به بهانه روز ملی هوای پاک
امیرحسین حیدرزاده‌رضایی*
رشد جمعیت شهرنشین و افزایش مهاجرت به شهرها، منجر به توسعه غیرقابل کنترل نواحی شهری، کاهش سطح رفاه انسانی، نیل به سمت حومه‌نشینی و بروز مشکلات فراوان برای مدیران مختلف شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است. یکی از مباحث مهم پیرامون مسائل شهری، مفهوم توسعه پایدار شهری است که توسعه‌ای مبتنی بر نیازهای واقعی و تصمیم‌گیری‌های عقلایی، با درنظرگرفتن ملاحظات مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی محسوب می‌شود. شهرهایی که رشد سریعی را تجربه می‌کنند، به دلیل گسترش و پیچیدگی‌های ناشی از آن با چالش‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند که ترافیک یکی از مهم‌ترین این چالش‌هاست. جاده‌های پرازدحام، فشاری بر محیط زیست، اقتصاد و کیفیت کلی زندگی وارد می‌کنند. شاید تنها راه پیش‌رو به جهت ساختارگرایی و کنترل این توسعه برای رشد شهرها به‌کارگیری نظریه توسعه پایدار شهری باشد. ازدحام شهرنشینی چالشی است که بر کسی پوشیده نیست و روز به روز افراد بیشتری در مناطق شهری ساکن می‌شوند به طوری که تا سال 2030، جمعیت شهری به 60 درصد خواهد رسید.
این البته زیرساخت‌های ترافیک و تحرک را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد، تعداد افراد بیشتر به معنای مدیریت ترافیک بیشتر است و اگر به درستی مدیریت نشود، اثرات جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت. بر اساس گزارش UNECE، خسارت اقتصادی سالانه مرتبط با ازدحام ترافیک در جهان، بیش از یک درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را در بر می‌گیرد و البته افزایش کربن و آلودگی هوا از بیشترین سهم خسارات جهانی برخوردار هستند. در گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (oecd) و در بحث آلودگی‌های زیست‌محیطی شهری نیز اعلام شده آلودگی هوا می‌تواند تا سال 2060 باعث شش تا 9 میلیون مرگ زودرس سالانه شود و هزینه‌ای بالغ بر یک درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به همراه داشته باشد. بنابراین، به جرئت می‌توان گفت که اگر زیرساخت‌های شهری نتواند وضعیت ترافیکی تعداد قابل توجهی از مردم را به درستی مدیریت کند، بر اکثر جنبه‌های کیفیت زندگی، پایداری و بیش از همه توسعه اقتصادی تأثیر منفی خواهد گذاشت. وقتی از آلودگی هوا و آثار سوء آن بر سلامت انسان‌ها صحبت می‌کنیم، عمدتا نوک پیکان به سمت ذرات ریز معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نشانه می‌رود که از سوخت کربن تولید
می‌شوند و از سوختن ذغال‌سنگ، بنزین و گازوئیل ناشی از تحرک خودروها، مصرف بالای گاز و مازوت در کلان‌شهرها و آتش‌سوزی‌های گسترده ناشی می‌شود که بر اساس اعلام سازمان‌های جهانی مرتبط با سلامت، ریزگردها عامل بیش از ۸۵ درصد مرگ‌‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا هستند، بنابراین بهترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا، حذف این عوامل است. در مرحله اصلی و مطابق با توسعه پایدار شهری به جایگزین‌کردن وسایل نقلیه بنزینی و گازوئیلی با خودروهای برقی، حذف موتورهای دیزلی کنترل‌نشده، جلوگیری از سوزاندن محصولات و مزارع و رفتن به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر که برخی کشورها با انجام این اصول تا حد زیادی در کاهش آلودگی هوا در شهرهای خود موفق بوده‌اند نیز می‌توان اشاره کرد.
* کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک
رشد جمعیت شهرنشین و افزایش مهاجرت به شهرها، منجر به توسعه غیرقابل کنترل نواحی شهری، کاهش سطح رفاه انسانی، نیل به سمت حومه‌نشینی و بروز مشکلات فراوان برای مدیران مختلف شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است. یکی از مباحث مهم پیرامون مسائل شهری، مفهوم توسعه پایدار شهری است که توسعه‌ای مبتنی بر نیازهای واقعی و تصمیم‌گیری‌های عقلایی، با درنظرگرفتن ملاحظات مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی محسوب می‌شود. شهرهایی که رشد سریعی را تجربه می‌کنند، به دلیل گسترش و پیچیدگی‌های ناشی از آن با چالش‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند که ترافیک یکی از مهم‌ترین این چالش‌هاست. جاده‌های پرازدحام، فشاری بر محیط زیست، اقتصاد و کیفیت کلی زندگی وارد می‌کنند. شاید تنها راه پیش‌رو به جهت ساختارگرایی و کنترل این توسعه برای رشد شهرها به‌کارگیری نظریه توسعه پایدار شهری باشد. ازدحام شهرنشینی چالشی است که بر کسی پوشیده نیست و روز به روز افراد بیشتری در مناطق شهری ساکن می‌شوند به طوری که تا سال 2030، جمعیت شهری به 60 درصد خواهد رسید.
این البته زیرساخت‌های ترافیک و تحرک را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد، تعداد افراد بیشتر به معنای مدیریت ترافیک بیشتر است و اگر به درستی مدیریت نشود، اثرات جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت. بر اساس گزارش UNECE، خسارت اقتصادی سالانه مرتبط با ازدحام ترافیک در جهان، بیش از یک درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را در بر می‌گیرد و البته افزایش کربن و آلودگی هوا از بیشترین سهم خسارات جهانی برخوردار هستند. در گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (oecd) و در بحث آلودگی‌های زیست‌محیطی شهری نیز اعلام شده آلودگی هوا می‌تواند تا سال 2060 باعث شش تا 9 میلیون مرگ زودرس سالانه شود و هزینه‌ای بالغ بر یک درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به همراه داشته باشد. بنابراین، به جرئت می‌توان گفت که اگر زیرساخت‌های شهری نتواند وضعیت ترافیکی تعداد قابل توجهی از مردم را به درستی مدیریت کند، بر اکثر جنبه‌های کیفیت زندگی، پایداری و بیش از همه توسعه اقتصادی تأثیر منفی خواهد گذاشت. وقتی از آلودگی هوا و آثار سوء آن بر سلامت انسان‌ها صحبت می‌کنیم، عمدتا نوک پیکان به سمت ذرات ریز معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نشانه می‌رود که از سوخت کربن تولید
می‌شوند و از سوختن ذغال‌سنگ، بنزین و گازوئیل ناشی از تحرک خودروها، مصرف بالای گاز و مازوت در کلان‌شهرها و آتش‌سوزی‌های گسترده ناشی می‌شود که بر اساس اعلام سازمان‌های جهانی مرتبط با سلامت، ریزگردها عامل بیش از ۸۵ درصد مرگ‌‌ومیر مرتبط با آلودگی هوا هستند، بنابراین بهترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا، حذف این عوامل است. در مرحله اصلی و مطابق با توسعه پایدار شهری به جایگزین‌کردن وسایل نقلیه بنزینی و گازوئیلی با خودروهای برقی، حذف موتورهای دیزلی کنترل‌نشده، جلوگیری از سوزاندن محصولات و مزارع و رفتن به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر که برخی کشورها با انجام این اصول تا حد زیادی در کاهش آلودگی هوا در شهرهای خود موفق بوده‌اند نیز می‌توان اشاره کرد.
* کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک