراه شده است، نشانی باشد از اینکه عقب‌ماندگی‌های این استان رفع نمی‌شود مگر با اشراف تصمیم‌گیران بر معضلات ویژه آن، تخصیص بودجه لازم و همت و نظارت جهت صرف هزینه‌ها در مسیر درست و در کوتاه‌ترین زمان. اگر می‌شود هزارو 200 روستا را با ایجاد زیرساخت‌ها در کمترین زمان به شبکه ارتباطی استان وصل کرد، امکان رفع دیگر محرومیت‌ها نیز در بازه‌های کوتاه میسر خواهد بود به ‌شرط آنکه این استان را «ویژه» ببینند.

حضور 10روزه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در سیستان‌و‌بلوچستان با هدف ایجاد تحول در زیرساخت‌های ارتباطات آن، ازجمله اتفاقات ویژه‌ای است که طی سال‌های اخیر در این استان رقم می‌خورد. هدف‌گذاری اتصال هزارو 200 روستا به شبکه اینترنت، تقویت پوشش جاده‌ای و ایجاد ارتباطات پایدار ازجمله برنامه‌های سفر محمدجواد آذری‌جهرمی به سیستان‌و‌بلوچستان بوده است. نگاهی به آمار زیرساخت‌های فاوا در استان نشان می‌دهد وضعیت کمّی و کیفی این مهم در مقایسه با سایر استان‌ها بسیار نامطلوب است. در شاخص استفاده از ICT، شاخص توسعه، شاخص دسترسی و مهارت‌های ICT در سیستان‌و‌بلوچستان، نام این استان در انتهای فهرست جای دارد. به‌عنوان‌ مثال شاخص استفاده از ICT در بهره‌مند‌ترین استان، نزدیک به دو برابر سیستان‌و‌بلوچستان است. وسعت استان و عمق محرومیت باعث حضور مستمر 10روزه وزیر جوان در جوان‌ترین استان کشور شده تا روند کار و هزینه هزار میلیاردتومانی ایجاد و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی با سرعت بیشتری به‌پیش برود.

دیگر زیرساخت‌های استان مانند بزرگراه و جاده ایمن، آب، آموزش و مدرسه، بهداشت و درمان، اشتغال پایدار و حتی دسترسی به سوخت مایع و گاز وضعیت اسف‌باری دارد. نکته‌ای که در توزیع اعتبارات و امکانات به این استان مغفول می‌ماند، شرایط متفاوت سیستان‌و‌بلوچستان است. عمق محرومیت و نوع بافت اجتماعی و فرهنگی آن به‌گونه‌ای است که اگر انتقال آن به سطح کلان تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کشور به‌درستی صورت پذیرد تا جایی که سیستان‌و‌بلوچستان را «استان ویژه» بدانند، می‌توان امید داشت رخت محرومیت زودتر از چهره استان برچیده شود. پیش‌تر گفته می‌شد حدود نیمی از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل کشور متعلق به سیستان‌و‌بلوچستان است. آماری که در دوره اپیدمی کرونا و آموزش مجازی شرایط بدتری را رقم زده است. بر‌اساس آمار منتشرشده، ۴۰۰ هزار دانش‌آموز در این استان به دلیل مشکلاتی مانند ضعف زیرساخت‌های اینترنت، نداشتن گوشی هوشمند و تبلت و همچنین ناآشنایی والدین و دانش‌آموزان با کار در محیط مجازی از آموزش مجازی محروم مانده‌اند. باید دید سفر اخیر آذری‌جهرمی تا چه اندازه از حجم این محرومیت ارتباطی خواهد کاست. امری که در صورت تحقق، همچنان زخم بازماندگی از تحصیل را به دنبال خواهد داشت.
وضعیت آب در استان نیز بسیار بغرنج است تا جایی که گلایه‌های اخیر نماینده مردم حوزه چابهار و شهرستان‌های حومه در این زمینه بسیار خبرساز شد. از حیث دسترسی به آب شرب لوله‌کشی، تنها ۷۰ درصد شهروندان این استان از آب شرب لوله‌کشی‌شده بهره می‌برند و این رقم برای قشر روستانشین به‌مراتب پایین‌تر است. بااین‌حال به نظر می‌رسد مگاپروژه‌هایی نظیر انتقال آب دریای عمان به نوار شرقی کشور به این زودی دردی از مردم استان دوا نمی‌کند. خشکسالی‌ها از یک سو زیست در این منطقه مرزی را شکننده کرده و این در حالی است که بدعهدی کشور افغانستان در تأمین حقابه هامون در سایه اهمال ایران در بازستاندن این حق نیز قابل تأمل است. آب‌گیری سد کمال‌خان که به‌تازگی در نیمروز افغانستان انجام ‌شده است نیز به این ماجرا دامن می‌زند. کشاورزی آسیب‌دیده از خشکسالی، ضعف در زیرساخت‌ها و نبود ظرفیت‌های بالفعل صنعتی در سیستان‌و‌بلوچستان در کنار کم‌توجهی به ظرفیت تجارت و ترانزیت در استان، موضوع اشتغال را هم به معضلی جدی بدل کرده است. طبق گفته نماینده پیشین مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی، آمار بی‌کاری بین 40 تا 60 درصد در نقاط مختلف استان متغیر است. اگرچه این موضوع مبتلابه تمام نقاط کشور است اما بی‌کاری در جوان‌ترین استان کشور که از قضا زیرساخت آموزش عالی خوبی دارد، در جوار کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان، احتمال بروز بزه را صدچندان می‌کند. اتفاقی که در صورت گسترش، هزینه‌های بسیاری را برای حل آسیب‌های متعاقب آن می‌طلبد. از منظر اجتماعی نیز حجم بالای فاقدان شناسنامه، ازدواج در سنین کودکی، چندهمسری، آمار بالای زنان سرپرست خانوار و... ازجمله مهم‌ترین مشکلات استان است. اینجا یکی از بارزترین تفاوت‌های نوع نگاه ملی و منطقه‌ای نمایان می‌شود. مثلا آمار طلاق به‌عنوان یکی از چالشی‌ترین موضوعات اجتماعی در سطح کشور مطرح است اما این آمار بنا به همان ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی در سیستان‌و‌بلوچستان بسیار پایین است.
شاید سفر آذری‌جهرمی و تحقق وعده‌های او مبنی بر حل مشکلات ارتباطی استان تا اردیبهشت 1400 که با بودجه‌ای اختصاصی و همتی مضاعف همچون سفر 10روزه وی به سیستان‌و‌بلوچستان و پیگیری میدانی معاونان وی تا پایان فاز سوم این طرح در بهار آینده همراه شده است، نشانی باشد از اینکه عقب‌ماندگی‌های این استان رفع نمی‌شود مگر با اشراف تصمیم‌گیران بر معضلات ویژه آن، تخصیص بودجه لازم و همت و نظارت جهت صرف هزینه‌ها در مسیر درست و در کوتاه‌ترین زمان. اگر می‌شود هزارو 200 روستا را با ایجاد زیرساخت‌ها در کمترین زمان به شبکه ارتباطی استان وصل کرد، امکان رفع دیگر محرومیت‌ها نیز در بازه‌های کوتاه میسر خواهد بود به ‌شرط آنکه این استان را «ویژه» ببینند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها