گزارش «شرق» از خطر تعطیلی تنها روزنامه نابینایان در ایران و دنیا
«ایران سپید» با خط بریل در معرض فراموشی است

سمیه جاهدعطائیان: محمد، نابیناست، او پیام صوتی میگذارد که روزنامه «ایران سپید»، تنها روزنامه نابینایان ایران که در جهان نمونه ندارد، مدت زیادی است که منتشر نشده و حالا خطر تعطیلی آن را تهدید میکند. قرار ملاقات میگذارد. نمونههایی از روزنامه «ایران سپید» را داخل پوشهای گذاشته، یکییکی آنها را بیرون میآورد و از آنها بهعنوان اسنادی باارزش صحبت میکند؛ «انتشار این گنجینه به بهانه کرونا تعطیل شد و این روزنامه حالا که دوران دورکاری مطبوعات به پایان رسیده است و روزنامهها در حال چاپ و انتشار هستند، هنوز تولید نمیشود و نابینایان زیادی چشمانتظار آن هستند».
عصای سفیدش را به دیوار تکیه میدهد. انگشتانش را روی نقاط برجسته خط بریل روزنامه میکشد، صدایش را صاف میکند و چند سطری برایمان میخواند؛ «حیف نیست که تنها روزنامه ویژه نابینایان دیگر منتشر نمیشود؟ ما به این روزنامه بهعنوان تنها روزنامه به خط بریل در دنیا افتخار میکردیم. حالا چرا بهانهتراشی میکنند؟ چرا انجمنها و دلسوزان حوزه معلولان در این زمینه موضعگیری نمیکنند؟ دانشجوهای نابینای زیادی از این مسئله ناراحت هستند و برای انتشار آن روزشماری میکنند. حتی آنها که با علاقه در این روزنامه مینوشتند نیز هیچ دفاع و حمایتی از این مجموعه نمیکنند؟ مگر ارزش این روزنامه کم است؟». سؤالات زیادی دارد. میخواهد بداند چه بر سر روزنامهای که به مشکلات نابینایان میپرداخت و مسائل روز مربوط به نابینایان را پوشش میداد، خواهد آمد؟
ضرورت اطلاعرسانی شفاف
«حسین شیرخانی»، نابینا و از مخاطبان روزنامه «ایران سپید» از دوران نوجوانی است. آرشیوی از این روزنامه به خط بریل در منزل دارد که همه را با حساسیت خاصی نگه داشته است. او بلاتکلیفی طولانیمدت شرایط انتشار روزنامه «ایران سپید» را نشاندهنده نبود شفافیت میداند؛ «اگر مسئولان قصد تعطیلکردن روزنامه را دارند، بهتر است در این زمینه شفافسازی کنند. من به نمایندگی از افراد نابینا اعلام میکنم با وجود مشخصشدن تکلیف بودجه کشور، چرا باید از سهم نابینایان که به انتشار این روزنامه امیدوار هستند، صرفهجویی شود؟ آیا «ایران سپید»، تنها روزنامه نابینایان، نمونهای از اسراف در بودجه کشور محسوب میشود؟ شایسته است که مسئولان بدون فوت وقت در این زمینه اطلاعرسانی کرده و صادقانه پاسخ دهند تا به شعار فعلیشان درباره اداره شفاف کشور عمل کرده باشند».
این پژوهشگر در حوزه تاریخ و فلسفه، نقش روزنامه «ایران سپید» در افزایش اطلاعرسانی به نابینایان را بسیار مهم تلقی میکند؛ «نابینایان ساکن در دوردستترین مناطق کشور، به واسطه دسترسی به امکانات دولتی، یعنی انتشار روزنامه «ایران سپید» میتوانستند حتی بدون دسترسی به اینترنت و با داشتن آگاهی از خط بریل، با حقوق اولیه و اولویتهای اصلی معلولان و نابینایان آشنا شده و اطلاعات جامعی به دست بیاورند؛ اما متأسفانه روند اطلاعرسانی به نابینایان بهواسطه منتشرنشدن روزنامه قطع شده و گسست عمیقی در اطلاعرسانی به نابینایان رخ داده است».
