دموکراسی گزينشي كاخ سفيد!
محمود فاضلی. تحلیلگر بین‌الملل
وزارت خارجه آمریکا فهرستی از 110 کشور جهان را که به اجلاس «دموکراسی» دعوت شده‌اند، منتشر کرد. این اجلاس ابتدا به صورت مجازی در 9 تا 10 دسامبر 2021 (18 و 19 آذر 1400) و قبل از ملاقات حضوری در یک سال بعد، برگزار می‌شود و جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، به صورت گزینشی بسیاری از کشورهای جهان را به این نشست دعوت کرده است. در این اجلاس که آزمونی برای سیاست خارجی بایدن محسوب می‌شود، چالش‌های حکومت‌های دموکراتیک و فرصت‌های پیش‌روی آنها بررسی می‌شوند و رهبران کشورهای شرکت‌کننده می‌توانند تعهدات، اصلاحات و ابتکارات فردی و جمعی را برای تقویت دموکراسی و حقوق بشر در کشورهای خود اعلام كنند.
همان‌طوركه گفته شده، متحدان اصلی غربی آمریکا و همچنین تایوان -در پیامی روشن به چین که با وجود عدم حضورش سایه‌اش بر این اجلاس افکنده می‌شود- اصلی‌ترین مشارکت‌کنندگان در این اجلاس هستند؛ موضوعی كه خشم پکن را به دنبال داشت. اگرچه آمریکا، تایوان را به‌عنوان کشوری مستقل به‌رسمیت نمی‌شناسد؛ اما آن را به‌عنوان الگوی دموکراتیک علیه چین علم می‌کند؛ کشوری که این جزیره را یکی از استان‌های خود می‌داند. آدری تنگ، وزیر دیجیتال دولت تایوان و هسیائو بیخیم، وزیر فعلی دولت تایوان در واشنگتن، نمایندگان این كشور در اجلاس دموکراسی خواهند بود. پیش‌بینی می‌شود حضور آنها در این اجلاس مجازی، تنش‌هایی را در پی خواهد داشت. تفاوت مواضع آمریکا و چین درباره استقلال تایوان از‌جمله موضوعاتی بود که در گفت‌و‌گوی مجازی اخیر بین رؤسای جمهوری چین و آمریکا مورد بحث قرار گرفت؛ با‌وجود‌این، به‌تازگی تنش‌های بین دو کشور در پی بازدید هیئت‌های آمریکایی و اتحادیه اروپا از تایوان افزایش یافته است. چین بر این باور است که اقدامات آمریکا فقط برای این است که نشان دهد دموکراسی فقط یک پوشش و ابزار برای پیشبرد اهداف ژئوپلیتیکی‌اش، سرکوب سایر کشورها، تقسیم
جهان و تأمین منافع واشنگتن است.
«وانگ ئی»، وزیر خارجه چین، اعتقاد دارد این اجلاس باعث ایجاد شکاف در جهان می‌شود و خطوطی ایدئولوژیک را ایجاد می‌کند که باعث تقابل بین اردوگاه‌های مختلف می‌شود و همچنین برای رفع نیازهای راهبردی واشنگتن، سعی در تغییر سایر کشورهای مستقل به مدل آمریکا را دارد. این رویکرد مغایر با روند دوران مدرن است و آینده‌ای ندارد.
همچنین دعوت‌نکردن از روسیه در حالی است که بسیاری از کشورهای عضو سابق اتحادیه جماهیر شوروی از جمله ارمنستان، استونی، گرجستان، لتونی، لیتوانی و اوکراین از دعوت‌شدگان به اجلاس هستند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، معتقد است: «این اجلاس قطعا به‌‌دنبال تقابل و تفرقه‌انگیزی است و حلقه دیگری از اجرای رویکرد واشنگتن در ایدئولوژیک‌كردن روابط بین‌الملل بر‌اساس دکترین کذایی نظم مبتنی بر قواعد است. آمریکا تحت شعار ترویج دموکراسی در حال جمع‌آوری باشگاه دیگری از کشورهای دارای منافع مشترک برای مقابله با کشورهایی است که استقلال استراتژیک خود را از غرب حفظ کرده و نگرش مستقلی به نظم جهانی عادلانه دارند». او ادامه می‌دهد كه این کشورها در درجه اول روسیه و چین هستند. اجرای این پروژه بدون‌شک باعث تشدید تنش بین‌المللی می‌شود، معماری نظم جهانی با محوریت سازمان ملل را فرسوده می‌كند و پتانسیل كشورهای عضو گروه 20 (G 20) نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد و همه اینها مقابله با اپیدمی، بهبود اقتصاد پس از بحران، خنثی‌کردن چالش‌ها و تهدیدهای فرامرزی را تضعیف می‌کند.
