گمانه‌زنی درباره اولین خروجی کابینه سیزدهم
شرق: صبح یکشنبه خبری مبنی بر اعلام وصول استیضاح وزیر بهداشت در هیئت‌رئیسه مجلس منتشر شد، هرچند مانند اخبار مشابه، عصر همان روز، محمدعلی محسنی‌بندپی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که به‌عنوان منبع خبر از او یاد شده بود، اصل خبر را تکذیب کرد اما اخبار استیضاح وزرای کابینه سیزدهم امری قابل چشم‌پوشی نیست.درحالی‌که نگاه‌ها به خاندوزی و شایعات حول استیضاح او می‌چرخید و بسیاری می‌گفتند اولین حذفی کابینه او خواهد بود، نام بهرام عین‌اللهی توجه بسیاری به خود جلب کرد. کاربرگ استیضاح که نام کمال حسین‌پور به‌عنوان طراح استیضاح به‌همراه شش امضای نمایندگان حامی این طرح در آن منتشر شده، از دلایل هشت‌گانه این نمایندگان برای استیضاح عین‌اللهی خبر می‌دهد. هرچند تا زمان نگارش این گزارش، مشخص نیست در نهایت ۲۲ امضا پای این کاربرگ استیضاح قرار گرفته است یا نه؟! اما مسئله مهم آن است که کابینه سیزدهم در معرض نقد جدی نمایندگان قرار دارد و به‌زودی اولین وزیر برای جلب رأی اعتماد مجدد به بهارستان فراخوانده خواهد شد اما اینکه کدام وزیر در مسیر قرار گیرد خیلی مشخص نیست. هرچند تا امروز باب نبوده وزرا قبل از یک‌سالگی دولت‌ها
استیضاح شوند و فقط آخوندی در دولت دوازدهم قبل از پایان یک‌سالگی دولت دوم روحانی استیضاح شده که آن‌هم ماجرای خاص خود را دارد، مابقی وزرا در چهار دهه بعد از انقلاب با فاصله یک سال از فعالیت دولت‌ها به مجلس فراخوانده شده‌اند.طبق اصل ۸۹ قانون اساسی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیئت وزیران یا هریک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل 10 نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیئت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف 10 روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیئت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و درصورتی‌که مجلس مقتضی بداند اعلام رأی عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد، هیئت وزیران یا وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل می‌شود. در هر دو صورت وزرای مورد استیضاح نمی‌توانند در هیئت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کنند.
اولین‌های همه دولت‌ها!
با مروری در ادوار 12گانه دولت‌های قبل، متوجه می‌شویم که حضور وزرا در جلسات استیضاح با گذشت حداقل یک سال از شروع به کار دولت‌ها رخ داده است.اولین استیضاح در زمان نخست‌وزیری میرحسین موسوی در تاریخ ۱۳ آبان ۶۱ انجام شده است. دقیقا یک سال بعد از تشکیل دولت سوم بعد انقلاب، استیضاح محمدشهاب گنابادی، وزیر مسکن انجام شد که او توانست رأی اعتماد از مجلس بگیرد. بهزاد نبوی، اولین وزیر استیضاح‌شده در دولت چهارم است که سومین وزیر در تاریخ استیضاح‌های انقلاب هم هست. او که وزیر صنایع سنگین در دولت دوم رهبر انقلاب و نخست‌وزیری میرحسین موسوی بود، در ۲۹ مرداد ۶۸ یعنی سال آخر دولت، استیضاح شد اما توانست مجددا رأی اعتماد نمایندگان را کسب کند.
در دولت پنجم ایرج فاضل، وزیر بهداشت کابینه هاشمی‌رفسنجانی، اولین وزیری بود که استیضاح شد. او هم تقریبا یک سال بعد از تشکیل دولت پنجم به مجلس فراخوانده شد و در ۲۳ دی ۶۹ استیضاح شد و نتوانست رأی اعتماد از نمایندگان بگیرد.
در دولت ششم، حسین محلوجی یک سال بعد از آغازبهکار کابینه استیضاح شد و در ۲۳ آذر ۷۳ توانست در جلسه استیضاح خود با مجاب‌کردن نمایندگان برای ماندن در وزارت معادن و فلزات رأی اعتماد بگیرد.
