هشتمین سالگرد درگذشت حسن حبیبی به‌صورت مجازی برگزار شد
نقش آیت‌الله هاشمی در نامزد‌نشدن معاون اولش در سال 76
شفیقه رهیده: بنیاد «ایران‌شناسی» را تأسیس کرد اما گفتند غرب‌زده است
شرق: هشتمین سالگرد درگذشت دکتر حسن حبیبی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و معاون اول دولت سازندگی و اصلاحات، با عنوان «پیوند ادب و سیاست» یکشنبه‌شب به‌صورت مجازی برگزار شد. در این نکوداشت که به همت «انجمن اندیشه و قلم» و «سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی» برگزار شد، «شفیقه رهیده» استاد دانشگاه و همسر مرحوم حبیبی، «محسن هاشمی»، فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و «حجت‌الاسلام محمود دعایی»، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات، به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
از خست آیت‌الله هاشمی گله داشت
دکتر شفیقه رهیده در این مراسم به تمجید از شخصیت مرحوم حسن حبیبی پرداخت و گفت: «با شناساندن این چهره‌ها، می‌توان عرق ملی و عشق به کشور و انقلاب را به جوانان منتقل کرد و جوانانی مانند آنانی تحویل گرفت که بی‌ادعا و بی‌نام‌و‌نشان برای دفاع از ناموس و خاک و کشورشان، جان خود را فدا کردند».او افزود: «دکتر حبیبی آن‌قدر نسبت به ایران حساس بود که اوایل انقلاب به دلیل تلاش‌هایش درباره ایران‌شناسی به او غرب‌زده می‌گفتند اما بعدها مشخص شد راهی که او در بنیاد ایران‌شناسی پی گرفته بیراه نبوده است».
همسر مرحوم حبیبی عنوان کرد: «مرحوم کیومرث صابری که از دوستان بسیار نزدیک دکتر حبیبی بود با کسب نظر مستمر از ایشان، کاریکاتور او را در صفحه اول مجله گل‌آقا منتشر می‌کرد. دکتر حبیبی در این راه خود را فدا و سپر بلا کرد تا به همه ملت ایران و به‌ویژه جوانان بگوید باید مسئولان را در رده‌های مختلف به نقد بکشید و از آنها پاسخ بخواهید».
رهیده با بیان اینکه حبیبی و امثال او با بسیاری از کسانی که این سال‌ها مسئولیت دارند، تفاوت‌های بسیار داشت، گفت: «در استفاده از بیت‌المال خیلی حساس و امانت‌دار بود. زمانی من در حال راه‌اندازی کارخانه‌ای در نزدیکی تهران بودم (که باید بگویم همه آن برای هلال‌احمر بود ولی به من بسیار تهمت زدند که جزء اموال من است حال آنکه من فقط در انجام کارها طوری عمل می‌کردم که انگار ارث پدری‌ام است و دلسوز بودم). یک روز ماشین من در کنار جاده خراب شد و با دفتر دکتر تماس گرفتم تا برای من یک ماشین بفرستند اما ایشان در برابر همه اصرارهای من گفتند از همان‌جایی که مأمور هستید، ماشین بخواهید، چون ریاست‌جمهوری برای شما ماشین ندارد. امروز با دیدن ریخت‌وپاش‌ها، هم خجالت‌زده می‌شویم هم حس غرور می‌کنیم که ما امانت‌دار بودیم».
او با ذکر خاطره دیگری از مرحوم حبیبی، عنوان کرد: «خاطرم هست ایشان از خست آقای هاشمی‌رفسنجانی در پرداخت حقوق به وزرا گله داشت و یک بار با ایشان پشت تلفن بحث می‌کرد. بعد از پایان صحبت‌شان پرسیدم حرف آقای هاشمی چیست؟ گفتند می‌گویند وزرا ماشین دولتی در اختیار دارند، در سفرها نیاز به هتل ندارند و می‌توانند به ساختمان‌های استانداری‌ها بروند و نیاز بیشتری ندارند. این از روحیه کویری آقای هاشمی ناشی می‌شد که تلاش داشتند کار دولت با کمترین هزینه انجام شود. این روحیات را با امروز مقایسه کنید».
آمده بود خدمت کند
حجت‌الاسلام محمود دعایی نیز در این مراسم گفت: «مرحوم حبیبی تلاش‌های بسیاری در جهت شناساندن ایران کرد که از آن جمله، رهاکردن پست‌های سیاسی و دولتی در دولت دوم آقای خاتمی برای تأسیس بنیاد ایران‌شناسی بود».