رئیس‌جمهوری آمریکا از زمانی که در ژانویه وارد کاخ سفید شد، این موضوع را پنهان نکرده که مبارزه بین دموکراسی‌ها و خودکامگی‌ها که از نظر او از سوی چین و روسیه تجسم یافته است، در مرکز سیاست خارجی او قرار دارد. این اجلاس یکی از وعده‌های کمپین انتخاباتی و یکی از اولویت‌های اعلام‌شده بایدن بود.
نكته جالب در‌این‌میان آن است كه با وجود انتقادات مکرر مدافعان حقوق بشر از نخست‌وزیر ناسیونالیست هندو، نارندرا مودی، حضور خواهد داشت و پاکستان نیز با وجود روابط نامطلوب با واشنگتن دعوت شده؛ اما ترکیه در میان دعوت‌شدگان نیست. آنکارا اگرچه متحد واشنگتن در ناتو است؛ اما رجب اردوغان، رئیس‌جمهوری این كشور، در گذشته از طرف جو بایدن «مستبد» خوانده شده است. یونان به‌عنوان همسایه ترکیه که خود در زمینه رعایت‌نکردن حقوق اقلیت مسلمان ترک‌تبار و همچنین بدرفتاری با پناه‌جویان به‌شدت مورد انتقاد است نیز به این اجلاس دعوت شده است. در خاورمیانه هم تنها اسرائیل و عراق به این نشست دعوت شده‌اند. متحدان سنتی عرب آمریکایی‌ها مانند مصر، عربستان، اردن، قطر و امارات نیز غایب هستند.
جو بایدن همچنین برزیل را که توسط رئیس‌جمهور جنجالی راست افراطی «ژایر بولسونارو» رهبری می‌شود، به اجلاس دعوت کرده است. از قاره اروپا نیز لهستان با وجود تنش‌های مکرر با بروکسل بر سر احترام به حاکمیت قانون در میان مدعوین است. لهستان سال‌هاست به طور مداوم در حال عدول از معیارهای دموکراتیک است؛ زیرا حزب حاکم «قانون و عدالت» درصدد است تا نظام قضائی را زیر اقتدار خود بکشد و همین موجب شده لهستان در مسیر اصطکاک با اتحادیه اروپا قرار گیرد؛ اما در مقابل نام مجارستان که توسط اوربان ویکتور، نخست‌وزیر بحث‌برانگیز این کشور رهبری می‌شود، خالی است. از آفریقا، جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، آفریقای جنوبی، نیجریه و نیجر از جمله کشورهای دعوت‌شده هستند. در ماه‌‌های اخیر در کشورهایی که آمریکا امید زیادی به برقراری دموکراسی در آنها داشته است، ناکامی‌های زیادی دیده می‌شود. سودان و میانمار، تئاترهای کودتاهای نظامی هستند و اتیوپی گرفتار درگیری است که به گفته آمریکا با خطر «انفجار» مواجه است.
برگزاری این نشست درشرایطی است که دموکراسی در کشور میزبان با توجه به سرکوب خیزش‌های مدنی، رفتارهای نژادپرستانه در ششم ژانویه 2020 در حمله به کنگره آمریکا از سوی سفیدپوستان آمریکایی، از سوی معتبرترین نهادها و مؤسسات بین‌المللی از جمله مؤسسه بین‌المللی کمک به دموکراسی و انتخابات ناظر بر وضعیت دموکراسی در کشورها (IDEA) زیر سؤال رفته است.
