پشت‌پرده یک سفر
محمدعلی دستمالی
فؤاد معصوم، رئیس‌جمهور کُردزبان عراق، در سفر به تهران و در دیدار با همتای ایرانی خود حسن روحانی، امنیت کشورش را امنیت ایران خوانده و از حمایت‌های ایران در مسیر مبارزه با داعش، تشکر کرد و درمورد سوریه و یمن نیز نکاتی بر زبان آورد که با مواضع و دیدگاه‌های تهران، تطابق کامل داشت. سخنان رئیس‌جمهور عراق نشان داد که بین تهران و بغداد، درمورد مدیریت مسائل مختلف ازجمله مبارزه با تروریست‌ها، موضع‌گیری در حوزه سیاست منطقه‌ای و مسائلی از این دست، هماهنگی زیادی وجود دارد و این سفر، به‌خودی‌خود، رویداد سیاسی چندان‌مهمی نیست. به‌نظر می‌رسد آنچه در این میان، از نفس سفر رئیس‌جمهور عراق به تهران، مهم‌تر و برجسته‌‌تر است، هم‌زمانی این سفر، با دیدارهای مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق با سران آمریکا و دو کشور اروپایی است. بارزانی در شرایطی در چارچوب یک سفر هفت‌روزه به واشنگتن سفر کرد که رئیس دفتر او فؤاد حسین اعلام کرده بود در این سفر، بارزانی درمورد پرونده استقلال کردها با باراک اوباما و جو بایدن گفت‌وگو می‌کند. سفر بارزانی به آمریکا، تنها چند روز پس از آن بود که کمیته نیروهای مسلح سنای آن کشور، از دولت اوباما خواسته بود از اهل سنت و کردهای عراق، حمایت مستقیم کند و کمک‌های تسلیحاتی، بدون نظارت دولت مرکزی بغداد، در اختیار کردها و سنیها گذاشته شود. بارزانی در واشنگتن با رئیس‌جمهور، معاون رئیس‌جمهور، معاون وزیر امور خارجه، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح، وزیر دفاع، ژنرال جان آلن و بسیاری دیگر از مقامات مهم آمریکا و سران دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان دیدار کرد و در چند مؤسسه پژوهشی نیز به ایراد سخنرانی پرداخت. اما به‌راحتی میتوان گفت مهر تأیید بر درخواست‌های بارزانی زده نشد و هیچ‌کدام از مقامات آمریکایی حاضر نشدند از مسئله‌‌ای به نام استقلال کردها و جدایی آنان از عراق، به‌عنوان یک ضرورت و اولویت مهم یاد کنند. بااین‌حال، بارزانی راهی دو کشور اروپایی مجارستان و جمهوری چک شد و در این کشورها اعلام کرد: «مسئله استقلال کردستان یک ضرورت است و چکسلواکی روشن‌ترین سند برای این مدعاست که هیچ‌گاه نمی‌توان ملت‌ها را به‌زور به هم چسباند». بارزانی بر این باور است که استقلال کردهای عراق دیر یا زود محقق می‌شود. در چنین شرایط حساسی، ابتدا دکتر صالح برهم، نخست‌وزیر سابق اقلیم کردستان عراق به تهران سفر کرد و با لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار کرد. او را به‌عنوان یک تکنوکرات موردتأیید آمریکا و از مهم‌ترین چهره‌‌های کُرد می‌‌دانند که هنوز هم یکی از معاونان مام‌جلال طالبانی، رئیس اتحادیه میهنی است و ظاهرا مخالفت خانم «هیرو ابراهیم»، همسر مام‌جلال (برهم) را به حاشیه راند و فرد دیگری از آن حزب، یعنی فؤاد معصوم را به‌عنوان رئیس‌جمهور، به بغداد فرستاد. پس از پایان سفر صالح برهم، سفر فؤاد معصوم به تهران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این مسئله نشان می‌دهد تهران