عبداله نوری، وزیر کشور دولت هفتم، اولین استیضاحی کابینه خاتمی بود. او هم با گذشت یک سال از عمر دولت اصلاحات در ۳۱ خرداد ۱۳۷۷ استیضاح و با جواب رد نمایندگان از کابینه حذف شد.
علی عبدالعلی‌زاده، وزیر مسکن و شهرسازی در دولت دوم سیدمحمد خاتمی هم در ۱۲ خرداد ۸۱ یعنی یک سال بعد از تشکیل دولت هشتم استیضاح شد و موفق شد مجددا رأی اعتماد از بهارستان کسب کند.در دولت نهم نیز با گذشت یک سال از فعالیت کابینه، استیضاح وزرا کلید خورد. دولت مورد حمایت اصولگرایان در تاریخ ۳۰ شهریور ۸۵ اولین وزیر خود را برای جلب رأی اعتماد دوباره راهی بهارستان کرد، محمدرضا اسکندی توانست با کسب رأی اعتماد مجلس به وزارت جهاد کشاورزی بازگردد.
حمید بهبهانی، وزیر راه و‌ترابری، اولین وزیر کابینه دهم بود که استیضاح شد. او در تاریخ ۱۲ بهمن ۸۹ که یک سال و اندی از فعالیت دولت دوم احمدی‌نژاد می‌گذشت، استیضاح و در نهایت با جواب رد نمایندگان از کابینه حذف شد. رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دولت یازدهم، یک سال و چند ماه بعد از آغازبهکار دولت یازدهم توسط مجلس استیضاح شد و نتوانست رأی اعتماد مجدد به دست بیاورد.عباس آخوندی هرچند اولین وزیر استیضاحی در دولت دوازدهم بود اما برای سومین بار به‌عنوان وزیر راه دولت تدبیر و امید استیضاح شد. او که در تاریخ‌های چهارم مهر ۹۴ و اول اسفند ۹۵ در دولت یازدهم استیضاح شده بود و هر بار هم رأی اعتماد گرفته بود، در ۲۲ اسفند ۹۶ مجددا استیضاح شد و بازهم توانست از بهارستان رأی اعتماد بگیرد، البته او یک استثنا در موارد استیضاح بود و تا قبل از دولت سیزدهم، هم رکورددار تعداد استیضاح است و هم او تنها وزیری بود که زیر یک سال از آغازبهکار دولت دوازدهم به مجلس برای رأی اعتماد مجدد فراخوانده شد.
اولین استیضاح به نام کدام وزیر خواهد خورد؟!
حال رکورد دوم آخوندی شکسته شده و وزیر بهداشت دولت سیزدهم احتمالا در کمتر از پنج ماه از آغازبه‌کارش مجددا باید برای کسب رأی اعتماد به بهارستان برود. هرچند خاندوزی، وزیر اقتصاد، گزینه محتمل برای اولین استیضاح بوده و هست و ممکن است یک‌باره نام او به‌عنوان اولین وزیر در دولت سیزدهم که برای جلب رأی اعتماد مجددا به بهارستان برود شنیده شود.البته اینکه این دو به اندازه آخوندی در کسب اعتماد چندباره مجلس، خوش‌شانس باشند، دور از ذهن است و فعلا وزنه عدم اعتماد به وزیر بهداشت و وزیر اقتصاد در روز استیضاح سنگین‌تر است. مجلس که همه اعتبار خود را برای حمایت از رئیس دولت سیزدهم و کابینه او گذاشته چند هفته‌ای است که متوجه ناکارآمدی کابینه در حل مشکلات عدیده کشور شده و شنیده‌ها حاکی است که تا پایان سال وزرای دیگری نیز در فهرست استیضاح بهارستان‌نشینان قرار خواهند گرفت. کابینه نیاز به ترمیم دارد و مجلس نمی‌خواهد با حمایت کورکورانه و جناحی از رئیسی در ادامه معضلات اقتصادی و مدیریتی شریک دولت سیزدهم باشد.