وزارت خارجه آمریکا فهرستی از 110 کشور جهان را که به اجلاس «دموکراسی» دعوت شده‌اند، منتشر کرد. این اجلاس ابتدا به صورت مجازی در 9 تا 10 دسامبر 2021 (18 و 19 آذر 1400) و قبل از ملاقات حضوری در یک سال بعد، برگزار می‌شود و جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، به صورت گزینشی بسیاری از کشورهای جهان را به این نشست دعوت کرده است. در این اجلاس که آزمونی برای سیاست خارجی بایدن محسوب می‌شود، چالش‌های حکومت‌های دموکراتیک و فرصت‌های پیش‌روی آنها بررسی می‌شوند و رهبران کشورهای شرکت‌کننده می‌توانند تعهدات، اصلاحات و ابتکارات فردی و جمعی را برای تقویت دموکراسی و حقوق بشر در کشورهای خود اعلام كنند.
همان‌طوركه گفته شده، متحدان اصلی غربی آمریکا و همچنین تایوان -در پیامی روشن به چین که با وجود عدم حضورش سایه‌اش بر این اجلاس افکنده می‌شود- اصلی‌ترین مشارکت‌کنندگان در این اجلاس هستند؛ موضوعی كه خشم پکن را به دنبال داشت. اگرچه آمریکا، تایوان را به‌عنوان کشوری مستقل به‌رسمیت نمی‌شناسد؛ اما آن را به‌عنوان الگوی دموکراتیک علیه چین علم می‌کند؛ کشوری که این جزیره را یکی از استان‌های خود می‌داند. آدری تنگ، وزیر دیجیتال دولت تایوان و هسیائو بیخیم، وزیر فعلی دولت تایوان در واشنگتن، نمایندگان این كشور در اجلاس دموکراسی خواهند بود. پیش‌بینی می‌شود حضور آنها در این اجلاس مجازی، تنش‌هایی را در پی خواهد داشت. تفاوت مواضع آمریکا و چین درباره استقلال تایوان از‌جمله موضوعاتی بود که در گفت‌و‌گوی مجازی اخیر بین رؤسای جمهوری چین و آمریکا مورد بحث قرار گرفت؛ با‌وجود‌این، به‌تازگی تنش‌های بین دو کشور در پی بازدید هیئت‌های آمریکایی و اتحادیه اروپا از تایوان افزایش یافته است. چین بر این باور است که اقدامات آمریکا فقط برای این است که نشان دهد دموکراسی فقط یک پوشش و ابزار برای پیشبرد اهداف ژئوپلیتیکی‌اش، سرکوب سایر کشورها، تقسیم
جهان و تأمین منافع واشنگتن است.
«وانگ ئی»، وزیر خارجه چین، اعتقاد دارد این اجلاس باعث ایجاد شکاف در جهان می‌شود و خطوطی ایدئولوژیک را ایجاد می‌کند که باعث تقابل بین اردوگاه‌های مختلف می‌شود و همچنین برای رفع نیازهای راهبردی واشنگتن، سعی در تغییر سایر کشورهای مستقل به مدل آمریکا را دارد. این رویکرد مغایر با روند دوران مدرن است و آینده‌ای ندارد.
همچنین دعوت‌نکردن از روسیه در حالی است که بسیاری از کشورهای عضو سابق اتحادیه جماهیر شوروی از جمله ارمنستان، استونی، گرجستان، لتونی، لیتوانی و اوکراین از دعوت‌شدگان به اجلاس هستند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، معتقد است: «این اجلاس قطعا به‌‌دنبال تقابل و تفرقه‌انگیزی است و حلقه دیگری از اجرای رویکرد واشنگتن در ایدئولوژیک‌كردن روابط بین‌الملل بر‌اساس دکترین کذایی نظم مبتنی بر قواعد است. آمریکا تحت شعار ترویج دموکراسی در حال جمع‌آوری باشگاه دیگری از کشورهای دارای منافع مشترک برای مقابله با کشورهایی است که استقلال استراتژیک خود را از غرب حفظ کرده و نگرش مستقلی به نظم جهانی عادلانه دارند». او ادامه می‌دهد كه این کشورها در درجه اول روسیه و چین هستند. اجرای این پروژه بدون‌شک باعث تشدید تنش بین‌المللی می‌شود، معماری نظم جهانی با محوریت سازمان ملل را فرسوده می‌كند و پتانسیل كشورهای عضو گروه 20 (G 20) نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد و همه اینها مقابله با اپیدمی، بهبود اقتصاد پس از بحران، خنثی‌کردن چالش‌ها و تهدیدهای فرامرزی را تضعیف می‌کند.
