نگاهی به یک دهه سریالهای پرهزینه و طولانی تلویزیون
احترام به سلیقه مخاطب
گروه هنر: هشت سال زمان کمی برای توقیف مجموعهای که قرار بود بخشی از تاریخ معاصر کشورمان را تصویر کند، نیست. حالا نزدیک به هشت سال است که ظاهرا امید حلوفصل اختلافهای موجود بر سر پخش مجموعه تلویزیونی «سرزمین کهن» کمرنگ شده و مشخص نیست این سریال به آنتن شبکه سه سیما برمیگردد یا اینکه باید تا سالها این مجموعه و اتفاقاتی را که حولوحوش آن در جریان بوده و هست، به فراموشی سپرد؟
سریالی که فقط چند قسمت آن روی آنتن رفت و موجی از اعتراضات بختیاریها و البته 70 نفر از نمایندگان همه اقوام ایرانی (ترک، لر، کرد، بلوچ، عرب و...) مجلس شورای اسلامی، با بیانیهای خواستار توقف توهینهای مکرر صداوسیما به مردم بختیاری شدند و همین اعتراضات باعث تعطیلشدن سریال و عذرخواهی صداوسیما و عوامل سریال شد. هرچند بعد از آن چندباری صحبت از اصلاح بخشهایی از سریال و پخش مجدد آن مطرح شد و بعد از آن فیلمبرداری مجدد سریال و نزدیکشدن به احتمال پخش این مجموعه در سال 96 به نظر میرسید که دیگر مانعی بر سر راه پخشنشدن این سریال باقی نمانده باشد. کمال تبریزی در نیمه تصویربرداری فاز جدید سریال که قرار بر این شد با نام «سرزمین مادری» روی آنتن برود، به «شرق» گفت: «تغییر مدیریت سازمان در اواخر ساخت فاز دو سریال، باعث شد کار ما متوقف شود و اعلام شد چیزی که در دوره قبل بهعنوان فیلمنامه تصویب شده، مورد تأیید آنها نیست و باید فیلمنامه را تغییر دهیم. همان زمان پیشنهاد ما این بود که اجازه دهید روند فیلمبرداری ادامه داشته باشد و تغییراتی که شما مدنظر دارید، به مرور در جلساتی که برگزار میشود با نویسنده فیلمنامه اعمال
شود. طبعا توقف پخش سریال هزینههای بسیاری به دنبال داشت، بهطوریکه مجموعه هزینههایی که برای ساخت فاز یک و دو صرف شد، درحالحاضر کفاف ساخت فاز سه را نمیدهد و دو برابر هزینهای که سالها قبل پیشبینی شده بود، برای ساخت فاز سه نیاز است و ما همان زمان این نکته را متذکر شدیم اما متأسفانه نپذیرفتند و گفتند هزینهها را جبران میکنیم. در مرحلهای که فاز یک را آمادهسازی کردیم، چیزی حدود صد دقیقه از این فاز حذف شد و با حذف صد دقیقه پخش سریال آغاز شد. متأسفانه به دلیل یک سوءتفاهم و اشکال تاریخیای که مشاور تاریخی پروژه به ما گوشزد نکرده بود، پروژه به دلیل اعتراض قوم بختیاری متوقف شد. سهم زیادی از اعتراض قوم بختیاری به دلیل صددقیقهای بود که از ابتدا سانسور شد و طبعا اگر سریال کامل پخش میشد، این استنباط به وجود نمیآمد. با همه اینها پخش فاز یک سریال متوقف شد و این توقف باعث بهتعلیقدرآمدن کل پروژه شد. در مدتزمان بیش از یک سال تعطیلی این پروژه، بسیاری از افرادی که با ما همکاری میکردند، جذب پروژههای دیگر شدند و من هم در این فاصله چند فیلم سینمایی ساختم. بعد از این مدت با تغییر مدیریت کل سازمان صداوسیما مجدد
سراغ پروژه «سرزمین کهن» برگشتند و صحبتهایی برای آغاز کار صورت گرفت. البته حضور آقای پورمحمدی تأثیر بسیاری در آغاز مجدد این پروژه داشت. خوشبختانه با اقداماتی که در آن مقطع انجام دادیم، تقریبا همه مدیران ردهبالای سازمان مطمئن شدند صددقیقهای که سانسور شده بود، بیدلیل بوده و باید به مجموعه اضافه شود. بنابراین بسیاری از حذفیاتی که در فاز یک از سمت مدیران بر ما تحمیل شده بود، به سریال اضافه میشود و زمانی که دوباره سریال از ابتدا پخش شود، دیگر حذفیاتی نخواهد داشت».