انتخاب رئیسی، ترمیم کابینه یا حمایت از کابینه؟!
بنا بر ماده ۲۶ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، رؤسای جمهور وقت درباره حضور یا عدم حضور در جلسات استیضاح وزرای کابینه‌شان مختارند؛ بنابراین اینکه واکنش رئیسی به طرح استیضاح نمایندگان چه باشد هم مهم است؛ به‌هرحال انتظار ندارد مجلسی یکدست و حامی او این‌چنین سریع به‌دنبال تغییر در کابینه باشد. شاید او مانند دیگر رئیس‌جمهور اصولگرایان کابینه را خط قرمز خود بداند و با حضور در جلسات احتمالی استیضاح همه توان خود را برای حفظ کابینه بگذارد یا برعکس با علم به نکات مثبت و منفی عملکرد وزرایش، تن به تغییر و ترمیم کابینه بدهد. در ادوار 10گانه مجلس شورای اسلامی، از بین ۳۰ استیضاح صورت‌گرفته، تنها پنج جلسه استیضاح با حضور رؤسای دولت وقت برگزار شده و ۲۵ جلسه استیضاح بدون حضور رئیس‌جمهور برگزار شده است که در نتیجه، فقط ۹ استیضاح به برکناری وزرا انجامیده و ۲۱ مورد دیگر با رأی اعتماد مجدد نمایندگان به وزرا روبه‌رو شده است. تا به امروز، از بین رؤسای دولت‌های پیشین، میرحسین موسوی، سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی در جلسات استیضاح وزرای کابینه خود شرکت نکرده‌اند و اکبر هاشمی‌رفسنجانی نیز تنها در جلسه استیضاح یکی از وزرای
کابینه‌اش حاضر شد، ولی محمود احمدی‌نژاد در اغلب جلسات استیضاح وزرای دولت‌های نهم و دهم حاضر بود؛ بنابراین باید دید سبک و سیاق رئیسی در مواجهه با استیضاح وزرا که خیلی هم دور نیست چه خواهد بود. آیا مسیر رئیس‌جمهور قبلی اصولگرایان را خواهد رفت یا نه؟!
شرق: صبح یکشنبه خبری مبنی بر اعلام وصول استیضاح وزیر بهداشت در هیئت‌رئیسه مجلس منتشر شد، هرچند مانند اخبار مشابه، عصر همان روز، محمدعلی محسنی‌بندپی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که به‌عنوان منبع خبر از او یاد شده بود، اصل خبر را تکذیب کرد اما اخبار استیضاح وزرای کابینه سیزدهم امری قابل چشم‌پوشی نیست.درحالی‌که نگاه‌ها به خاندوزی و شایعات حول استیضاح او می‌چرخید و بسیاری می‌گفتند اولین حذفی کابینه او خواهد بود، نام بهرام عین‌اللهی توجه بسیاری به خود جلب کرد. کاربرگ استیضاح که نام کمال حسین‌پور به‌عنوان طراح استیضاح به‌همراه شش امضای نمایندگان حامی این طرح در آن منتشر شده، از دلایل هشت‌گانه این نمایندگان برای استیضاح عین‌اللهی خبر می‌دهد. هرچند تا زمان نگارش این گزارش، مشخص نیست در نهایت ۲۲ امضا پای این کاربرگ استیضاح قرار گرفته است یا نه؟! اما مسئله مهم آن است که کابینه سیزدهم در معرض نقد جدی نمایندگان قرار دارد و به‌زودی اولین وزیر برای جلب رأی اعتماد مجدد به بهارستان فراخوانده خواهد شد اما اینکه کدام وزیر در مسیر قرار گیرد خیلی مشخص نیست. هرچند تا امروز باب نبوده وزرا قبل از یک‌سالگی دولت‌ها
استیضاح شوند و فقط آخوندی در دولت دوازدهم قبل از پایان یک‌سالگی دولت دوم روحانی استیضاح شده که آن‌هم ماجرای خاص خود را دارد، مابقی وزرا در چهار دهه بعد از انقلاب با فاصله یک سال از فعالیت دولت‌ها به مجلس فراخوانده شده‌اند.طبق اصل ۸۹ قانون اساسی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیئت وزیران یا هریک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل 10 نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیئت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف 10 روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیئت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و درصورتی‌که مجلس مقتضی بداند اعلام رأی عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد، هیئت وزیران یا وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل می‌شود. در هر دو صورت وزرای مورد استیضاح نمی‌توانند در هیئت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کنند.
