مذاکرات هستهای از سر گرفته میشود
ابوالقاسم دلفی
در شرایطی که در هفته جاری بحث‌های مجلس شورای اسلامی درباره رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی آقای رئیسی در حال پیگیری بوده و بر اساس غالب پیش‌بینی‌ها، کابینه جدید به سلامت از ایستگاه مجلس عبور کرده و مدیریت دستگاه اجرائی کشور را به‌زودی به دست خواهد گرفت؛ اما شرایط کاندیدای وزارت امور خارجه از حساسیت‌های ویژه‌ای برخوردار است.ایشان از نام‌‌آشنایان صحنه دیپلماسی کشور در چهار دهه اخیر، به‌خصوص در حوزه عربی و خاورمیانه بوده و برای اداره و مدیریت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است.
اوضاع منطقه‌ای و تحولات پیرامونی جمهوری اسلامی ایران با رخدادهای در حال وقوع افغانستان و بازگشت طالبان در رأس مدیریت این کشور بحران‌زده و موضوع آینده مناسبات پر‌افت‌و‌خیز کشور با همسایگان خلیج فارس و به‌ویژه عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس، هر‌یک به تنهایی برای درگیر‌کردن بخش اعظم انرژی و ظرفیت‌های وزیر امور خارجه جدید و تیم همراه او کافی بوده و سایر پرونده‌‌های روابط خارجی و در رأس آنها مذاکرات هستهای و چگونگی خروج کشور از شرایط سخت تحریمی که مورد تأکید همیشگی رهبری معظم انقلاب و رئیسجمهور جدید بوده، با سؤالات زیادی روبه‌رو است. بخشی از این سؤالات و توقفی که در مذاکرات هستهای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای گروه پنج به اضافه یک و مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده با میانجیگری اروپایی‌ها ایجاد شده و پس از رسمیت‌یافتن کابینه و استقرار وزیر جدید در دستگاه دیپلماسی کشور، زمینه شفاف‌سازی خواهد یافت، چگونگی ادامه مذاکرات و مدیریت آن است که با مشخص‌شدن تیم مذاکره‌کننده و تثبیت جایگاه وزارت خارجه برای تداوم مذاکرات، روند اجرای خود را تحقق می‌بخشد.
در همین حال و با وجود توقف مذاکرات هستهای وین پس از شش دور گفت‌وگوهای فشرده در اواخر دولت دوازدهم و موکول‌شدن ادامه آن به تعیین تکلیف کابینه دولت سیزدهم، آمریکا و اروپا با وجود تمام بدعهدی‌ها و خلف وعده‌های خود در موافقت‌نامه هستهای، به تکرار تأکید میکنند که جمهوری اسلامی ایران هر‌چه سریع‌تر به میز مذاکرات بازگردد تا از ادامه نقض موافقت‌نامه هستهای ممانعت به عمل آید.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گزارش سه‌شنبه گذشته خود به اعضای این آژانس خاطرنشان کرده است ایران روش جدید عملیاتی برای تولید اورانیوم غنی‌شده 60 درصد را در سایت نطنز به راه انداخته که بر اساس آن، دو آبشار از سانتریفیوژها به جای یک آبشار که قبلا مورد استفاده قرار می‌گرفت، به کار گرفته شده و در نتیجه چنانچه آزمایش ابتدایی چند روز اول ماه آوریل گذشته را مستثنا کنیم، ایران هم‌اکنون پروسه تولید را آغاز کرده است. بر این اساس، ظاهرا در حال حاضر یک آبشار 164عددی از سانتریفیوژهای «IR6» و یک آبشار 153عددی از سانتریفیوژهای «IR4» در نطنز به کار گرفته شده است. گروسی در گزارش خود همچنین اضافه کرده است که هم‌اکنون جمهوری اسلامی ایران در حدود ۲۰۰ گرم اورانیوم فلزی در اختیار دارد. روزنامه فرانسوی فیگارو و خبرگزاری فرانسه نیز در گزارش مشترک منتشرشده در چهارشنبه گذشته خاطرنشان کرده‌اند ایران از اواسط ماه آوریل گذشته غنیسازی اورانیوم 60 درصد را آغاز کرده و در حالی که تا پیش از این غنیسازی 20 درصد را انجام می‌‌داد، هم‌اینک در شرایط تولید اورانیوم غنی‌شده به مراتب بالاتر از سطح تعیین‌شده است که در
موافقت‌نامه هستهای ۳.۶۷ درصد بوده.