با عدم انتشار روزنامه، نابینایان چطور مطالبه کنند؟
«شیرخانی» با اشاره به نقش اطلاعرسانی مؤثر روزنامه «ایران سپید» در زمینه آشنایی معلولان با حقوق مسلم خود ادامه میدهد: «وقتی معلولان و بهطور خاص نابینایان ندانند در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان چه اولویت یا حقوقی برایشان در نظر گرفته شده است، چطور میتوانند حقوقشان در حوزه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... را مطالبه کنند؟ برای نمونه، حتی مطالبه مستمری ناچیز معلولان از بهزیستی که در قانون جامع به آن اشاره شده نیز بهواسطه اطلاعرسانی در همین روزنامه محقق شد. اطلاعرسانی در حوزه علم و فناوری، بهخصوص در حوزه نابینایان و انواع و اقسام تکنولوژیهای بریل، گویاساز و... که راهگشای نابینایان بود، در روزنامه «ایران سپید» اطلاعرسانی میشد و نابینایان را از آخرین پیشرفتها آگاه میکرد».
«شیرخانی»، پژوهشگر حوزه تاریخ و فلسفه، درباره توجه صفحات تولیدی «ایران سپید» در ارائه گزارش درباره فعالیت انجمنها در حوزههای مرتبط با معلولان یادآور میشود: «نابینایان با مطالعه روزنامه میتوانستند با روند فعالیت مؤسسات و انجمنهای گوناگون آشنا شده و نقاط ضعف و قدرت آنها را بررسی کنند و در بسیاری از موارد از آنها در زمینههای مختلف پاسخ بخواهند که البته عدم پاسخگویی مؤسسات در جای خود به بحث بیشتری نیاز دارد. تمام این امکانات با توقف انتشار روزنامه ویژه نابینایان از دست رفته و نتایج منفی زیادی به دنبال خواهد داشت».
روزنامه «ایران سپید» به روایت و جستوجوی بسیاری، تنها روزنامه بریل در دنیا محسوب میشود. در کشورهای دیگر نمونه هفتهنامه، ماهنامه یا فصلنامه به خط بریل منتشر میشود و نمونه روزنامه آن تنها در ایران منتشر میشد که متأسفانه این روزنامه مورد بیمهری مسئولان قرار گرفت و در حال فراموششدن است.
نابینایان از تنها منبع خبری مختص خود محروم ماندند
درعینحال، «ابوذر سمیعی»، کارشناس فرهنگی حوزه معلولان نیز با اشاره به قطع انتشار روزنامه ایران سپید، به خبرنگار «شرق» میگوید: «متأسفانه چاپ و انتشار این روزنامه از اسفند 98 با شیوع کرونا و به بهانه رعایت پروتکلهای بهداشتی متوقف شده و از مرداد 99 نیز که چاپ روزنامههای دیگر کاغذی از سر گرفته شد، چاپ بریل روزنامه ایران سپید همچنان به بهانههای مختلف عقب انداخته شد. هرچند این روزنامه از فروردین 99 به شکل تولید پادکست در اختیار مخاطبان قرار گرفته و سایت روزنامه «ایران سپید» نیز بهروز میشد؛ اما نابینایان زیادی هستند که به اینترنت دسترسی ندارند یا به خاطر سن یا سطح سواد، امکان مراجعه به سایت و پیگیری آنلاین اخبار را ندارند. این افراد در حال حاضر نزدیک به 22 ماه است که از تنها منبع خبری خودشان یعنی «روزنامه بریل ایران سپید» محروم مانده و حتی مشخص شده که بسیاری از افرادی که به اینترنت دسترسی دارند نیز ترجیح میدهند از محتوای کاغذی و مطالعاتی بریل استفاده کنند».