اولین‌های همه دولت‌ها!
با مروری در ادوار 12گانه دولت‌های قبل، متوجه می‌شویم که حضور وزرا در جلسات استیضاح با گذشت حداقل یک سال از شروع به کار دولت‌ها رخ داده است.اولین استیضاح در زمان نخست‌وزیری میرحسین موسوی در تاریخ ۱۳ آبان ۶۱ انجام شده است. دقیقا یک سال بعد از تشکیل دولت سوم بعد انقلاب، استیضاح محمدشهاب گنابادی، وزیر مسکن انجام شد که او توانست رأی اعتماد از مجلس بگیرد. بهزاد نبوی، اولین وزیر استیضاح‌شده در دولت چهارم است که سومین وزیر در تاریخ استیضاح‌های انقلاب هم هست. او که وزیر صنایع سنگین در دولت دوم رهبر انقلاب و نخست‌وزیری میرحسین موسوی بود، در ۲۹ مرداد ۶۸ یعنی سال آخر دولت، استیضاح شد اما توانست مجددا رأی اعتماد نمایندگان را کسب کند.
در دولت پنجم ایرج فاضل، وزیر بهداشت کابینه هاشمی‌رفسنجانی، اولین وزیری بود که استیضاح شد. او هم تقریبا یک سال بعد از تشکیل دولت پنجم به مجلس فراخوانده شد و در ۲۳ دی ۶۹ استیضاح شد و نتوانست رأی اعتماد از نمایندگان بگیرد.
در دولت ششم، حسین محلوجی یک سال بعد از آغازبهکار کابینه استیضاح شد و در ۲۳ آذر ۷۳ توانست در جلسه استیضاح خود با مجاب‌کردن نمایندگان برای ماندن در وزارت معادن و فلزات رأی اعتماد بگیرد.
عبداله نوری، وزیر کشور دولت هفتم، اولین استیضاحی کابینه خاتمی بود. او هم با گذشت یک سال از عمر دولت اصلاحات در ۳۱ خرداد ۱۳۷۷ استیضاح و با جواب رد نمایندگان از کابینه حذف شد.
علی عبدالعلی‌زاده، وزیر مسکن و شهرسازی در دولت دوم سیدمحمد خاتمی هم در ۱۲ خرداد ۸۱ یعنی یک سال بعد از تشکیل دولت هشتم استیضاح شد و موفق شد مجددا رأی اعتماد از بهارستان کسب کند.در دولت نهم نیز با گذشت یک سال از فعالیت کابینه، استیضاح وزرا کلید خورد. دولت مورد حمایت اصولگرایان در تاریخ ۳۰ شهریور ۸۵ اولین وزیر خود را برای جلب رأی اعتماد دوباره راهی بهارستان کرد، محمدرضا اسکندی توانست با کسب رأی اعتماد مجلس به وزارت جهاد کشاورزی بازگردد.
حمید بهبهانی، وزیر راه و‌ترابری، اولین وزیر کابینه دهم بود که استیضاح شد. او در تاریخ ۱۲ بهمن ۸۹ که یک سال و اندی از فعالیت دولت دوم احمدی‌نژاد می‌گذشت، استیضاح و در نهایت با جواب رد نمایندگان از کابینه حذف شد. رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دولت یازدهم، یک سال و چند ماه بعد از آغازبهکار دولت یازدهم توسط مجلس استیضاح شد و نتوانست رأی اعتماد مجدد به دست بیاورد.عباس آخوندی هرچند اولین وزیر استیضاحی در دولت دوازدهم بود اما برای سومین بار به‌عنوان وزیر راه دولت تدبیر و امید استیضاح شد. او که در تاریخ‌های چهارم مهر ۹۴ و اول اسفند ۹۵ در دولت یازدهم استیضاح شده بود و هر بار هم رأی اعتماد گرفته بود، در ۲۲ اسفند ۹۶ مجددا استیضاح شد و بازهم توانست از بهارستان رأی اعتماد بگیرد، البته او یک استثنا در موارد استیضاح بود و تا قبل از دولت سیزدهم، هم رکورددار تعداد استیضاح است و هم او تنها وزیری بود که زیر یک سال از آغازبهکار دولت دوازدهم به مجلس برای رأی اعتماد مجدد فراخوانده شد.