او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: «درحقیقت علت اصلی توقف سریال همین بود که سعی داشتند تاریخ را از جناحی که خودشان به آن اعتقاد دارند، روایت کنند. به اعتقاد من این روش جواب نمیدهد و باید اجازه داد با وفاداری به تاریخ روزشمار انقلاب، قصه را پیش ببریم. ما در این سریال سعی کردیم تاریخ را به آن شکلی که مورد تأیید همه است، روایت کنیم و در برخی مقاطع تاریخی که مقداری نظرات مختلف وجود دارد، تصمیم ما این شد که اساسا موضوع را مطرح نکنیم یا بهطورکلی به آن بپردازیم. البته وقتی شما درباره شرایط اجتماعی- سیاسی مقطع زمانی خاصی فیلم میسازید، قطعا این اختلافنظر به وجود میآید. بههرحال باید بپذیریم شخصی که بهعنوان کارگردان در تلویزیون کار میکند، بهعنوان یک انسان، دارای جهانبینی خاصی است. منش و دیدگاه خاص خودش را دارد و طبیعتا این دیدگاه با فیلمنامهای که در دست دارد و عواملی که با آنها همکاری میکند، ترکیب میشود و نتیجه، خروجی اثر حاصل فکر و نگاه آنهاست. «سرزمین کهن» را اگر من بسازم، به یک شکل است و اگر شخص دیگری بسازد، قطعا به شکل دیگری خواهد بود. باید اجازه داد تا در تلویزیون انعکاس همه افکار اجتماعی را
ببینیم».
سریال«سرزمین کهن» ازجمله سریالهای پرهزینه تلویزیون است که با حضور افراد متخصص در مقابل و پشت دوربین ساخته شد و در طول ساخت مجموعههایی از این دست، توقف پروژه یا تصویربرداری طولانیمدت و در بسیاری از مواقع فاصلههای بسیار میان توقف چندین هفتهای پروژه و بار دیگر شروع ساخت، دشواریهای بسیاری برای گروه تولید ایجاد میکند.
در سالهای گذشته بسیاری از مجموعههای تلویزیونی با مشکلاتی همچون کمبود اعتبارات و منابع مالی روبهرو بودهاند که البته این قبیل موضوعات برای مجموعههایی که عموما مدتزمان طولانیتری تصویربرداری میشود بیشتر است.
در سالهای گذشته با افزایش هزینهها، عمدتا آثار تلویزیونی هم با مشکلات فراوانی در ساخت روبهرو بودهاند و عموما تغییر سلیقه در چگونگی ارائه آثار ساختهشده، در شرایط بحرانی کمبود منابع مالی هزینه دوبارهای را به پروژه تحمیل میکند و در بسیاری مواقع عوامل ساخت چنین پروژههایی متضرر میشوند.