این فعال حوزه معلولان با اعلام اینکه تهیه روزنامه بریل از نظر نوع کاغذ، دستگاه چاپ و... بسیار گران است و نابینایان بهجز «روزنامه ایران سپید» به متون بریل دیگری دسترسی ندارند، تأکید میکند: «ایران سپید یکی از منابع اطلاعاتی نابینایان به خط بریل محسوب میشود و بسیاری از نابینایان امکان دسترسی وسیع و گسترده به منابع اطلاعاتی بریل را ندارند و این دسترسی نیازمند صرف هزینه بالایی است. به همین دلیل آنها در حال حاضر از یک منبع اطلاعاتی 20صفحهای که هر روز به صورت رایگان جلوی درِ خانه تحویل گرفته و میتوانستند از اطلاعات آن استفاده کنند، محروم ماندهاند».
قطع پل ارتباطی نابینایان با مسئولان با توقف انتشار روزنامه
«سمیعی»، کارشناس فرهنگی سازمان بهزیستی، با اشاره به اینکه تغییر و تحولات مدیریتی ایجادشده در آبان امسال که در «مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران» رخ داد، بسیاری از نابینایان را نسبت به تعیین تکلیف احتمالی روزنامه خودشان امیدوار کرد، ادامه میدهد: «متأسفانه با اتمام همکاری مدیرمسئول «ایران سپید» با «مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران»، هنوز مدیرمسئول جدیدی برای این روزنامه انتخاب نشده و چند روز است در عمل نسخه آنلاین روزنامه نیز روی سایت منتشر نشده و همین مسئله، نابینایان را نگران کرده که شاید قرار است گنجینه 25سالهای که نزدیک به هفت هزار شماره منتشرشده را در کارنامه خود ثبت کرده است، بهسادگی از دست برود. حتی همشهریان تهرانی و شهرستانی نابینا تماسهای زیادی با «مؤسسه فرهنگی - مطبوعاتی ایران» داشته و خواهان دریافت پاسخی در این زمینه هستند، اما متأسفانه جواب مبهم و سربالایی دریافت کردند».
به گفته این مدرس دانشگاه، اخبار را میتوان از منابع دیگری به دست آورد، اما اخبار حوزه نابینایان تنها از طریق این روزنامه به جامعه هدف اطلاعرسانی میشد و مهمترین و تنها پل دسترسی نابینایان به مسئولان، از جمله رؤسای بهزیستی یا وزرای فعال که حوزه فعالیتشان به معلولان ارتباط دارد، همین روزنامه «ایران سپید» بوده است. ازاینرو، نگرانی بسیاری وجود دارد که تنها مجرای ارتباطی نابینایان با مسئولان بسته شود.
«سمیعی»، کارشناس فرهنگی حوزه معلولان، انتشار پادکست برای نابینایان به جای انتشار روزنامه به خط بریل را کافی نمیداند و میگوید: «همانطورکه گوشدادن پادکست نمیتواند جای مطالعه متون مکتوب را برای افراد بینا بگیرد، این ابزار برای افراد نابینا نیز صرفا یک ابزار جانبی بوده و نمیتواند جایگزین خواندن متن مکتوب روزنامه شود. در حال حاضر به دلیل اینکه حجم بیشتر مطالعات افراد نابینا به صورت صوتی انجام شده و به کتاب یا نوشتههای بریل دسترسی کافی ندارند، با اشکالات املایی فراوانی روبهرو هستند. بسیاری از متون وجود دارند که صرفا نمیتوان آنها را شنید و نابینایان نیز ترجیح میدهند با نوا و صدای درونی خودشان آنها را مطالعه کنند. به همین دلیل، یک نابینا نمیتواند روخوانی را کنار گذاشته و صرفا بشنود، اما متأسفانه تمام این مزایا به صورت یکجا نادیده گرفته شده و نابینایان محرومتر و مغفولتر از همیشه هستند و تنها منبع مطالعاتی و اطلاعرسانی این اقلیت جامعه در خطر تعطیلی و نابودی است. جامعه نابینایان همواره برای پیگیری مطالبات و حقوق خود از «روزنامه ایران سپید» مدد میگرفت، اما حالا گویا این تنها روزنامه بریل در ایران و
دنیا، خود در خطر تعطیلی و نابودی است و جامعه افراد آسیبدیده بینایی، انتظار پاسخ به این خواسته بحق خویش مبنی بر تداوم انتشار این تنها روزنامه به خط بریل برای نابینایان را از دولت دارند».