اولین استیضاح به نام کدام وزیر خواهد خورد؟!
حال رکورد دوم آخوندی شکسته شده و وزیر بهداشت دولت سیزدهم احتمالا در کمتر از پنج ماه از آغازبه‌کارش مجددا باید برای کسب رأی اعتماد به بهارستان برود. هرچند خاندوزی، وزیر اقتصاد، گزینه محتمل برای اولین استیضاح بوده و هست و ممکن است یک‌باره نام او به‌عنوان اولین وزیر در دولت سیزدهم که برای جلب رأی اعتماد مجددا به بهارستان برود شنیده شود.البته اینکه این دو به اندازه آخوندی در کسب اعتماد چندباره مجلس، خوش‌شانس باشند، دور از ذهن است و فعلا وزنه عدم اعتماد به وزیر بهداشت و وزیر اقتصاد در روز استیضاح سنگین‌تر است. مجلس که همه اعتبار خود را برای حمایت از رئیس دولت سیزدهم و کابینه او گذاشته چند هفته‌ای است که متوجه ناکارآمدی کابینه در حل مشکلات عدیده کشور شده و شنیده‌ها حاکی است که تا پایان سال وزرای دیگری نیز در فهرست استیضاح بهارستان‌نشینان قرار خواهند گرفت. کابینه نیاز به ترمیم دارد و مجلس نمی‌خواهد با حمایت کورکورانه و جناحی از رئیسی در ادامه معضلات اقتصادی و مدیریتی شریک دولت سیزدهم باشد.
انتخاب رئیسی، ترمیم کابینه یا حمایت از کابینه؟!
بنا بر ماده ۲۶ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، رؤسای جمهور وقت درباره حضور یا عدم حضور در جلسات استیضاح وزرای کابینه‌شان مختارند؛ بنابراین اینکه واکنش رئیسی به طرح استیضاح نمایندگان چه باشد هم مهم است؛ به‌هرحال انتظار ندارد مجلسی یکدست و حامی او این‌چنین سریع به‌دنبال تغییر در کابینه باشد. شاید او مانند دیگر رئیس‌جمهور اصولگرایان کابینه را خط قرمز خود بداند و با حضور در جلسات احتمالی استیضاح همه توان خود را برای حفظ کابینه بگذارد یا برعکس با علم به نکات مثبت و منفی عملکرد وزرایش، تن به تغییر و ترمیم کابینه بدهد. در ادوار 10گانه مجلس شورای اسلامی، از بین ۳۰ استیضاح صورت‌گرفته، تنها پنج جلسه استیضاح با حضور رؤسای دولت وقت برگزار شده و ۲۵ جلسه استیضاح بدون حضور رئیس‌جمهور برگزار شده است که در نتیجه، فقط ۹ استیضاح به برکناری وزرا انجامیده و ۲۱ مورد دیگر با رأی اعتماد مجدد نمایندگان به وزرا روبه‌رو شده است. تا به امروز، از بین رؤسای دولت‌های پیشین، میرحسین موسوی، سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی در جلسات استیضاح وزرای کابینه خود شرکت نکرده‌اند و اکبر هاشمی‌رفسنجانی نیز تنها در جلسه استیضاح یکی از وزرای
کابینه‌اش حاضر شد، ولی محمود احمدی‌نژاد در اغلب جلسات استیضاح وزرای دولت‌های نهم و دهم حاضر بود؛ بنابراین باید دید سبک و سیاق رئیسی در مواجهه با استیضاح وزرا که خیلی هم دور نیست چه خواهد بود. آیا مسیر رئیس‌جمهور قبلی اصولگرایان را خواهد رفت یا نه؟!