به بهانه پروازهایی که بسته شد
ماهیگیری آنکارا در ساحلی توفانی
احمد وخشیته . استاد دانشگاه ملی اوراسیا
چند روز پیش معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرد به‌دنبال جلسه ستاد عملیاتی برای شیوع کرونا، پروازها به ترکیه از پانزدهم آوریل تا یکم ژوئن به حالت تعلیق در‌می‌آید؛ تصمیمی که به دنبال آن، صف‌های طولانی مقابل دفاتر ترکیش‌ایر در مسکو شکل گرفت تا مردم هزینه پرداخت‌شده را پس بگیرند. اما نکته شایان تأمل اینجاست که روسیه هم‌زمان با آغاز فصل گرما، با تعطیلاتی 9روزه به‌دلیل جشن پیروزی میهنی در ماه می روبه‌رو است و طبیعتا در این شرایط، بسیاری از روس‌ها فرصت را غنیمت می‌شمارند و همواره هتل‌ها و سواحل ترکیه در این ایام مملو از روس‌هایی است که در جست‌وجوی دریا، آفتاب و ویتأمین D هستند و البته فرصت مهمی برای اقتصاد ترکیه نیز به شمار می‌آید.
اما درست در زمانی که با ترافیک و البته تقاضای گسترده روس‌ها برای پرواز به ترکیه روبه‌رو هستیم، پروازهای ترکیه بسته می‌شود تا سبد پروازهای مصر و اسرائیل سنگین‌تر شود و سواحل مدیترانه در دیگر سرزمین‌ها میزبان شهروندان روسیه باشند.
آیا عامل سیاسی در این تصمیم نقش داشته است؟
روسیه و ترکیه در سال‌های اخیر وارد فاز جدیدی از همکاری‌های سیاسی-امنیتی شده‌اند که بدون شک بحران سوریه نقش بسزایی در شکل‌گیری این اتحاد داشته است. اما از سویی باید توجه داشته باشیم که آنکارا به‌عنوان عضوی از ناتو که در همسایگی اوراسیا به سر می‌برد، تلاش دارد میان اصطکاک روسیه و یوروآتلانتیک با توسل به موازنه مثبت، حداکثر منافع را جست‌وجو کند؛ موضوعی که در تلاش‌های ترکیه در بحران قره‌باغ نیز به‌وضوح آشکار بود.
اما آمدن جو بایدن کار را برای جاه‌طلبی‌های رجب اردوغان سخت کرد؛ چرا‌که سیاست خارجی کاخ سفید از یک‌سو بر مهار و کنترل بلندپروازی‌های کرملین تأکید دارد و از سوی دیگر معتقد است ترکیه نمی‌تواند هم شریک ناتو باشد و هم رفیق مسکو.
از رقابت تا دشمنی؛ توفان در دریای سیاه
پیش‌تر و به بهانه انتخابات آمریکا به این موضوع اشاره شد که در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، رویکرد سیاست خارجی واشنگتن از کلیدواژه رقابت به دشمنی گذار خواهد کرد و به نظر می‌رسد این عبور با سرعت بالایی در جریان است؛ روندی که دقیقا یک ماه پیش در گفت‌وگوی جو بایدن با شبکه تلویزیونی ای‌بی‌سی که در آن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را قاتل خواند، بیش از هر زمان دیگری عیان شد. در این میان، در ماه جاری میلادی، تقابل روسیه و آمریکا بر سر اوکراین بار دیگر ظاهر شد و این‌بار خلاف دوران ترامپ، اتحادیه اروپا هم‌گرایی محکمی با واشنگتن دارد که در برایند فشارهای سیاسی مقامات یوروآتلانتیک و تحرکات نظامی ناتو شدت و قوت گرفته است.
این روزها به واسطه مانور روسیه از یک‌سو و تحرکات نظامی ناتو از سوی دیگر، دریای سیاه بیش از هر زمان دیگری توفانی شده است و به نظر می‌رسد گفت‌وگوهای پی‌در‌پی دیپلمات‌های مسکو و واشنگتن، به نتیجه مطلوبی نرسیده است؛ مذاکراتی که سرانجام به گفت‌وگوی تلفنی بایدن و پوتین ختم شد؛ دیالوگی که هر‌‌چه بود، فردای آن به تحریم ۳۰ نهاد روس و اخراج 10 دیپلمات روسیه ختم شد که با پاسخ متقابل مسکو مواجه شد.