او افزود: «نامه ایران که در دولت آیت‌الله خامنه‌ای و با کسب نظر از ایشان نوشت، تا به‌عنوان هدیه‌ای به مقامات خارجی در سفر به ایران باشد، بسیار زیبا و ماندگار است که به زبان‌های مختلف و با هم‌فکری مرحوم کیومرث صابری، دوست قدیمی‌اش نوشته است، هرکس به ایران عشق می‌ورزد، می‌تواند از میراثی که این انسان شریف به یادگار گذاشته بهره بگیرد».
دعایی عنوان کرد: «خداوند به مرحوم حبیبی عنایت زیادی داشت و ایشان بزرگان زیادی از جمله مصدق، آیت‌الله طالقانی و بزرگان دیگر را در زندگی‌اش دید. علاقه‌اش به نهضت ملی به‌گونه‌ای نبود که نسبت به دیگر سهام‌داران این نهضت، بی‌تفاوت باشد. بعد از انقلاب، مراد، الگو و پیشوایش امام خمینی بود و بعد از امام نیز شایسته‌ترین پناه ایشان، مقام معظم رهبری بود». مدیرمسئول روزنامه اطلاعات ادامه داد: «وقتی با مشورت آیت‌الله موسوی‌اردبیلی از طرف مهندس موسوی برای وزارت دادگستری پیشنهاد شد، در مقابل انتقادها و مخالفت‌ها در مجلس دفاعیه عارفانه و عاشقانه‌ای انجام داد و به زیبایی گفت من دنبال چیزی نیستم و نمی‌خواهم جای کسی را بگیرم و آماده خدمت هستم. این دفاعیه در تاریخ رأی اعتمادهای مجلس، تاریخی و ماندگار شد».
او گفت: «پایان زندگی ایشان بسیار زیبا و مثال‌زدنی است. تنها دارایی ایشان همین میراث بنیاد ایران‌شناسی بود که به یادگار گذاشت. حتی منزلش نیز به نام همسرش بود و هیچ نداشت. زندگی ایشان با همسرشان بسیار عاشقانه و شیداگونه و توأم با وفاداری بود و انسان از دیدن این زندگی، دچار رشک می‌شد. در سال‌های پایانی با وجود دیالیز، تأکید داشت که در میعادگاه عاشقانه‌اش یعنی بنیاد ایران‌شناسی حضور یابد».
حقوق‌دانی برای تمام فصول
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران نیز در این نکوداشت، گفت: «مرحوم حبیبی از دهه 40، با فعالیت در انجمن اسلامی دانشجویان اروپا، مبارزه سیاسی را آغاز کرد و یک دهه قبل از پیروزی انقلاب، فعالیت مبارزاتی صریح را در قالب اتحادیه تقویت کرد و در همین دوره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که برای حل اختلافات میان نیروهای مبارز فعال در اروپا به فرانسه سفر کرده بود، با ایشان و سایر مبارزان دیدار کرد».
او افزود: «حضور ایشان در نوفل‌لوشاتو و 114 روز مبارزه تاریخی سیاسی امام در فرانسه، بسیار مؤثر بود. از طرف امام خمینی(ره) مأموریت تهیه نخستین پیش‌نویس قانون اساسی جدید ایران به ایشان محول شد. دکتر حبیبی به همراه امام در 12 بهمن با پرواز انقلاب به ایران بازگشت و تقدیر این بود که در این روز که بزرگ‌ترین روز انقلاب و زندگی ایشان بود، دنیا را ترک کند». هاشمی عنوان کرد: «نقش دکتر حبیبی در دولت موقت، دولت دفاع مقدس، دولت سازندگی و دولت اصلاحات نشان‌‌دهنده شخصیت تخصصی و غیرجناحی و سیاسی او بود که در تمام فصول و دولت‌های متفاوت، یکی از اعضای شاخص هیئت دولت بود و هیچ‌گاه مواضع خود را به منافع جناحی و غیرملی گره نزد».