به دنبال انتشار گزارش مدیر کل آژانس انرژی اتمی، وزارت خارجه آمریکا نگرانی خود را درخصوص تولید اورانیوم فلزی ابراز و خواستار آن شد که ایران به میز مذاکرات هستهای بازگردد. پیش از این آژانس در آخرین گزارش خود درخصوص شرایط جاری صنعت صلح‌آمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرده بود ایران هیچ نیاز قابل اعتباری برای تولید اورانیوم فلزی ندارد.
نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شرایطی ابراز شده که جمهوری اسلامی ایران چند ماه قبل رسما به اطلاع آژانس رسانده بود که مطالعات روی اورانیوم فلزی را به منظور تأمین سوخت جهت رآکتور هستهای مطالعاتی خود آغاز کرده است که این امر به زعم آژانس موضوع حساسی بوده و این فلز امکان به‌کارگیری در تولید سلاح‌های هستهای را دارد.
لازم به یادآوری است که پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از موافقت‌نامه هستهای در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برنامه اعلام‌شده، اقدامات تلافی‌جویانه و برنامه‌ریزی‌شده‌ای را جهت کاهش تعهدات هستهای خود ذیل موافقت‌نامه هستهای سال ۲۰۱۵ در دستور کار تدریجی برای اجرا قرار داده است. از طرف دیگر، ند پرایس، سخنگوی کاخ سفید نیز در عکس‌العمل به گزارش سه‌شنبه گذشته آژانس انرژی اتمی اظهار کرد: ما به‌صراحت اعلام کرده‌ایم که درگیری‌‌ها و اختلاف‌های هستهای در ورای موافقت‌نامه سال ۲۰۱۵ همچنان ادامه دارد و این تحرکات غیر‌سازنده و غیر قابل تطبیق با روند بازگشت به اصل احترام متقابل به مفاد موافقت‌نامه هستهای است؛ بنابراین ایران باید درگیری‌‌های هستهای را متوقف کند و برای به‌اجرا‌درآوردن کامل و مبتنی بر حسن‌نیت موافقت‌نامه بین‌المللی، به میز مذاکرات بازگردد. به عقیده ناظران پرونده هستهای، هرچند بایدن، رئیسجمهور ایالات متحده، در موضع‌گیری‌های اوایل دوران ریاست‌جمهوری خود مسئله بازگشت آمریکا به موافقت‌نامه هستهای را مطرح و در نظر داشت از این مسیر، یکی از موضوعات اختلاف‌برانگیز روابط
واشنگتن - تهران را برطرف کند، اما مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین با میانجیگری اروپایی‌ها، پیشرفت ملموسی به همراه نداشته و دولت آمریکا از لغو تحریم‌های غیرمرتبط با موضوع هستهای علیه ایران امتناع کرده است.
با وجود شش دور مذاکرات فشرده در وین و کسب نتایجی در بخش‌‌های اساسی از موافقت‌نامه جدید برای اجرای تعهدات آمریکا و ایران، پس از دوران تحلیف ریاست‌جمهوری در ایران، مذاکرات هستهای وین کاملا متوقف شده و نظر به اظهارات آقای رئیسی در سخنرانی مراسم تحلیف و ابراز تمایل مشروط ایشان برای تداوم گفت‌وگوهای هستهای، به نظر نمی‌رسد تا تعیین تکلیف کابینه معرفی‌شده به مجلس و کسب رأی اعتماد وزیر خارجه جدید و مشخص‌کردن راهبرد نوین جمهوری اسلامی ایران برای مذاکرات هستهای و ترکیب تیم مذاکره‌کننده هستهای، اتفاق درخور توجهی در صحنه مذاکرات وین رخ دهد. لازم به یادآوری است «انریکه مورا»، معاون نماینده عالی سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا که به نمایندگی از سوی این اتحادیه در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری آقای رئیسی حضور یافته بود، پس از انجام مذاکرات با طرفهای مختلف پرونده هستهای در دولت‌های فعلی و قبلی و در بازگشت به اروپا در مصاحبه‌ای اعلام کرد طرف ایرانی آمادگی خود را برای آغاز مذاکرات هستهای از نقطه پایانی دوره ششم مذاکرات و موارد مورد توافق دو طرف اعلام و مذاکرات پس از تعیین دولت جدید از اوایل سپتامبر از سر گرفته
میشود.
