مذاکرات هیئت عربستانی با اسد در دمشق
چرخش ریاض
تغییر دولت در واشنگتن و رویکارآمدن بایدن دموکرات که وعده پایان رابطه گرم و بدون تعهد میان ایالات متحده دوران ریاستجمهوری ترامپ و عربستان را داده، ریاض را به فکر تغییر رویکرد خود در خاورمیانه انداخته است. مذاکرات با ایران با میانجیگری عراق، چراغ سبز برای پایاندادن به جنگ یمن و عادیسازی روابط با قطر از جمله مهمترین اقدامات حکومت سعودی پس از پیروزی بایدن در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا به شمار میآید.
اینبار و در ادامه سیاست تنشزدایی ریاض، هیئتی از عربستان با سفر به سوریه، با بشار اسد رئیسجمهور این کشور دیدار کرد و گامهای اولیه برای عادیسازی روابط ریاض و دمشق برداشته شد. این هیئت عربستانی به ریاست «خالد الحمیدان» رئیس سازمان اطلاعات عربستان به دمشق رفته و با بشار اسد و «علی المملوک» معاون ریاستجمهوری در امور امنیتی دیدار کرده است. در این دیدارها توافق شده تا هیئت عربستانی بعد از ماه رمضان برای سفری طولانیتر به دمشق بازگردد. دو طرف همچنین بر سر بازگشایی سفارت عربستان در دمشق بهعنوان گام نخست ازسرگیری روابط توافق کردند. به گفته مقامهای عربستانی، ریاض از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و حضور در کنفرانس سران کشورهای عربی در الجزایر استقبال میکند.
اخیرا سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز تأکید کرده بود که حکومت عربستان در قبال سوریه تغییر موضع داده و درحال آمادهسازی زمینه بازگشت دمشق به اتحادیه عرب است.
این گشایش در روابط سوریه و عربستان بعد از دیدارهای هیئت عربستانی و ایرانی صورت میگیرد. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان اخیرا در مصاحبهای از تمایل کشورش به برقراری روابط قوی با ایران سخن گفت. یکی از مهمترین اختلافهای ایران و عربستان، بحران سوریه است. ایران به همراه روسیه از حکومت بشار اسد حمایت میکند و عربستان نیز در کنار کشورهای غربی و بسیاری از اعراب از ابتدای جنگ داخلی سوریه از فروپاشی حکومت اسد حمایت میکرد.
در سالهای اخیر و با حمایت همهجانبه روسیه از حکومت سوریه، ورق به سود اسد برگشت و حمایت غرب از مخالفان حکومت سوریه نیز کاهش یافت. امارات یکی دیگر از کشورهای عرب منطقه بود که همراه با عربستان از مخالفان اسد حمایت میکرد اما رابطه دمشق و ابوظبی در سال 2018 دوباره برقرار شد.
هنوز جزئیات زیادی از ملاقات هیئت عربستان سعودی در دمشق فاش نشده اما گفته میشود که این دیدارها سازنده بوده و یخ روابط بین دو کشور را شکسته است. عربستان که یکی از مهمترین حامیان مخالفان اسد بهشمار میآید، در ماههای اخیر روابط خود را با مخالفان حکومت سوریه قطع کرده و مقر رسمی این گروه در ریاض را بسته است. ریاض در اقدامی دیگر نیز در روزهای اخیر و در اقدامی نمادین یکمیلیون دلار کمک نقدی به صندوق امدادرسان سازمان ملل در سوریه اهدا کرد.
هنوز مشخص نیست شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان بعد از ماه رمضان در رأس هیئت عربستانی به دمشق میرود یا باز هم الحمیدان ریاست هیئت را بر عهده خواهد داشت.
«فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان اخیرا در گفتوگو با «سیانان» با تشریح آخرین مواضع کشورش در قبال بحران سوریه گفت: «امیدواریم دولت بشار اسد گامهای مناسبی را برای حل سیاسی سوریه بردارد و این تنها راه برای پیشرفت در سوریه است. ما به ثبات در سوریه نیاز داریم و تحقق آن به یک راهحل میانه از طرف دولت سوریه نیاز دارد. موضوع مهم این است که پرونده را بهطور اساسی حل کنیم و آن ایجاد راهحل سیاسی در سوریه است زیرا بدون آن نمیتوانیم پیشرفتی داشته باشیم و عربستان بر پیشبرد روند سیاسی بهسوی جلو و حمایت از تلاشهای نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه متمرکز است».
در تحولی دیگر در راستای تغییر رویکرد عربستان در قبال ایران و منطقه، وزیر خارجه عربستان در سفر به عمان در دیدار با معاون نخستوزیر این کشور با ابلاغ پیام و دعوت ملک سلمان پادشاه و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از هیثم بن طارق پادشاه عمان دعوت کرد تا به ریاض سفر کند. فرحان پیش از عمان به قطر نیز سفر کرده بود. سفرهای وزیر خارجه عربستان به قطر و عمان درحالی صورت میگیرد که چند روز قبل از آن، جواد ظریف، وزیر خارجه ایران به این دو کشور سفر کرده بود.
در سالهای اخیر، عمان و قطر نقش میانجی بین تهران و ریاض را ایفا کردهاند. منابع سیاسی در خلیج فارس احتمال هماهنگی عربستان با سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس در مورد پیشرفت گفتوگوهای ریاض و تهران را دور از ذهن ندانستهاند.