برای حفظ موازنه شیعی -سنی- کُردی از یک سو و موازنه جریانات کُردی اقلیم کردستان عراق از دیگر سو، با سران حزب اتحادیه میهنی روابط خود را عمیق‌تر کرده و به دنبال آن است تا با استفاده از فؤاد معصوم، گفتمان تأکید بر حفظ تمامیت ارضی و وحدت عراق را با استفاده از دو کارت مهم یعنی بخشی از کردها و شیعه‌‌ها، در برابر گفتمان جدایی‌‌خواهی دیگر بخش کردها و سنیها، به‌کار گیرد. البته در این مسیر، هر کدام از این گروه‌‌ها، ویژگی‌‌ها و ظرفیت‌های خاص خود را دارند. به‌عنوان مثال در شرایط کنونی درآمد کلان نفتی اقلیم و قدرت سیاسی و نظامی، در دست مسعود بارزانی است و او را میتوان مهم‌ترین چهره مبلغ ناسیونالیسم کُردی و اصلی‌ترین حافظ ایده ضرورت استقلال کردها دانست. این در حالی است که حزب اتحادیه میهنی، در شرایط کنونی از اختلافات داخلی به‌شدت رنج می‌برد و در رقابت‌های حزبی نیز از حزب دموکرات به رهبری بارزانی و حزب گوران (تغییر) به رهبری «نوشیروان مصطفی»، شکست خورده و به‌عنوان یک گروه سوم، کارت چندانی برای تضعیف گفتمان استقلال در اختیار ندارد. این گروه، بنابر دلایل جغرافیایی، از دیرباز با ایران و جریانات شیعی عراق روابط خوبی داشته و پست رئیس‌جمهوری عراق نیز سهم این حزب است و علاوه بر اینها در استان حساس و مهم کرکوک نیز، بیشترین نفوذ اجتماعی و سیاسی را در اختیار دارد. حال باید دید در ماه‌های آینده، چه تغییراتی در روند رقابت‌های این احزاب به‌وجود می‌‌آید و این مسئله بر معادلات کلان عراق و رویکردهای ایران چه تأثیری می‌گذارد.
فؤاد معصوم، رئیس‌جمهور کُردزبان عراق، در سفر به تهران و در دیدار با همتای ایرانی خود حسن روحانی، امنیت کشورش را امنیت ایران خوانده و از حمایت‌های ایران در مسیر مبارزه با داعش، تشکر کرد و درمورد سوریه و یمن نیز نکاتی بر زبان آورد که با مواضع و دیدگاه‌های تهران، تطابق کامل داشت. سخنان رئیس‌جمهور عراق نشان داد که بین تهران و بغداد، درمورد مدیریت مسائل مختلف ازجمله مبارزه با تروریست‌ها، موضع‌گیری در حوزه سیاست منطقه‌ای و مسائلی از این دست، هماهنگی زیادی وجود دارد و این سفر، به‌خودی‌خود، رویداد سیاسی چندان‌مهمی نیست. به‌نظر می‌رسد آنچه در این میان، از نفس سفر رئیس‌جمهور عراق به تهران، مهم‌تر و برجسته‌‌تر است، هم‌زمانی این سفر، با دیدارهای مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق با سران آمریکا و دو کشور اروپایی است. بارزانی در شرایطی در چارچوب یک سفر هفت‌روزه به واشنگتن سفر کرد که رئیس دفتر او فؤاد حسین اعلام کرده بود در این سفر، بارزانی درمورد پرونده استقلال کردها با باراک اوباما و جو بایدن گفت‌وگو می‌کند. سفر بارزانی به آمریکا، تنها چند روز پس از آن بود که کمیته نیروهای مسلح سنای آن کشور، از دولت اوباما خواسته بود از اهل سنت و کردهای عراق، حمایت مستقیم کند و کمک‌های تسلیحاتی، بدون نظارت دولت مرکزی بغداد، در اختیار کردها و سنیها گذاشته شود. بارزانی در واشنگتن با رئیس‌جمهور، معاون رئیس‌جمهور، معاون وزیر امور خارجه، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح، وزیر