سمیه جاهدعطائیان: محمد، نابیناست، او پیام صوتی میگذارد که روزنامه «ایران سپید»، تنها روزنامه نابینایان ایران که در جهان نمونه ندارد، مدت زیادی است که منتشر نشده و حالا خطر تعطیلی آن را تهدید میکند. قرار ملاقات میگذارد. نمونههایی از روزنامه «ایران سپید» را داخل پوشهای گذاشته، یکییکی آنها را بیرون میآورد و از آنها بهعنوان اسنادی باارزش صحبت میکند؛ «انتشار این گنجینه به بهانه کرونا تعطیل شد و این روزنامه حالا که دوران دورکاری مطبوعات به پایان رسیده است و روزنامهها در حال چاپ و انتشار هستند، هنوز تولید نمیشود و نابینایان زیادی چشمانتظار آن هستند».
عصای سفیدش را به دیوار تکیه میدهد. انگشتانش را روی نقاط برجسته خط بریل روزنامه میکشد، صدایش را صاف میکند و چند سطری برایمان میخواند؛ «حیف نیست که تنها روزنامه ویژه نابینایان دیگر منتشر نمیشود؟ ما به این روزنامه بهعنوان تنها روزنامه به خط بریل در دنیا افتخار میکردیم. حالا چرا بهانهتراشی میکنند؟ چرا انجمنها و دلسوزان حوزه معلولان در این زمینه موضعگیری نمیکنند؟ دانشجوهای نابینای زیادی از این مسئله ناراحت هستند و برای انتشار آن روزشماری میکنند. حتی آنها که با علاقه در این روزنامه مینوشتند نیز هیچ دفاع و حمایتی از این مجموعه نمیکنند؟ مگر ارزش این روزنامه کم است؟». سؤالات زیادی دارد. میخواهد بداند چه بر سر روزنامهای که به مشکلات نابینایان میپرداخت و مسائل روز مربوط به نابینایان را پوشش میداد، خواهد آمد؟
ضرورت اطلاعرسانی شفاف
«حسین شیرخانی»، نابینا و از مخاطبان روزنامه «ایران سپید» از دوران نوجوانی است. آرشیوی از این روزنامه به خط بریل در منزل دارد که همه را با حساسیت خاصی نگه داشته است. او بلاتکلیفی طولانیمدت شرایط انتشار روزنامه «ایران سپید» را نشاندهنده نبود شفافیت میداند؛ «اگر مسئولان قصد تعطیلکردن روزنامه را دارند، بهتر است در این زمینه شفافسازی کنند. من به نمایندگی از افراد نابینا اعلام میکنم با وجود مشخصشدن تکلیف بودجه کشور، چرا باید از سهم نابینایان که به انتشار این روزنامه امیدوار هستند، صرفهجویی شود؟ آیا «ایران سپید»، تنها روزنامه نابینایان، نمونهای از اسراف در بودجه کشور محسوب میشود؟ شایسته است که مسئولان بدون فوت وقت در این زمینه اطلاعرسانی کرده و صادقانه پاسخ دهند تا به شعار فعلیشان درباره اداره شفاف کشور عمل کرده باشند».
این پژوهشگر در حوزه تاریخ و فلسفه، نقش روزنامه «ایران سپید» در افزایش اطلاعرسانی به نابینایان را بسیار مهم تلقی میکند؛ «نابینایان ساکن در دوردستترین مناطق کشور، به واسطه دسترسی به امکانات دولتی، یعنی انتشار روزنامه «ایران سپید» میتوانستند حتی بدون دسترسی به اینترنت و با داشتن آگاهی از خط بریل، با حقوق اولیه و اولویتهای اصلی معلولان و نابینایان آشنا شده و اطلاعات جامعی به دست بیاورند؛ اما متأسفانه روند اطلاعرسانی به نابینایان بهواسطه منتشرنشدن روزنامه قطع شده و گسست عمیقی در اطلاعرسانی به نابینایان رخ داده است».
با عدم انتشار روزنامه، نابینایان چطور مطالبه کنند؟
«شیرخانی» با اشاره به نقش اطلاعرسانی مؤثر روزنامه «ایران سپید» در زمینه آشنایی معلولان با حقوق مسلم خود ادامه میدهد: «وقتی معلولان و بهطور خاص نابینایان ندانند در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان چه اولویت یا حقوقی برایشان در نظر گرفته شده است، چطور میتوانند حقوقشان در حوزه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... را مطالبه کنند؟ برای نمونه، حتی مطالبه مستمری ناچیز معلولان از بهزیستی که در قانون جامع به آن اشاره شده نیز بهواسطه اطلاعرسانی در همین روزنامه محقق شد. اطلاعرسانی در حوزه علم و فناوری، بهخصوص در حوزه نابینایان و انواع و اقسام تکنولوژیهای بریل، گویاساز و... که راهگشای نابینایان بود، در روزنامه «ایران سپید» اطلاعرسانی میشد و نابینایان را از آخرین پیشرفتها آگاه میکرد».
«شیرخانی»، پژوهشگر حوزه تاریخ و فلسفه، درباره توجه صفحات تولیدی «ایران سپید» در ارائه گزارش درباره فعالیت انجمنها در حوزههای مرتبط با معلولان یادآور میشود: «نابینایان با مطالعه روزنامه میتوانستند با روند فعالیت مؤسسات و انجمنهای گوناگون آشنا شده و نقاط ضعف و قدرت آنها را بررسی کنند و در بسیاری از موارد از آنها در زمینههای مختلف پاسخ بخواهند که البته عدم پاسخگویی مؤسسات در جای خود به بحث بیشتری نیاز دارد. تمام این امکانات با توقف انتشار روزنامه ویژه نابینایان از دست رفته و نتایج منفی زیادی به دنبال خواهد داشت».
روزنامه «ایران سپید» به روایت و جستوجوی بسیاری، تنها روزنامه بریل در دنیا محسوب میشود. در کشورهای دیگر نمونه هفتهنامه، ماهنامه یا فصلنامه به خط بریل منتشر میشود و نمونه روزنامه آن تنها در ایران منتشر میشد که متأسفانه این روزنامه مورد بیمهری مسئولان قرار گرفت و در حال فراموششدن است.
نابینایان از تنها منبع خبری مختص خود محروم ماندند
درعینحال، «ابوذر سمیعی»، کارشناس فرهنگی حوزه معلولان نیز با اشاره به قطع انتشار روزنامه ایران سپید، به خبرنگار «شرق» میگوید: «متأسفانه چاپ و انتشار این روزنامه از اسفند 98 با شیوع کرونا و به بهانه رعایت پروتکلهای بهداشتی متوقف شده و از مرداد 99 نیز که چاپ روزنامههای دیگر کاغذی از سر گرفته شد، چاپ بریل روزنامه ایران سپید همچنان به بهانههای مختلف عقب انداخته شد. هرچند این روزنامه از فروردین 99 به شکل تولید پادکست در اختیار مخاطبان قرار گرفته و سایت روزنامه «ایران سپید» نیز بهروز میشد؛ اما نابینایان زیادی هستند که به اینترنت دسترسی ندارند یا به خاطر سن یا سطح سواد، امکان مراجعه به سایت و پیگیری آنلاین اخبار را ندارند. این افراد در حال حاضر نزدیک به 22 ماه است که از تنها منبع خبری خودشان یعنی «روزنامه بریل ایران سپید» محروم مانده و حتی مشخص شده که بسیاری از افرادی که به اینترنت دسترسی دارند نیز ترجیح میدهند از محتوای کاغذی و مطالعاتی بریل استفاده کنند».