مجموعه «87 متر» به کارگردانی کیانوش عیاری نیز ازجمله سریالهایی است که تصویربرداریاش چند سال ادامه داشت و بعد از ساخت «روزگار قریب» بازگشت دوبارهای برای عیاری به قاب تلویزیون محسوب میشود. سریالی که فیلمنامه آن سال 89 تصویب شد و گروه از فروردین 96 رسما پیشتولید ساخت سریال را آغاز کرد و نهایتا 15 مرداد تصویربرداری آغاز شد و دیماه 99 پروژه پرچالش کیانوش عیاری به اتمام رسید و همچنان «87 متر» مراحل فنی پستولید را پشت سر میگذارد و برای رسیدن به آنتن آماده میشود. سریالی که جدا از وسواسهای کارگردانش، تعطیلی گاه و بیگاه و مشکلات بودجهای باعث شد تأخیری در ساختش ایجاد شود و در میانههای راه به دلیل عدم پرداختها و مشکلات مالی در چند مرحله تصویربرداری متوقف شد و بعد از مدتی وقفه بار دیگر از سر گرفته میشد. پرواضح است افزایش سرسامآور هزینههای تولید از ابتدای ساخت تا انتها خصوصا در سالهای اخیر، قطعا بسیاری از تهیهکنندگان آثار تلویزیونی را با مصائب بسیاری روبهرو میکند و در نهایت روند سینوسی ساخت مجموعههایی از این دست، بیش از هر چیز، عواملی را که متعهد به پروژه در چند سال متوالی با عدم امنیت شغلی و
پرداختهای نامنظم به کارشان ادامه میدهند و در بسیاری از مواقع متضرر میشوند، دچار بحران کرده و علامت سؤالها درباره چگونگی رسیدگی به این پروژهها را بیشتر میکند.
این دو سریال تنها نمونههایی از ساخت سریالهایی با هزینههای بسیار بود. تلویزیون مدتهاست معدود برنامه و سریالهایی را در کنداکتور پخش دارد که برخی در جلب نظر مخاطبانش موفق بوده و در بسیاری از موارد هزینههای ساخت برنامههایی که نظر مساعد مخاطبانش را جلب نکرده است، اما و اگرهای چرایی اختصاص هزینهها به برخی پروژهها را بیشتر کرده است. اما به نظر میرسد بیش از هر زمان دیگری وقت آن رسیده که با درنظرگرفتن سلیقه مخاطب و البته چگونگی اختصاص هزینهها و پرهیز از نگاه سلیقهای، به استقبال ساخت آثاری رفت که اختصاص هزینه برای ساختشان توجیه بهتری داشته باشد.
گروه هنر: هشت سال زمان کمی برای توقیف مجموعهای که قرار بود بخشی از تاریخ معاصر کشورمان را تصویر کند، نیست. حالا نزدیک به هشت سال است که ظاهرا امید حلوفصل اختلافهای موجود بر سر پخش مجموعه تلویزیونی «سرزمین کهن» کمرنگ شده و مشخص نیست این سریال به آنتن شبکه سه سیما برمیگردد یا اینکه باید تا سالها این مجموعه و اتفاقاتی را که حولوحوش آن در جریان بوده و هست، به فراموشی سپرد؟
سریالی که فقط چند قسمت آن روی آنتن رفت و موجی از اعتراضات بختیاریها و البته 70 نفر از نمایندگان همه اقوام ایرانی (ترک، لر، کرد، بلوچ، عرب و...) مجلس شورای اسلامی، با بیانیهای خواستار توقف توهینهای مکرر صداوسیما به مردم بختیاری شدند و همین اعتراضات باعث تعطیلشدن سریال و عذرخواهی صداوسیما و عوامل سریال شد. هرچند بعد از آن چندباری صحبت از اصلاح بخشهایی از سریال و پخش مجدد آن مطرح شد و بعد از آن فیلمبرداری مجدد سریال و نزدیکشدن به احتمال پخش این مجموعه در سال 96 به نظر میرسید که دیگر مانعی بر سر راه پخشنشدن این سریال باقی نمانده باشد. کمال تبریزی در نیمه تصویربرداری فاز جدید سریال که قرار بر این شد با نام «سرزمین مادری» روی آنتن برود، به «شرق» گفت: «تغییر مدیریت سازمان در اواخر ساخت فاز دو سریال، باعث شد کار ما متوقف شود و اعلام شد چیزی که در دوره قبل بهعنوان فیلمنامه تصویب شده، مورد تأیید آنها نیست و باید فیلمنامه را تغییر دهیم. همان زمان پیشنهاد ما این بود که اجازه دهید روند فیلمبرداری ادامه داشته باشد و تغییراتی که شما مدنظر دارید، به مرور در جلساتی که برگزار میشود با نویسنده فیلمنامه اعمال