متعاقب اظهارات فوق، آقای امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، با اغتنام از فرصت و به هدف تبریک‌گفتن ریاست‌جمهوری آقای رئیسی، تلفنی با ایشان گفت‌وگو و موضوعات دوجانبه و هستهای و شرایط پیشرو در صحنه بین‌المللی برای پرونده مذاکرات هستهای جمهوری اسلامی ایران با طرفهای درگیر در این پرونده را مورد تبادل نظر قرار داد.
در شرایطی که موضوع رفع تحریم‌های تحمیلی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران ازجمله دل‌مشغولی‌های ابراز‌شده مقام معظم رهبری بوده و ریاست‌جمهوری نیز در سخنرانی مراسم تحلیف خود با ملاحظاتی بر آن تأکید داشت، در زمره اولویت‌‌های دولت جدید است، تصویری که در حال حاضر از تأخیر در شروع مجدد مذاکرات هستهای وین به علت عدم تشکیل دولت و تعیین وزیر خارجه، در فضای افکار عمومی بین‌المللی در حال شکل‌گیری است، حاکی از تأکید و پیگیری‌های طرفهای غربی برای بازگشت جمهوری اسلامی ایران به میز مذاکرات و هم‌زمان انتشار گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر افزایش ظرفیت و توانایی‌های ایران در بالابردن درجه خلوص غنی‌‌سازی‌های هستهای در مغایرت با موافقت‌نامه هستهای بوده که تداوم این وضعیت چنانچه برنامه‌ریزی‌شده، مدون و براساس راهبردی مشخص تدوین نشده باشد، عوارض و تالی‌های فاسد خود را برای سوءاستفاده‌ها و بهره‌‌برداری‌‌های معارضان برنامه صلح‌آمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد کرد.
در شرایطی که در هفته جاری بحث‌های مجلس شورای اسلامی درباره رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی آقای رئیسی در حال پیگیری بوده و بر اساس غالب پیش‌بینی‌ها، کابینه جدید به سلامت از ایستگاه مجلس عبور کرده و مدیریت دستگاه اجرائی کشور را به‌زودی به دست خواهد گرفت؛ اما شرایط کاندیدای وزارت امور خارجه از حساسیت‌های ویژه‌ای برخوردار است.ایشان از نام‌‌آشنایان صحنه دیپلماسی کشور در چهار دهه اخیر، به‌خصوص در حوزه عربی و خاورمیانه بوده و برای اداره و مدیریت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است.
اوضاع منطقه‌ای و تحولات پیرامونی جمهوری اسلامی ایران با رخدادهای در حال وقوع افغانستان و بازگشت طالبان در رأس مدیریت این کشور بحران‌زده و موضوع آینده مناسبات پر‌افت‌و‌خیز کشور با همسایگان خلیج فارس و به‌ویژه عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس، هر‌یک به تنهایی برای درگیر‌کردن بخش اعظم انرژی و ظرفیت‌های وزیر امور خارجه جدید و تیم همراه او کافی بوده و سایر پرونده‌‌های روابط خارجی و در رأس آنها مذاکرات هستهای و چگونگی خروج کشور از شرایط سخت تحریمی که مورد تأکید همیشگی رهبری معظم انقلاب و رئیسجمهور جدید بوده، با سؤالات زیادی روبه‌رو است. بخشی از این سؤالات و توقفی که در مذاکرات هستهای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای گروه پنج به اضافه یک و مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده با میانجیگری اروپایی‌ها ایجاد شده و پس از رسمیت‌یافتن کابینه و استقرار وزیر جدید در دستگاه دیپلماسی کشور، زمینه شفاف‌سازی خواهد یافت، چگونگی ادامه مذاکرات و مدیریت آن است که با مشخص‌شدن تیم مذاکره‌کننده و تثبیت جایگاه وزارت خارجه برای تداوم مذاکرات، روند اجرای خود را تحقق می‌بخشد.