تغییر دولت در واشنگتن و رویکارآمدن بایدن دموکرات که وعده پایان رابطه گرم و بدون تعهد میان ایالات متحده دوران ریاستجمهوری ترامپ و عربستان را داده، ریاض را به فکر تغییر رویکرد خود در خاورمیانه انداخته است. مذاکرات با ایران با میانجیگری عراق، چراغ سبز برای پایاندادن به جنگ یمن و عادیسازی روابط با قطر از جمله مهمترین اقدامات حکومت سعودی پس از پیروزی بایدن در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا به شمار میآید.
اینبار و در ادامه سیاست تنشزدایی ریاض، هیئتی از عربستان با سفر به سوریه، با بشار اسد رئیسجمهور این کشور دیدار کرد و گامهای اولیه برای عادیسازی روابط ریاض و دمشق برداشته شد. این هیئت عربستانی به ریاست «خالد الحمیدان» رئیس سازمان اطلاعات عربستان به دمشق رفته و با بشار اسد و «علی المملوک» معاون ریاستجمهوری در امور امنیتی دیدار کرده است. در این دیدارها توافق شده تا هیئت عربستانی بعد از ماه رمضان برای سفری طولانیتر به دمشق بازگردد. دو طرف همچنین بر سر بازگشایی سفارت عربستان در دمشق بهعنوان گام نخست ازسرگیری روابط توافق کردند. به گفته مقامهای عربستانی، ریاض از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و حضور در کنفرانس سران کشورهای عربی در الجزایر استقبال میکند.
اخیرا سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز تأکید کرده بود که حکومت عربستان در قبال سوریه تغییر موضع داده و درحال آمادهسازی زمینه بازگشت دمشق به اتحادیه عرب است.
این گشایش در روابط سوریه و عربستان بعد از دیدارهای هیئت عربستانی و ایرانی صورت میگیرد. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان اخیرا در مصاحبهای از تمایل کشورش به برقراری روابط قوی با ایران سخن گفت. یکی از مهمترین اختلافهای ایران و عربستان، بحران سوریه است. ایران به همراه روسیه از حکومت بشار اسد حمایت میکند و عربستان نیز در کنار کشورهای غربی و بسیاری از اعراب از ابتدای جنگ داخلی سوریه از فروپاشی حکومت اسد حمایت میکرد.
در سالهای اخیر و با حمایت همهجانبه روسیه از حکومت سوریه، ورق به سود اسد برگشت و حمایت غرب از مخالفان حکومت سوریه نیز کاهش یافت. امارات یکی دیگر از کشورهای عرب منطقه بود که همراه با عربستان از مخالفان اسد حمایت میکرد اما رابطه دمشق و ابوظبی در سال 2018 دوباره برقرار شد.
هنوز جزئیات زیادی از ملاقات هیئت عربستان سعودی در دمشق فاش نشده اما گفته میشود که این دیدارها سازنده بوده و یخ روابط بین دو کشور را شکسته است. عربستان که یکی از مهمترین حامیان مخالفان اسد بهشمار میآید، در ماههای اخیر روابط خود را با مخالفان حکومت سوریه قطع کرده و مقر رسمی این گروه در ریاض را بسته است. ریاض در اقدامی دیگر نیز در روزهای اخیر و در اقدامی نمادین یکمیلیون دلار کمک نقدی به صندوق امدادرسان سازمان ملل در سوریه اهدا کرد.
هنوز مشخص نیست شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان بعد از ماه رمضان در رأس هیئت عربستانی به دمشق میرود یا باز هم الحمیدان ریاست هیئت را بر عهده خواهد داشت.
«فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان اخیرا در گفتوگو با «سیانان» با تشریح آخرین مواضع کشورش در قبال بحران سوریه گفت: «امیدواریم دولت بشار اسد گامهای مناسبی را برای حل سیاسی سوریه بردارد و این تنها راه برای پیشرفت در سوریه است. ما به ثبات در سوریه نیاز داریم و تحقق آن به یک راهحل میانه از طرف دولت سوریه نیاز دارد. موضوع مهم این است که پرونده را بهطور اساسی حل کنیم و آن ایجاد راهحل سیاسی در سوریه است زیرا بدون آن نمیتوانیم پیشرفتی داشته باشیم و عربستان بر پیشبرد روند سیاسی بهسوی جلو و حمایت از تلاشهای نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه متمرکز است».
در تحولی دیگر در راستای تغییر رویکرد عربستان در قبال ایران و منطقه، وزیر خارجه عربستان در سفر به عمان در دیدار با معاون نخستوزیر این کشور با ابلاغ پیام و دعوت ملک سلمان پادشاه و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از هیثم بن طارق پادشاه عمان دعوت کرد تا به ریاض سفر کند. فرحان پیش از عمان به قطر نیز سفر کرده بود. سفرهای وزیر خارجه عربستان به قطر و عمان درحالی صورت میگیرد که چند روز قبل از آن، جواد ظریف، وزیر خارجه ایران به این دو کشور سفر کرده بود.
در سالهای اخیر، عمان و قطر نقش میانجی بین تهران و ریاض را ایفا کردهاند. منابع سیاسی در خلیج فارس احتمال هماهنگی عربستان با سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس در مورد پیشرفت گفتوگوهای ریاض و تهران را دور از ذهن ندانستهاند.