شود. طبعا توقف پخش سریال هزینههای بسیاری به دنبال داشت، بهطوریکه مجموعه هزینههایی که برای ساخت فاز یک و دو صرف شد، درحالحاضر کفاف ساخت فاز سه را نمیدهد و دو برابر هزینهای که سالها قبل پیشبینی شده بود، برای ساخت فاز سه نیاز است و ما همان زمان این نکته را متذکر شدیم اما متأسفانه نپذیرفتند و گفتند هزینهها را جبران میکنیم. در مرحلهای که فاز یک را آمادهسازی کردیم، چیزی حدود صد دقیقه از این فاز حذف شد و با حذف صد دقیقه پخش سریال آغاز شد. متأسفانه به دلیل یک سوءتفاهم و اشکال تاریخیای که مشاور تاریخی پروژه به ما گوشزد نکرده بود، پروژه به دلیل اعتراض قوم بختیاری متوقف شد. سهم زیادی از اعتراض قوم بختیاری به دلیل صددقیقهای بود که از ابتدا سانسور شد و طبعا اگر سریال کامل پخش میشد، این استنباط به وجود نمیآمد. با همه اینها پخش فاز یک سریال متوقف شد و این توقف باعث بهتعلیقدرآمدن کل پروژه شد. در مدتزمان بیش از یک سال تعطیلی این پروژه، بسیاری از افرادی که با ما همکاری میکردند، جذب پروژههای دیگر شدند و من هم در این فاصله چند فیلم سینمایی ساختم. بعد از این مدت با تغییر مدیریت کل سازمان صداوسیما مجدد
سراغ پروژه «سرزمین کهن» برگشتند و صحبتهایی برای آغاز کار صورت گرفت. البته حضور آقای پورمحمدی تأثیر بسیاری در آغاز مجدد این پروژه داشت. خوشبختانه با اقداماتی که در آن مقطع انجام دادیم، تقریبا همه مدیران ردهبالای سازمان مطمئن شدند صددقیقهای که سانسور شده بود، بیدلیل بوده و باید به مجموعه اضافه شود. بنابراین بسیاری از حذفیاتی که در فاز یک از سمت مدیران بر ما تحمیل شده بود، به سریال اضافه میشود و زمانی که دوباره سریال از ابتدا پخش شود، دیگر حذفیاتی نخواهد داشت».
او در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: «درحقیقت علت اصلی توقف سریال همین بود که سعی داشتند تاریخ را از جناحی که خودشان به آن اعتقاد دارند، روایت کنند. به اعتقاد من این روش جواب نمیدهد و باید اجازه داد با وفاداری به تاریخ روزشمار انقلاب، قصه را پیش ببریم. ما در این سریال سعی کردیم تاریخ را به آن شکلی که مورد تأیید همه است، روایت کنیم و در برخی مقاطع تاریخی که مقداری نظرات مختلف وجود دارد، تصمیم ما این شد که اساسا موضوع را مطرح نکنیم یا بهطورکلی به آن بپردازیم. البته وقتی شما درباره شرایط اجتماعی- سیاسی مقطع زمانی خاصی فیلم میسازید، قطعا این اختلافنظر به وجود میآید. بههرحال باید بپذیریم شخصی که بهعنوان کارگردان در تلویزیون کار میکند، بهعنوان یک انسان، دارای جهانبینی خاصی است. منش و دیدگاه خاص خودش را دارد و طبیعتا این دیدگاه با فیلمنامهای که در دست دارد و عواملی که با آنها همکاری میکند، ترکیب میشود و نتیجه، خروجی اثر حاصل فکر و نگاه آنهاست. «سرزمین کهن» را اگر من بسازم، به یک شکل است و اگر شخص دیگری بسازد، قطعا به شکل دیگری خواهد بود. باید اجازه داد تا در تلویزیون انعکاس همه افکار اجتماعی را
ببینیم».