هم‌زمان با افزایش اصطکاک دوباره میان مسکو و کی‌یف از یک‌سو و تقابل روسیه با ائتلاف غرب در دوران بایدن از سمتی دیگر، اردوغان به گسترش روابط سیاسی، امنیتی و نظامی ویژه‌ای با زلنسکی روی آورده است؛ از یک‌سو با پوتین بر سر موضوع شرق اوکراین گفت‌وگوی تلفنی می‌کند و از سوی دیگر پس از دیدار به همتای اوکراینی خودش از امضای توافق‌نامه مشارکت راهبردی میان آنکارا و کی‌یف خبر می‌دهد و اگرچه می‌گوید همکاری‌های نظامی علیه هیچ کشور ثالثی نیست، بااین‌حال از سوی دیگر تأکید دارد که الحاق کریمه به روسیه را نیز به رسمیت نمی‌شناسد.
در واقع به نظر می‌رسد ترکیه به دنبال آن است که با برانگیختن رقابت میان طرفین، هم سری دوم سامانه اس۴۰۰ روسی را بگیرد، هم سلاح‌های خود را به اوکراین بفروشد و هم به‌عنوان عضوی از ناتو از حمایت آمریکا برخوردار باشد. اما به نظر می‌رسد مسکو بلندپروازی‌های شریک خود در خاورمیانه را تاب نیاورده است و با لغو پروازها به اسم کرونا، این پیام را به آنکارا می‌دهد که خطای سال ۲۰۱۵ را تکرار نکند که با سخت‌گیری‌های اقتصادی روسیه مواجه خواهد شد.
هفته آینده در حوالی میدان سرخ بیشتر به ابعاد این تنش‌ها و روندی که غرب برای انزوای روسیه در پیش گرفته است، خواهم پرداخت.
چند روز پیش معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرد به‌دنبال جلسه ستاد عملیاتی برای شیوع کرونا، پروازها به ترکیه از پانزدهم آوریل تا یکم ژوئن به حالت تعلیق در‌می‌آید؛ تصمیمی که به دنبال آن، صف‌های طولانی مقابل دفاتر ترکیش‌ایر در مسکو شکل گرفت تا مردم هزینه پرداخت‌شده را پس بگیرند. اما نکته شایان تأمل اینجاست که روسیه هم‌زمان با آغاز فصل گرما، با تعطیلاتی 9روزه به‌دلیل جشن پیروزی میهنی در ماه می روبه‌رو است و طبیعتا در این شرایط، بسیاری از روس‌ها فرصت را غنیمت می‌شمارند و همواره هتل‌ها و سواحل ترکیه در این ایام مملو از روس‌هایی است که در جست‌وجوی دریا، آفتاب و ویتأمین D هستند و البته فرصت مهمی برای اقتصاد ترکیه نیز به شمار می‌آید.
اما درست در زمانی که با ترافیک و البته تقاضای گسترده روس‌ها برای پرواز به ترکیه روبه‌رو هستیم، پروازهای ترکیه بسته می‌شود تا سبد پروازهای مصر و اسرائیل سنگین‌تر شود و سواحل مدیترانه در دیگر سرزمین‌ها میزبان شهروندان روسیه باشند.
آیا عامل سیاسی در این تصمیم نقش داشته است؟
روسیه و ترکیه در سال‌های اخیر وارد فاز جدیدی از همکاری‌های سیاسی-امنیتی شده‌اند که بدون شک بحران سوریه نقش بسزایی در شکل‌گیری این اتحاد داشته است. اما از سویی باید توجه داشته باشیم که آنکارا به‌عنوان عضوی از ناتو که در همسایگی اوراسیا به سر می‌برد، تلاش دارد میان اصطکاک روسیه و یوروآتلانتیک با توسل به موازنه مثبت، حداکثر منافع را جست‌وجو کند؛ موضوعی که در تلاش‌های ترکیه در بحران قره‌باغ نیز به‌وضوح آشکار بود.