این فعال حوزه معلولان با اعلام اینکه تهیه روزنامه بریل از نظر نوع کاغذ، دستگاه چاپ و... بسیار گران است و نابینایان بهجز «روزنامه ایران سپید» به متون بریل دیگری دسترسی ندارند، تأکید میکند: «ایران سپید یکی از منابع اطلاعاتی نابینایان به خط بریل محسوب میشود و بسیاری از نابینایان امکان دسترسی وسیع و گسترده به منابع اطلاعاتی بریل را ندارند و این دسترسی نیازمند صرف هزینه بالایی است. به همین دلیل آنها در حال حاضر از یک منبع اطلاعاتی 20صفحهای که هر روز به صورت رایگان جلوی درِ خانه تحویل گرفته و میتوانستند از اطلاعات آن استفاده کنند، محروم ماندهاند».
قطع پل ارتباطی نابینایان با مسئولان با توقف انتشار روزنامه
«سمیعی»، کارشناس فرهنگی سازمان بهزیستی، با اشاره به اینکه تغییر و تحولات مدیریتی ایجادشده در آبان امسال که در «مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران» رخ داد، بسیاری از نابینایان را نسبت به تعیین تکلیف احتمالی روزنامه خودشان امیدوار کرد، ادامه میدهد: «متأسفانه با اتمام همکاری مدیرمسئول «ایران سپید» با «مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران»، هنوز مدیرمسئول جدیدی برای این روزنامه انتخاب نشده و چند روز است در عمل نسخه آنلاین روزنامه نیز روی سایت منتشر نشده و همین مسئله، نابینایان را نگران کرده که شاید قرار است گنجینه 25سالهای که نزدیک به هفت هزار شماره منتشرشده را در کارنامه خود ثبت کرده است، بهسادگی از دست برود. حتی همشهریان تهرانی و شهرستانی نابینا تماسهای زیادی با «مؤسسه فرهنگی - مطبوعاتی ایران» داشته و خواهان دریافت پاسخی در این زمینه هستند، اما متأسفانه جواب مبهم و سربالایی دریافت کردند».
به گفته این مدرس دانشگاه، اخبار را میتوان از منابع دیگری به دست آورد، اما اخبار حوزه نابینایان تنها از طریق این روزنامه به جامعه هدف اطلاعرسانی میشد و مهمترین و تنها پل دسترسی نابینایان به مسئولان، از جمله رؤسای بهزیستی یا وزرای فعال که حوزه فعالیتشان به معلولان ارتباط دارد، همین روزنامه «ایران سپید» بوده است. ازاینرو، نگرانی بسیاری وجود دارد که تنها مجرای ارتباطی نابینایان با مسئولان بسته شود.
«سمیعی»، کارشناس فرهنگی حوزه معلولان، انتشار پادکست برای نابینایان به جای انتشار روزنامه به خط بریل را کافی نمیداند و میگوید: «همانطورکه گوشدادن پادکست نمیتواند جای مطالعه متون مکتوب را برای افراد بینا بگیرد، این ابزار برای افراد نابینا نیز صرفا یک ابزار جانبی بوده و نمیتواند جایگزین خواندن متن مکتوب روزنامه شود. در حال حاضر به دلیل اینکه حجم بیشتر مطالعات افراد نابینا به صورت صوتی انجام شده و به کتاب یا نوشتههای بریل دسترسی کافی ندارند، با اشکالات املایی فراوانی روبهرو هستند. بسیاری از متون وجود دارند که صرفا نمیتوان آنها را شنید و نابینایان نیز ترجیح میدهند با نوا و صدای درونی خودشان آنها را مطالعه کنند. به همین دلیل، یک نابینا نمیتواند روخوانی را کنار گذاشته و صرفا بشنود، اما متأسفانه تمام این مزایا به صورت یکجا نادیده گرفته شده و نابینایان محرومتر و مغفولتر از همیشه هستند و تنها منبع مطالعاتی و اطلاعرسانی این اقلیت جامعه در خطر تعطیلی و نابودی است. جامعه نابینایان همواره برای پیگیری مطالبات و حقوق خود از «روزنامه ایران سپید» مدد میگرفت، اما حالا گویا این تنها روزنامه بریل در ایران و
دنیا، خود در خطر تعطیلی و نابودی است و جامعه افراد آسیبدیده بینایی، انتظار پاسخ به این خواسته بحق خویش مبنی بر تداوم انتشار این تنها روزنامه به خط بریل برای نابینایان را از دولت دارند».