او افزود: «در نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری، حزب جمهوری اسلامی از دکتر حبیبی حمایت کرد و مهندس بازرگان، شهید بهشتی، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، مقام معظم رهبری و آقای خاتمی از جمله شخصیت‌هایی بودند که با دکتر حبیبی سابقه همکاری و ارتباط نزدیک داشتند. او علاقه وافری به ایران و توسعه و آینده ایران داشت و از این رو سال‌های پایانی عمر سراسر خدمتش را صرف تلاش در بنیاد ایران‌شناسی کرد». هاشمی با بیان اینکه مرحوم حبیبی یکی از چهره‌هایی بود که در خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بسیار مورد اشاره قرار گرفته است، گفت: «ایشان معاونت اول رئیس‌جمهور در هشت سال دولت سازندگی را بر عهده داشتند و با توجه به حجم انبوه تلاش‌های دولت، مسئولیت ساماندهی به امور اداری دولت و پیگیری‌های حقوقی و قانونی فعالیت‌های گسترده دولت سازندگی نیز بر عهده مرحوم حبیبی بود. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با اطمینان از تخصص، پاکدستی و سلامت شخصیت ایشان، امور زیادی را به مرحوم حبیبی تفویض کرده بود».
او افزود: «در سال 1375 و در آستانه هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، پیام‌های زیادی از طرف برخی نهادهای قدرت به دکتر حبیبی جهت کاندیداتوری در انتخابات ارسال می‌شد که ایشان با مشورت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی برای ایجاد‌نشدن تفرقه و تقسیم رأی بین دو جریان فعال در انتخابات، تصمیم به عدم کاندیداتوری گرفت و این تصمیم تأثیر قابل‌توجهی در رقم‌خوردن حماسه دوم خرداد داشت. آقای خاتمی نیز در دولت نخست خود با همین دیدگاه ایشان را جهت اداره امور قانونی دولت به سمت معاون‌اول رئیس‌جمهور منصوب کرد».
محسن هاشمی در پایان، عنوان کرد: «در مجموع می‌توان گفت که دکتر حبیبی چهره‌ای ارزنده در تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می‌شود که نمونه موفق بهره‌گیری هم‌زمان از تخصص و تعهد، اعتدال و پرکاری، صراحت و ملایمت، قانون‌مداری و ارزش‌گرایی بود و کارنامه موفقی در مسئولیت‌های مهمی که به ایشان محول شده بود، برجا گذاشت. اگرچه در سال‌های پایانی عمر و پس از درگذشت ایشان خدمات برجسته‌اش کمتر توسط رسانه‌ها و دستگاه‌های مسئول مورد توجه و تبلیغ قرار گرفت اما نامی ماندگار در تاریخ ایران برجا گذاشته است».
شرق: هشتمین سالگرد درگذشت دکتر حسن حبیبی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و معاون اول دولت سازندگی و اصلاحات، با عنوان «پیوند ادب و سیاست» یکشنبه‌شب به‌صورت مجازی برگزار شد. در این نکوداشت که به همت «انجمن اندیشه و قلم» و «سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی» برگزار شد، «شفیقه رهیده» استاد دانشگاه و همسر مرحوم حبیبی، «محسن هاشمی»، فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و «حجت‌الاسلام محمود دعایی»، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات، به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
از خست آیت‌الله هاشمی گله داشت
دکتر شفیقه رهیده در این مراسم به تمجید از شخصیت مرحوم حسن حبیبی پرداخت و گفت: «با شناساندن این چهره‌ها، می‌توان عرق ملی و عشق به کشور و انقلاب را به جوانان منتقل کرد و جوانانی مانند آنانی تحویل گرفت که بی‌ادعا و بی‌نام‌و‌نشان برای دفاع از ناموس و خاک و کشورشان، جان خود را فدا کردند».او افزود: «دکتر حبیبی آن‌قدر نسبت به ایران حساس بود که اوایل انقلاب به دلیل تلاش‌هایش درباره ایران‌شناسی به او غرب‌زده می‌گفتند اما بعدها مشخص شد راهی که او در بنیاد ایران‌شناسی پی گرفته بیراه نبوده است».
همسر مرحوم حبیبی عنوان کرد: «مرحوم کیومرث صابری که از دوستان بسیار نزدیک دکتر حبیبی بود با کسب نظر مستمر از ایشان، کاریکاتور او را در صفحه اول مجله گل‌آقا منتشر می‌کرد. دکتر حبیبی در این راه خود را فدا و سپر بلا کرد تا به همه ملت ایران و به‌ویژه جوانان بگوید باید مسئولان را در رده‌های مختلف به نقد بکشید و از آنها پاسخ بخواهید».