دفاع، ژنرال جان آلن و بسیاری دیگر از مقامات مهم آمریکا و سران دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان دیدار کرد و در چند مؤسسه پژوهشی نیز به ایراد سخنرانی پرداخت. اما به‌راحتی میتوان گفت مهر تأیید بر درخواست‌های بارزانی زده نشد و هیچ‌کدام از مقامات آمریکایی حاضر نشدند از مسئله‌‌ای به نام استقلال کردها و جدایی آنان از عراق، به‌عنوان یک ضرورت و اولویت مهم یاد کنند. بااین‌حال، بارزانی راهی دو کشور اروپایی مجارستان و جمهوری چک شد و در این کشورها اعلام کرد: «مسئله استقلال کردستان یک ضرورت است و چکسلواکی روشن‌ترین سند برای این مدعاست که هیچ‌گاه نمی‌توان ملت‌ها را به‌زور به هم چسباند». بارزانی بر این باور است که استقلال کردهای عراق دیر یا زود محقق می‌شود. در چنین شرایط حساسی، ابتدا دکتر صالح برهم، نخست‌وزیر سابق اقلیم کردستان عراق به تهران سفر کرد و با لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار کرد. او را به‌عنوان یک تکنوکرات موردتأیید آمریکا و از مهم‌ترین چهره‌‌های کُرد می‌‌دانند که هنوز هم یکی از معاونان مام‌جلال طالبانی، رئیس اتحادیه میهنی است و ظاهرا مخالفت خانم «هیرو ابراهیم»، همسر مام‌جلال (برهم) را به حاشیه راند و فرد دیگری از آن حزب، یعنی فؤاد معصوم را به‌عنوان رئیس‌جمهور، به بغداد فرستاد. پس از پایان سفر صالح برهم، سفر فؤاد معصوم به تهران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این مسئله نشان می‌دهد تهران برای حفظ موازنه شیعی -سنی- کُردی از یک سو و موازنه جریانات کُردی اقلیم کردستان عراق از دیگر سو، با سران حزب اتحادیه میهنی روابط خود را عمیق‌تر کرده و به دنبال آن است تا با استفاده از فؤاد معصوم، گفتمان تأکید بر حفظ تمامیت ارضی و وحدت عراق را با استفاده از دو کارت مهم یعنی بخشی از کردها و شیعه‌‌ها، در برابر گفتمان جدایی‌‌خواهی دیگر بخش کردها و سنیها، به‌کار گیرد. البته در این مسیر، هر کدام از این گروه‌‌ها، ویژگی‌‌ها و ظرفیت‌های خاص خود را دارند. به‌عنوان مثال در شرایط کنونی درآمد کلان نفتی اقلیم و قدرت سیاسی و نظامی، در دست مسعود بارزانی است و او را میتوان مهم‌ترین چهره مبلغ ناسیونالیسم کُردی و اصلی‌ترین حافظ ایده ضرورت استقلال کردها دانست. این در حالی است که حزب اتحادیه میهنی، در شرایط کنونی از اختلافات داخلی به‌شدت رنج می‌برد و در رقابت‌های حزبی نیز از حزب دموکرات به رهبری بارزانی و حزب گوران (تغییر) به رهبری «نوشیروان مصطفی»، شکست خورده و به‌عنوان یک گروه سوم، کارت چندانی برای تضعیف گفتمان استقلال در اختیار ندارد. این گروه، بنابر دلایل جغرافیایی، از دیرباز با ایران و جریانات شیعی عراق روابط خوبی داشته و پست رئیس‌جمهوری عراق نیز سهم این حزب است و علاوه بر اینها در استان حساس و مهم کرکوک نیز، بیشترین نفوذ اجتماعی و سیاسی را در اختیار دارد. حال باید دید در ماه‌های آینده، چه تغییراتی در روند رقابت‌های این احزاب به‌وجود می‌‌آید و این مسئله بر معادلات کلان عراق و رویکردهای ایران چه تأثیری می‌گذارد.