سریال«سرزمین کهن» ازجمله سریالهای پرهزینه تلویزیون است که با حضور افراد متخصص در مقابل و پشت دوربین ساخته شد و در طول ساخت مجموعههایی از این دست، توقف پروژه یا تصویربرداری طولانیمدت و در بسیاری از مواقع فاصلههای بسیار میان توقف چندین هفتهای پروژه و بار دیگر شروع ساخت، دشواریهای بسیاری برای گروه تولید ایجاد میکند.
در سالهای گذشته بسیاری از مجموعههای تلویزیونی با مشکلاتی همچون کمبود اعتبارات و منابع مالی روبهرو بودهاند که البته این قبیل موضوعات برای مجموعههایی که عموما مدتزمان طولانیتری تصویربرداری میشود بیشتر است.
در سالهای گذشته با افزایش هزینهها، عمدتا آثار تلویزیونی هم با مشکلات فراوانی در ساخت روبهرو بودهاند و عموما تغییر سلیقه در چگونگی ارائه آثار ساختهشده، در شرایط بحرانی کمبود منابع مالی هزینه دوبارهای را به پروژه تحمیل میکند و در بسیاری مواقع عوامل ساخت چنین پروژههایی متضرر میشوند.
مجموعه «87 متر» به کارگردانی کیانوش عیاری نیز ازجمله سریالهایی است که تصویربرداریاش چند سال ادامه داشت و بعد از ساخت «روزگار قریب» بازگشت دوبارهای برای عیاری به قاب تلویزیون محسوب میشود. سریالی که فیلمنامه آن سال 89 تصویب شد و گروه از فروردین 96 رسما پیشتولید ساخت سریال را آغاز کرد و نهایتا 15 مرداد تصویربرداری آغاز شد و دیماه 99 پروژه پرچالش کیانوش عیاری به اتمام رسید و همچنان «87 متر» مراحل فنی پستولید را پشت سر میگذارد و برای رسیدن به آنتن آماده میشود. سریالی که جدا از وسواسهای کارگردانش، تعطیلی گاه و بیگاه و مشکلات بودجهای باعث شد تأخیری در ساختش ایجاد شود و در میانههای راه به دلیل عدم پرداختها و مشکلات مالی در چند مرحله تصویربرداری متوقف شد و بعد از مدتی وقفه بار دیگر از سر گرفته میشد. پرواضح است افزایش سرسامآور هزینههای تولید از ابتدای ساخت تا انتها خصوصا در سالهای اخیر، قطعا بسیاری از تهیهکنندگان آثار تلویزیونی را با مصائب بسیاری روبهرو میکند و در نهایت روند سینوسی ساخت مجموعههایی از این دست، بیش از هر چیز، عواملی را که متعهد به پروژه در چند سال متوالی با عدم امنیت شغلی و
پرداختهای نامنظم به کارشان ادامه میدهند و در بسیاری از مواقع متضرر میشوند، دچار بحران کرده و علامت سؤالها درباره چگونگی رسیدگی به این پروژهها را بیشتر میکند.
این دو سریال تنها نمونههایی از ساخت سریالهایی با هزینههای بسیار بود. تلویزیون مدتهاست معدود برنامه و سریالهایی را در کنداکتور پخش دارد که برخی در جلب نظر مخاطبانش موفق بوده و در بسیاری از موارد هزینههای ساخت برنامههایی که نظر مساعد مخاطبانش را جلب نکرده است، اما و اگرهای چرایی اختصاص هزینهها به برخی پروژهها را بیشتر کرده است. اما به نظر میرسد بیش از هر زمان دیگری وقت آن رسیده که با درنظرگرفتن سلیقه مخاطب و البته چگونگی اختصاص هزینهها و پرهیز از نگاه سلیقهای، به استقبال ساخت آثاری رفت که اختصاص هزینه برای ساختشان توجیه بهتری داشته باشد.