رهیده با بیان اینکه حبیبی و امثال او با بسیاری از کسانی که این سال‌ها مسئولیت دارند، تفاوت‌های بسیار داشت، گفت: «در استفاده از بیت‌المال خیلی حساس و امانت‌دار بود. زمانی من در حال راه‌اندازی کارخانه‌ای در نزدیکی تهران بودم (که باید بگویم همه آن برای هلال‌احمر بود ولی به من بسیار تهمت زدند که جزء اموال من است حال آنکه من فقط در انجام کارها طوری عمل می‌کردم که انگار ارث پدری‌ام است و دلسوز بودم). یک روز ماشین من در کنار جاده خراب شد و با دفتر دکتر تماس گرفتم تا برای من یک ماشین بفرستند اما ایشان در برابر همه اصرارهای من گفتند از همان‌جایی که مأمور هستید، ماشین بخواهید، چون ریاست‌جمهوری برای شما ماشین ندارد. امروز با دیدن ریخت‌وپاش‌ها، هم خجالت‌زده می‌شویم هم حس غرور می‌کنیم که ما امانت‌دار بودیم».
او با ذکر خاطره دیگری از مرحوم حبیبی، عنوان کرد: «خاطرم هست ایشان از خست آقای هاشمی‌رفسنجانی در پرداخت حقوق به وزرا گله داشت و یک بار با ایشان پشت تلفن بحث می‌کرد. بعد از پایان صحبت‌شان پرسیدم حرف آقای هاشمی چیست؟ گفتند می‌گویند وزرا ماشین دولتی در اختیار دارند، در سفرها نیاز به هتل ندارند و می‌توانند به ساختمان‌های استانداری‌ها بروند و نیاز بیشتری ندارند. این از روحیه کویری آقای هاشمی ناشی می‌شد که تلاش داشتند کار دولت با کمترین هزینه انجام شود. این روحیات را با امروز مقایسه کنید».
آمده بود خدمت کند
حجت‌الاسلام محمود دعایی نیز در این مراسم گفت: «مرحوم حبیبی تلاش‌های بسیاری در جهت شناساندن ایران کرد که از آن جمله، رهاکردن پست‌های سیاسی و دولتی در دولت دوم آقای خاتمی برای تأسیس بنیاد ایران‌شناسی بود».
او افزود: «نامه ایران که در دولت آیت‌الله خامنه‌ای و با کسب نظر از ایشان نوشت، تا به‌عنوان هدیه‌ای به مقامات خارجی در سفر به ایران باشد، بسیار زیبا و ماندگار است که به زبان‌های مختلف و با هم‌فکری مرحوم کیومرث صابری، دوست قدیمی‌اش نوشته است، هرکس به ایران عشق می‌ورزد، می‌تواند از میراثی که این انسان شریف به یادگار گذاشته بهره بگیرد».
دعایی عنوان کرد: «خداوند به مرحوم حبیبی عنایت زیادی داشت و ایشان بزرگان زیادی از جمله مصدق، آیت‌الله طالقانی و بزرگان دیگر را در زندگی‌اش دید. علاقه‌اش به نهضت ملی به‌گونه‌ای نبود که نسبت به دیگر سهام‌داران این نهضت، بی‌تفاوت باشد. بعد از انقلاب، مراد، الگو و پیشوایش امام خمینی بود و بعد از امام نیز شایسته‌ترین پناه ایشان، مقام معظم رهبری بود». مدیرمسئول روزنامه اطلاعات ادامه داد: «وقتی با مشورت آیت‌الله موسوی‌اردبیلی از طرف مهندس موسوی برای وزارت دادگستری پیشنهاد شد، در مقابل انتقادها و مخالفت‌ها در مجلس دفاعیه عارفانه و عاشقانه‌ای انجام داد و به زیبایی گفت من دنبال چیزی نیستم و نمی‌خواهم جای کسی را بگیرم و آماده خدمت هستم. این دفاعیه در تاریخ رأی اعتمادهای مجلس، تاریخی و ماندگار شد».
او گفت: «پایان زندگی ایشان بسیار زیبا و مثال‌زدنی است. تنها دارایی ایشان همین میراث بنیاد ایران‌شناسی بود که به یادگار گذاشت. حتی منزلش نیز به نام همسرش بود و هیچ نداشت. زندگی ایشان با همسرشان بسیار عاشقانه و شیداگونه و توأم با وفاداری بود و انسان از دیدن این زندگی، دچار رشک می‌شد. در سال‌های پایانی با وجود دیالیز، تأکید داشت که در میعادگاه عاشقانه‌اش یعنی بنیاد ایران‌شناسی حضور یابد».