در همین حال و با وجود توقف مذاکرات هستهای وین پس از شش دور گفت‌وگوهای فشرده در اواخر دولت دوازدهم و موکول‌شدن ادامه آن به تعیین تکلیف کابینه دولت سیزدهم، آمریکا و اروپا با وجود تمام بدعهدی‌ها و خلف وعده‌های خود در موافقت‌نامه هستهای، به تکرار تأکید میکنند که جمهوری اسلامی ایران هر‌چه سریع‌تر به میز مذاکرات بازگردد تا از ادامه نقض موافقت‌نامه هستهای ممانعت به عمل آید.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گزارش سه‌شنبه گذشته خود به اعضای این آژانس خاطرنشان کرده است ایران روش جدید عملیاتی برای تولید اورانیوم غنی‌شده 60 درصد را در سایت نطنز به راه انداخته که بر اساس آن، دو آبشار از سانتریفیوژها به جای یک آبشار که قبلا مورد استفاده قرار می‌گرفت، به کار گرفته شده و در نتیجه چنانچه آزمایش ابتدایی چند روز اول ماه آوریل گذشته را مستثنا کنیم، ایران هم‌اکنون پروسه تولید را آغاز کرده است. بر این اساس، ظاهرا در حال حاضر یک آبشار 164عددی از سانتریفیوژهای «IR6» و یک آبشار 153عددی از سانتریفیوژهای «IR4» در نطنز به کار گرفته شده است. گروسی در گزارش خود همچنین اضافه کرده است که هم‌اکنون جمهوری اسلامی ایران در حدود ۲۰۰ گرم اورانیوم فلزی در اختیار دارد. روزنامه فرانسوی فیگارو و خبرگزاری فرانسه نیز در گزارش مشترک منتشرشده در چهارشنبه گذشته خاطرنشان کرده‌اند ایران از اواسط ماه آوریل گذشته غنیسازی اورانیوم 60 درصد را آغاز کرده و در حالی که تا پیش از این غنیسازی 20 درصد را انجام می‌‌داد، هم‌اینک در شرایط تولید اورانیوم غنی‌شده به مراتب بالاتر از سطح تعیین‌شده است که در
موافقت‌نامه هستهای ۳.۶۷ درصد بوده.
به دنبال انتشار گزارش مدیر کل آژانس انرژی اتمی، وزارت خارجه آمریکا نگرانی خود را درخصوص تولید اورانیوم فلزی ابراز و خواستار آن شد که ایران به میز مذاکرات هستهای بازگردد. پیش از این آژانس در آخرین گزارش خود درخصوص شرایط جاری صنعت صلح‌آمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرده بود ایران هیچ نیاز قابل اعتباری برای تولید اورانیوم فلزی ندارد.
نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شرایطی ابراز شده که جمهوری اسلامی ایران چند ماه قبل رسما به اطلاع آژانس رسانده بود که مطالعات روی اورانیوم فلزی را به منظور تأمین سوخت جهت رآکتور هستهای مطالعاتی خود آغاز کرده است که این امر به زعم آژانس موضوع حساسی بوده و این فلز امکان به‌کارگیری در تولید سلاح‌های هستهای را دارد.
لازم به یادآوری است که پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از موافقت‌نامه هستهای در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برنامه اعلام‌شده، اقدامات تلافی‌جویانه و برنامه‌ریزی‌شده‌ای را جهت کاهش تعهدات هستهای خود ذیل موافقت‌نامه هستهای سال ۲۰۱۵ در دستور کار تدریجی برای اجرا قرار داده است. از طرف دیگر، ند پرایس، سخنگوی کاخ سفید نیز در عکس‌العمل به گزارش سه‌شنبه گذشته آژانس انرژی اتمی اظهار کرد: ما به‌صراحت اعلام کرده‌ایم که درگیری‌‌ها و اختلاف‌های هستهای در ورای موافقت‌نامه سال ۲۰۱۵ همچنان ادامه دارد و این تحرکات غیر‌سازنده و غیر قابل تطبیق با روند بازگشت به اصل احترام متقابل به مفاد موافقت‌نامه هستهای است؛ بنابراین ایران باید درگیری‌‌های هستهای را متوقف کند و برای به‌اجرا‌درآوردن کامل و مبتنی بر حسن‌نیت موافقت‌نامه بین‌المللی، به میز مذاکرات بازگردد. به عقیده ناظران پرونده هستهای، هرچند بایدن، رئیسجمهور ایالات متحده، در موضع‌گیری‌های اوایل دوران ریاست‌جمهوری خود مسئله بازگشت آمریکا به موافقت‌نامه هستهای را مطرح و در نظر داشت از این مسیر، یکی از موضوعات اختلاف‌برانگیز روابط
واشنگتن - تهران را برطرف کند، اما مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین با میانجیگری اروپایی‌ها، پیشرفت ملموسی به همراه نداشته و دولت آمریکا از لغو تحریم‌های غیرمرتبط با موضوع هستهای علیه ایران امتناع کرده است.