اما آمدن جو بایدن کار را برای جاه‌طلبی‌های رجب اردوغان سخت کرد؛ چرا‌که سیاست خارجی کاخ سفید از یک‌سو بر مهار و کنترل بلندپروازی‌های کرملین تأکید دارد و از سوی دیگر معتقد است ترکیه نمی‌تواند هم شریک ناتو باشد و هم رفیق مسکو.
از رقابت تا دشمنی؛ توفان در دریای سیاه
پیش‌تر و به بهانه انتخابات آمریکا به این موضوع اشاره شد که در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، رویکرد سیاست خارجی واشنگتن از کلیدواژه رقابت به دشمنی گذار خواهد کرد و به نظر می‌رسد این عبور با سرعت بالایی در جریان است؛ روندی که دقیقا یک ماه پیش در گفت‌وگوی جو بایدن با شبکه تلویزیونی ای‌بی‌سی که در آن ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را قاتل خواند، بیش از هر زمان دیگری عیان شد. در این میان، در ماه جاری میلادی، تقابل روسیه و آمریکا بر سر اوکراین بار دیگر ظاهر شد و این‌بار خلاف دوران ترامپ، اتحادیه اروپا هم‌گرایی محکمی با واشنگتن دارد که در برایند فشارهای سیاسی مقامات یوروآتلانتیک و تحرکات نظامی ناتو شدت و قوت گرفته است.
این روزها به واسطه مانور روسیه از یک‌سو و تحرکات نظامی ناتو از سوی دیگر، دریای سیاه بیش از هر زمان دیگری توفانی شده است و به نظر می‌رسد گفت‌وگوهای پی‌در‌پی دیپلمات‌های مسکو و واشنگتن، به نتیجه مطلوبی نرسیده است؛ مذاکراتی که سرانجام به گفت‌وگوی تلفنی بایدن و پوتین ختم شد؛ دیالوگی که هر‌‌چه بود، فردای آن به تحریم ۳۰ نهاد روس و اخراج 10 دیپلمات روسیه ختم شد که با پاسخ متقابل مسکو مواجه شد.
هم‌زمان با افزایش اصطکاک دوباره میان مسکو و کی‌یف از یک‌سو و تقابل روسیه با ائتلاف غرب در دوران بایدن از سمتی دیگر، اردوغان به گسترش روابط سیاسی، امنیتی و نظامی ویژه‌ای با زلنسکی روی آورده است؛ از یک‌سو با پوتین بر سر موضوع شرق اوکراین گفت‌وگوی تلفنی می‌کند و از سوی دیگر پس از دیدار به همتای اوکراینی خودش از امضای توافق‌نامه مشارکت راهبردی میان آنکارا و کی‌یف خبر می‌دهد و اگرچه می‌گوید همکاری‌های نظامی علیه هیچ کشور ثالثی نیست، بااین‌حال از سوی دیگر تأکید دارد که الحاق کریمه به روسیه را نیز به رسمیت نمی‌شناسد.
در واقع به نظر می‌رسد ترکیه به دنبال آن است که با برانگیختن رقابت میان طرفین، هم سری دوم سامانه اس۴۰۰ روسی را بگیرد، هم سلاح‌های خود را به اوکراین بفروشد و هم به‌عنوان عضوی از ناتو از حمایت آمریکا برخوردار باشد. اما به نظر می‌رسد مسکو بلندپروازی‌های شریک خود در خاورمیانه را تاب نیاورده است و با لغو پروازها به اسم کرونا، این پیام را به آنکارا می‌دهد که خطای سال ۲۰۱۵ را تکرار نکند که با سخت‌گیری‌های اقتصادی روسیه مواجه خواهد شد.
هفته آینده در حوالی میدان سرخ بیشتر به ابعاد این تنش‌ها و روندی که غرب برای انزوای روسیه در پیش گرفته است، خواهم پرداخت.