حقوق‌دانی برای تمام فصول
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران نیز در این نکوداشت، گفت: «مرحوم حبیبی از دهه 40، با فعالیت در انجمن اسلامی دانشجویان اروپا، مبارزه سیاسی را آغاز کرد و یک دهه قبل از پیروزی انقلاب، فعالیت مبارزاتی صریح را در قالب اتحادیه تقویت کرد و در همین دوره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که برای حل اختلافات میان نیروهای مبارز فعال در اروپا به فرانسه سفر کرده بود، با ایشان و سایر مبارزان دیدار کرد».
او افزود: «حضور ایشان در نوفل‌لوشاتو و 114 روز مبارزه تاریخی سیاسی امام در فرانسه، بسیار مؤثر بود. از طرف امام خمینی(ره) مأموریت تهیه نخستین پیش‌نویس قانون اساسی جدید ایران به ایشان محول شد. دکتر حبیبی به همراه امام در 12 بهمن با پرواز انقلاب به ایران بازگشت و تقدیر این بود که در این روز که بزرگ‌ترین روز انقلاب و زندگی ایشان بود، دنیا را ترک کند». هاشمی عنوان کرد: «نقش دکتر حبیبی در دولت موقت، دولت دفاع مقدس، دولت سازندگی و دولت اصلاحات نشان‌‌دهنده شخصیت تخصصی و غیرجناحی و سیاسی او بود که در تمام فصول و دولت‌های متفاوت، یکی از اعضای شاخص هیئت دولت بود و هیچ‌گاه مواضع خود را به منافع جناحی و غیرملی گره نزد».
او افزود: «در نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری، حزب جمهوری اسلامی از دکتر حبیبی حمایت کرد و مهندس بازرگان، شهید بهشتی، آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، مقام معظم رهبری و آقای خاتمی از جمله شخصیت‌هایی بودند که با دکتر حبیبی سابقه همکاری و ارتباط نزدیک داشتند. او علاقه وافری به ایران و توسعه و آینده ایران داشت و از این رو سال‌های پایانی عمر سراسر خدمتش را صرف تلاش در بنیاد ایران‌شناسی کرد». هاشمی با بیان اینکه مرحوم حبیبی یکی از چهره‌هایی بود که در خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بسیار مورد اشاره قرار گرفته است، گفت: «ایشان معاونت اول رئیس‌جمهور در هشت سال دولت سازندگی را بر عهده داشتند و با توجه به حجم انبوه تلاش‌های دولت، مسئولیت ساماندهی به امور اداری دولت و پیگیری‌های حقوقی و قانونی فعالیت‌های گسترده دولت سازندگی نیز بر عهده مرحوم حبیبی بود. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با اطمینان از تخصص، پاکدستی و سلامت شخصیت ایشان، امور زیادی را به مرحوم حبیبی تفویض کرده بود».
او افزود: «در سال 1375 و در آستانه هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، پیام‌های زیادی از طرف برخی نهادهای قدرت به دکتر حبیبی جهت کاندیداتوری در انتخابات ارسال می‌شد که ایشان با مشورت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی برای ایجاد‌نشدن تفرقه و تقسیم رأی بین دو جریان فعال در انتخابات، تصمیم به عدم کاندیداتوری گرفت و این تصمیم تأثیر قابل‌توجهی در رقم‌خوردن حماسه دوم خرداد داشت. آقای خاتمی نیز در دولت نخست خود با همین دیدگاه ایشان را جهت اداره امور قانونی دولت به سمت معاون‌اول رئیس‌جمهور منصوب کرد».
محسن هاشمی در پایان، عنوان کرد: «در مجموع می‌توان گفت که دکتر حبیبی چهره‌ای ارزنده در تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می‌شود که نمونه موفق بهره‌گیری هم‌زمان از تخصص و تعهد، اعتدال و پرکاری، صراحت و ملایمت، قانون‌مداری و ارزش‌گرایی بود و کارنامه موفقی در مسئولیت‌های مهمی که به ایشان محول شده بود، برجا گذاشت. اگرچه در سال‌های پایانی عمر و پس از درگذشت ایشان خدمات برجسته‌اش کمتر توسط رسانه‌ها و دستگاه‌های مسئول مورد توجه و تبلیغ قرار گرفت اما نامی ماندگار در تاریخ ایران برجا گذاشته است».