با وجود شش دور مذاکرات فشرده در وین و کسب نتایجی در بخش‌‌های اساسی از موافقت‌نامه جدید برای اجرای تعهدات آمریکا و ایران، پس از دوران تحلیف ریاست‌جمهوری در ایران، مذاکرات هستهای وین کاملا متوقف شده و نظر به اظهارات آقای رئیسی در سخنرانی مراسم تحلیف و ابراز تمایل مشروط ایشان برای تداوم گفت‌وگوهای هستهای، به نظر نمی‌رسد تا تعیین تکلیف کابینه معرفی‌شده به مجلس و کسب رأی اعتماد وزیر خارجه جدید و مشخص‌کردن راهبرد نوین جمهوری اسلامی ایران برای مذاکرات هستهای و ترکیب تیم مذاکره‌کننده هستهای، اتفاق درخور توجهی در صحنه مذاکرات وین رخ دهد. لازم به یادآوری است «انریکه مورا»، معاون نماینده عالی سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا که به نمایندگی از سوی این اتحادیه در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری آقای رئیسی حضور یافته بود، پس از انجام مذاکرات با طرفهای مختلف پرونده هستهای در دولت‌های فعلی و قبلی و در بازگشت به اروپا در مصاحبه‌ای اعلام کرد طرف ایرانی آمادگی خود را برای آغاز مذاکرات هستهای از نقطه پایانی دوره ششم مذاکرات و موارد مورد توافق دو طرف اعلام و مذاکرات پس از تعیین دولت جدید از اوایل سپتامبر از سر گرفته
میشود.
متعاقب اظهارات فوق، آقای امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، با اغتنام از فرصت و به هدف تبریک‌گفتن ریاست‌جمهوری آقای رئیسی، تلفنی با ایشان گفت‌وگو و موضوعات دوجانبه و هستهای و شرایط پیشرو در صحنه بین‌المللی برای پرونده مذاکرات هستهای جمهوری اسلامی ایران با طرفهای درگیر در این پرونده را مورد تبادل نظر قرار داد.
در شرایطی که موضوع رفع تحریم‌های تحمیلی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران ازجمله دل‌مشغولی‌های ابراز‌شده مقام معظم رهبری بوده و ریاست‌جمهوری نیز در سخنرانی مراسم تحلیف خود با ملاحظاتی بر آن تأکید داشت، در زمره اولویت‌‌های دولت جدید است، تصویری که در حال حاضر از تأخیر در شروع مجدد مذاکرات هستهای وین به علت عدم تشکیل دولت و تعیین وزیر خارجه، در فضای افکار عمومی بین‌المللی در حال شکل‌گیری است، حاکی از تأکید و پیگیری‌های طرفهای غربی برای بازگشت جمهوری اسلامی ایران به میز مذاکرات و هم‌زمان انتشار گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر افزایش ظرفیت و توانایی‌های ایران در بالابردن درجه خلوص غنی‌‌سازی‌های هستهای در مغایرت با موافقت‌نامه هستهای بوده که تداوم این وضعیت چنانچه برنامه‌ریزی‌شده، مدون و براساس راهبردی مشخص تدوین نشده باشد، عوارض و تالی‌های فاسد خود را برای سوءاستفاده‌ها و بهره‌‌برداری‌‌های معارضان برنامه صلح‌آمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران فراهم خواهد کرد.