رئیس‌جمهوری آمریکا از زمانی که در ژانویه وارد کاخ سفید شد، این موضوع را پنهان نکرده که مبارزه بین دموکراسی‌ها و خودکامگی‌ها که از نظر او از سوی چین و روسیه تجسم یافته است، در مرکز سیاست خارجی او قرار دارد. این اجلاس یکی از وعده‌های کمپین انتخاباتی و یکی از اولویت‌های اعلام‌شده بایدن بود.
نكته جالب در‌این‌میان آن است كه با وجود انتقادات مکرر مدافعان حقوق بشر از نخست‌وزیر ناسیونالیست هندو، نارندرا مودی، حضور خواهد داشت و پاکستان نیز با وجود روابط نامطلوب با واشنگتن دعوت شده؛ اما ترکیه در میان دعوت‌شدگان نیست. آنکارا اگرچه متحد واشنگتن در ناتو است؛ اما رجب اردوغان، رئیس‌جمهوری این كشور، در گذشته از طرف جو بایدن «مستبد» خوانده شده است. یونان به‌عنوان همسایه ترکیه که خود در زمینه رعایت‌نکردن حقوق اقلیت مسلمان ترک‌تبار و همچنین بدرفتاری با پناه‌جویان به‌شدت مورد انتقاد است نیز به این اجلاس دعوت شده است. در خاورمیانه هم تنها اسرائیل و عراق به این نشست دعوت شده‌اند. متحدان سنتی عرب آمریکایی‌ها مانند مصر، عربستان، اردن، قطر و امارات نیز غایب هستند.
جو بایدن همچنین برزیل را که توسط رئیس‌جمهور جنجالی راست افراطی «ژایر بولسونارو» رهبری می‌شود، به اجلاس دعوت کرده است. از قاره اروپا نیز لهستان با وجود تنش‌های مکرر با بروکسل بر سر احترام به حاکمیت قانون در میان مدعوین است. لهستان سال‌هاست به طور مداوم در حال عدول از معیارهای دموکراتیک است؛ زیرا حزب حاکم «قانون و عدالت» درصدد است تا نظام قضائی را زیر اقتدار خود بکشد و همین موجب شده لهستان در مسیر اصطکاک با اتحادیه اروپا قرار گیرد؛ اما در مقابل نام مجارستان که توسط اوربان ویکتور، نخست‌وزیر بحث‌برانگیز این کشور رهبری می‌شود، خالی است. از آفریقا، جمهوری دموکراتیک کنگو، کنیا، آفریقای جنوبی، نیجریه و نیجر از جمله کشورهای دعوت‌شده هستند. در ماه‌‌های اخیر در کشورهایی که آمریکا امید زیادی به برقراری دموکراسی در آنها داشته است، ناکامی‌های زیادی دیده می‌شود. سودان و میانمار، تئاترهای کودتاهای نظامی هستند و اتیوپی گرفتار درگیری است که به گفته آمریکا با خطر «انفجار» مواجه است.
برگزاری این نشست درشرایطی است که دموکراسی در کشور میزبان با توجه به سرکوب خیزش‌های مدنی، رفتارهای نژادپرستانه در ششم ژانویه 2020 در حمله به کنگره آمریکا از سوی سفیدپوستان آمریکایی، از سوی معتبرترین نهادها و مؤسسات بین‌المللی از جمله مؤسسه بین‌المللی کمک به دموکراسی و انتخابات ناظر بر وضعیت دموکراسی در کشورها (IDEA) زیر سؤال رفته است.